SAYFA 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021 022 023 024 025 026 027 028 029 030 031 032 033 034 035 036 037 038 039 040 041 042 043 044 045 046 047 048 049 050 051 052 053 054 055 056 057 058 059 060 061 062 063 064 065 066 067 068 069 070 071 072 073 074 075 076 077 078 079 080 081 082 083 084 085 086 087 088 089 090 091 092 093 094 095 096 097 098 099 100 101 102 103 104 105

TR AR

9 Kur'ân Okuyanın ve Kur'ân Hamilinin Kur'ân'a Karşı Göstermesi Gereken Tazim ve Saygı

et-Tirmizî el-Hakim Ebu Abdullah, Nevâdiru'l-Usûl adlı eserinde şunla­rı söylemektedir:[136] [71]

Aşağıdaki hususlara riâyet etmek Kur'ân-ı Kerim'e saygı göstermenin ifa­desidir.

1- Kur'ân-ı Kerim'e abdestsiz dokunmamak ve ancak abdestli olarak Kur'ân'ı okumak.

2- Misvak kullanmak, dişlerinin arasındaki kırıntıları ayıklayıp ağzının hoş olmayan kokusunu gidermek. Çünkü ağız Kur'ân'ın geçtiği yoldur. Yezid b. Ebî Mâlik der ki: Ağızlarınız Kur'ân'ın geçtiği yollardandır. O bakımdan oraları gücünüz yettiğince temizleyiniz ve ayıklayınız.

3- Bir hükümdarın huzuruna girmek için elbise giyildiği gibi elbise giyil­sin. Çünkü o kendisi ile Rabbi arasında özel bir şekilde konuşacaktır.

4- Kur'ân okumak için kıbleye yönelmek. Ebu'l-Âliye Kur'ân okuyacağı vakit sarık sarar, elbiselerini giyinir ve kıbleye yönelirdi.

5- Balgam çıkardığı her seferinde ağzını çalkalamak. Şu'be, Ebu Hamza'dan onun da İbn Abbas'tan rivayetine göre, İbn Abbas'ın önünde bir bardak bu­lunurdu. Balgam çıkardı mı ağzını çalkalardı. Sonra da zikre (Kur'ân okuma­ya) devam ederdi. Balgam çıkardığı her seferinde ağzını çalkalardı.

6- Esnemesi geldiği zaman Kur'ân okumayı kesmek. Çünkü Kur'ân oku­duğu vakit, o Rabbine hitap etmekte ona seslenmektedir. Esnemek ise şey­tandan gelir. Mücâhid der ki: Kur'ân okurken esneyecek olursan, esnemen geçinceye kadar Kur'ân'ı ta'zim etmek üzere, Kur'ân okumayı kes. İkrime de böyle söylemiştir. Bununla böyle bir uygulamada Kur'ân-ı Kerim'e ta'zim ve saygı ifadesi olduğunu anlatmak istemektedir.

7- Kur'ân okumaya başladığı sırada şeytan-ı racim'den (kovulmuş şeytandan) Allah'a sığınmak ve eğer sûrenin başından yahut daha önce okuyup da durduğu yerden okumaya başlayacak olursa "bismillahirrahmanirrahim" de­mek.

8- Kur'ân okumaya başladığı takdirde, zorunlu olmaksızın arada bir insan kelamı ile okuyuşunu kesmemek.

9- Kur'ân okurken yalnız başına bir yere çekilmek. Böylelikle birisi gelip onunla konuşarak okumasını kesmez ve okuması ile cevabını birbirine ka­rıştırmaz. Çünkü böyle yapacak olur ise, başlangıçta çektiği istiazenin hima­yesi son bulur.

10- Kur'ân-ı Kerim'i sükûnetle, ağır ağır ve tertil ile okumak.

11- Kendisine yapılan hitabı iyice kavramak üzere zihnini ve bütün kav­rayış gücünü toplamak.

12- Allah'ın va'dinin dile getirildiği âyette durmak ve yüce Allah'tan bu­nu arzulayıp lütfundan bu va'de nail olmasını dilemek. Tehdidin sözkonu-su edildiği âyet üzerinde durup o tehditten Allah'a sığınmak.

13- Kur'ân'ın verdiği misaller üzerinde durmak ve bu misalleri gereği gi­bi anlamak.

14- Kur'ân'ın garip lâfızlarını (anlamını bilmediği kelimelerini) araştırmak.

15- Sözler tamamıyle açık ve seçik bir şekilde ortaya çıkıncaya kadar her bir harfin hakkını eksiksiz olarak vermek. Çünkü her bir harf karşılığında onun için on hasene vardır.

16- Okuması bitirdiğinde Rabbini tasdik etmek, Rasûlünün tebliğ ettiği­ne dair şahitlik etmek, bunun hak olduğuna dair tanıklık yapmak. Bunun için şöyle der:........   

"Doğru söyledin Rabbimiz. Peygamberlerin tebliğ etmiştir. Biz buna tanık­lık edenlerdeniz. Allah'ım, bizi hakka tanıklık eden şahitlerden ve adaleti uy­gulayan kimselerden kıl." Sonra da bazı dualar yapar.

17- Kur'ân okuduğu vakit, her bir sûreden birkaç âyet seçip okumamak. Çünkü Rasûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem)'dan bize kadar ulaşan rivayete göre o, birgün her bir sûreden az bir miktar okuyan Hazret-i Bilal'in yanından geçer. Ona bir sûreyi tamamıyle okumasını emreder. Rivayet böyledir ya da buna benzer bir şekil­dedir.

18- Mushaf'ı koyduğu zaman açık bırakmamak, onun üstüne herhangi bir kitabı koymamak. Böylelikle Kur'ân-ı Kerim ilim kitabı olsun, başka bir şe­ye ait olsun her zaman için diğer bütün kitaplardan yüksekte olmalıdır.

19- Kur'ân'ı okuduğu vakit onu göğsüne yakın tutmak veya önündeki her­hangi bir şeyin üstüne koymak, yere koymamak.

20- Tahtaya yazdığı vakit, tükürükle silmemek, su ile yıkamak.

21- Su ile yıkadığı vakit, necasetin bulunduğu yerlerde ve çiğnenip geçilen Yerlerde yıkamaktan korunmak. Çünkü Kur'ân'ın yazısının yıkandığı suyun da kendine göre bir hürmeti vardır ve bizden önce gelen selefler­le kimisi bu gibi suları şifa niyetiyle kullanırdı.

22- Bir sahife yıprandığı veya okunmaz hale geldiği vakit, başka kitapla okumak için kullanmamak. Çünkü bu Kur'ân'a büyük bir saygısızlıktır, fakat bunun yerine yazıyı su ile siler.

23- Mushafa bir defa olsun bakmaksızın hiçbir gün geçirmemek. Ebu Musi şöyle derdi: Her gün Rabbimin fermanına bir defa olsun bakmamaktan haya ederim.

24- Gözlerinin de ondan pay almasını sağlamak. Çünkü gözler ruha götürür. Ruh ile göğüs arasında bir perde vardır. Kur'ân ise göğüstedir. Kişi ezberden okuduğu vakit, kulağına işittirir ve bu ruhuna ulaştırır. Hattına da bak takdirde bu sefer bu işin gerçekleşmesinde göz ve kulak ortaklaşa hareket ederler. Bu ise bu işin daha güzel bir şekilde yerine gelmesini sağlar. Böylece göz de kulak gibi payını almış olur.

Zeyd b. Eslem'in Ata b. Yesar'dan rivayetine göre, Ebu Said el-Hudrî şöyle nakletmiştir: Rasûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdu ki:

"Gözlerinize de ibadetteki paylarını veriniz." Ashab: Ey Allah'ın Rasûlu, gözlerin ibadetteki payı nedir, diye soranlara şöyle buyurdu: "Mushafa bakmaları, Kur'ân üzerinde tefekkür ve hayret edici gerçeklerden söz ettiği vakit de gereken ibreti almak."

Mekhul, Ubade b. es-Samit'ten şöyle dediğini rivayet etmektedir: Rasûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdu ki:

"Ümmetimin en faziletli ibadeti bakarak Kur'ân okumaktır "

25- Dünya işlerinde herhangi bir durum ile karşı karşıya kaldığında onu te'vil etmemek. Burada te'vilin ne anlama geldiği biraz sonra açıklanacaktır.

Bize Amr b. Ziyad el-Hanzalî anlattı: Bize Huşeym b. Beşir Muğire'den İbrahim'den rivayetle dedi ki: Dünya işlerinden herhangi bir husus arız olduğunda Kur'ân-ı Kerim'den herhangi bir buyruğun (ona dair) te'vil edilmesi kerih görülüyor idi. Te'vil ise, mesela yanına gelen bir kişiye:

"Bir takdir üzere geldin ey Musa" (Taha, 20/40) demek ve yemek ve benzerlerinin hazır olduğu bir sırada: "Geçmiş günlerde işledikleriniz sebebiyle afiyetle yiyin için." (el-Hakka, 69/24) demek gibi.

26- Nahl sûresi, Bakara sûresi, Nisa sûresi gibi şu sûresi bu sûresi demep bunun yerine: İçinde şu şu hususlardan sözedilen sûre demek.

Ben (Kurtubi) derim ki: Hazret-i Peygamber'in şu hadisi bu iddiaya aykırıdır: Bakara sûresinin sonlarındaki iki âyeti bir gecede okuyan kimseye bu iki âyet yeter." (l) Bu hadisi Buharî ve Müslim Abdullah b. Mes'ud'dan rivayet etmişlerdir.[137] [72]

27- Ne kadar becerikli ve maharetli olduğunu göstermek gayesiyle çocuk öğreticilerinin yaptığı gibi kafasını eğerek Kur'ân okumamak. Çünkü bu şe­kilde hareket etmek, aykırı bir harekettir.

28- Şu bid'atçi, olmadık hemzeleri kıraate ilave eden, kelimeleri çıkartmak­ta aşırılığa giden, kendilerini zorlaya zorlaya okuyan, kokmuş, pis ağızlı kim­selerin yaptığı gibi kıraatinde aşırıya kaçmamak. Çünkü böyle bir okuyuş son­radan bid'at olarak ortaya çıkmıştır. Şeytan bunu onlara telkin etmiş, onlar da böyle bir okuma şeklini benimsemişlerdir.

29- Kur'ân-ı Kerim'i fasıkların nağmeleri gibi şarkı nağmeleriyle, hıristiyanların nağmeleriyle veya rahiplerin figan ve inilti nağmeleriyle okumamak. Çünkü bütün bunlar bir sapıklıktır. Buna dair açıklamalar daha önceden ya­pılmıştır.

30- Kur'ân'ı yazdığı takdirde, açık ve seçik yazmak. Ebu Hukeyme'den ri­vayete göre Kûfe'de mushaf yazarmış. Ali (radıyallahü anh) yanından geçerken, onun yaz­dığına bakmış ve: Kalemini incelt, demiş. Bunun üzerine kalemimi alıp ya­nında güzelce yonttum. Sonra ayakta durmuş yazıma bakan Hazret-i Ali'nin önünde yazdım. Bu sefer şöyle dedi: İşte böyle, onu nurlandır. Aziz ve ce-lil olan Allah'ın onu nurlandırdığı gibi.

31- Kur'ân okuma esnasında bir kimsenin sesini ötekinden yükseltmeme­si. Çünkü böyle yaparsa okuduğu anlaşılmaz olur, sonunda işittiğinden hoş­lanmaz hale gelir. Ve bu bir çeşit anlamsız bir yarış şeklini alır.

32- Kıraatler hususunda tartışmaması ve mücadele etmemesi. Arkadaşına bu böyle değildir, dememesi. Çünkü o kıraatin de Kur'ân-ı Kerim'den sahih ve caiz olma ihtimali vardır. O takdirde de Allah'ın Kitabı'nı inkar etmiş du­ruma düşer.

33- Pazarlarda, gürültü olan yerlerde, boş işlerle uğraşılan yerlerle ayak takımı kimselerin toplantı yerlerinde Kur'ân okumamak. Yüce Allah'ın, Rah­man olan Allah'ın kullarını sözkonusu edip onların boş sözlerle karşılaştık­larında şerefli bir şekilde geçip gitmelerinden övgüyle söz ettiğine dikkat et­mek gerekir.[138] [73] Burada kişinin kendisi adına geçip gitmesi sözkonusu edil­miştir. Ya boş işlerle uğraşan kimseler arasında ve ayak takımının toplantı yer­lerinde Kur'ân okunursa ne olur?

34- Mushafa yaslanmamak, dayanmamak. Arkadaşına vermek istediği takdirde onu uzaktan atmamak.

35- Mushafı oldukça küçük yazmamak. el-A'meş'in İbrahim'den, onun Ali (radıyallahü anh)'dan rivayetine göre Hazret-i Ali: "Mushaf küçültülmesin" demiştir.

Ben (Kurtubi) derim ki: 'Rivayete göre Ömer b. d-ftattab (ya), birisinin, elin­de küçük bir mushaf görür. Bunu kim yazdı? diye sorar. Adam: Ben, deyin­ce elindeki sopa ile ona vurur ve: "Kur'ân'ı ta'zim edin" der. Rasûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem)'dan rivayet edildiğine göre o, "mescidcik veya mushafcık" denilmesi; nehyetmiş.

36- Kur'ân'dan olmayan birşeyi mushaf içinde yazmamak.

37- Altın ile mushafı süslememek ve altın ile yazısını yazmamak. Çünkü : takdirde dünya süsü ona karışmış olur. Muğire'nin İbrahim'den rivayetine göre o, mushafın süslenmesini, altın ile yazılmasını yahut âyetlerin başında iiamet konulmasını veya küçültülmesini hoş görmezmiş. Ebu'd-Derda'dan rivâyete göre Rasûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) şöyle buyurur: "Mescidlerinizi süslemeye başla­dığınız, mushaflarınızı tezyin ettiğiniz zaman, helak yakanıza yapıştı demektir.[139] [74]

tbn Abbas da gümüş ile süslenmiş bir mushaf görünce şunları söyler: Siz runu çalsın diye hırsızı teşvik ediyorsunuz. Halbuki bu Kur'ân'ın zineti îcendi içindedir.

38- Yere ve sonradan yapılmış mescidlerde olduğu gibi duvara yazmamak. 3ize Muhammed b. Ali eş-Şakikî, babasından rivayetle anlattı. Abdullah b. el-Mubârek, Süfyan'dan, o Muhammed b. ez-Zübeyr'den dedi ki: Ben Ömer b. Abdülaziz'i şöyle derken dinledim: Rasûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) yolda geçerken yer­de bir yazı görür. Huzeyllilerden bir gence: "Bu ne?" diye sorar. Allah'ın Kitabı'ndan bir bölüm. Onu bir yalıudi yazdı, der. Hazret-i Peygamber şöyle buyur­du: "Bunu yapana Allah lanet eylesin. Allah'ın Kitabı'nı korunması gereken verden başka yere koymayın."

Muhammed b. ez-Zübeyr der ki: Ömer b. Abdülaziz, oğullarından birisi­nin duvar üzerine Kur'ân-ı Kerim'i yazdığını gördü ve bu sebepten dolayı onu dövdü.

39- Bir hastalıktan şifa bulmak kastı ile, onun yazısı(nın suyu ile) yıkanan bir kimsenin bu suyu çöplüğe veya necaset yerine, çiğnenip gidip gelinen vere dökmemesi. Bunun yerine insanların üzerinden geçmediği bir tarafa dök­meye ya da temiz bir çukur kazarak oraya akıtmaya gayret etmelidir. Böy­lelikle vücudundan o çukura doğru su akıtılsın, sonra üstünü örtsün. Veya büyükçe bir akarsuya gidip onun suyuna karışıp akmasını sağlasın.

40- Kur'ân'ı hatmettiği her seferinde tekrar Fatiha'dan başlamak. Böyle­likle Kur'ân terkedilmiş gibi olmaz. İşte bundan dolayı Rasûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) Kur'ân'ı hatmettiği vakit, Kur'ân'ın baş tarafından -Kur'ân terkedilmiş gibi ol­masın diye- beş âyet kadar bir miktar okurdu.

İbn Abbas'ın rivayetine göre, bir adam gelip: Ey Allah'ın peygamberi, han­gi amel daha faziletlidir? diye sormuş. Hazret-i Peygamber ona şu cevabı vermiş: 'Sana konup göçen gibi olmanı tavsiye ederim." Adam: Konup göçen ne de­mektir, diye sorunca Hazret-i Peygamber şu cevabı verir: "Kur'ân okuyan kişi, başından başlar, sonuna gelince tekrar başına geçer. Her konduğunda hemen göçer."[140] [75]

Ben derim ki: Kur'ân'ı hatmettiği vakit, ailesini bir arada toplaması müs-tehaptır. Ebu Bekr el-Enbârî anlatıyor: Bize İdris haber verdi: Bize Halef an­lattı: Bize Veki' Mis'ar'dan, o Katâde'den naklederek dedi ki: Enes b. Malik Kur'ân'ı hatmettiğinde aile halkını toplar ve dua ederdi.

Bize İdris haber verdi. Bize Halef anlattı. Bize Cerir, Mansur'dan, o el-Ha-kem'den rivayetle dedi ki: Mücâhid ve Ebu Lübabe'nin oğlu Abde ve bir grup kimse, mushaftan Kur'ân'ı hatmederlerdi. Hatmin sonuna geldiklerinde biz­lere: Yanımıza gelin, çünkü Kur'ân hatmedildiği sırada rahmet iner, diye ha­ber gönderirlerdi. Bize İdris haber verdi, bize Halef anlattı. Bize Huşeym, el-Avvam'dan, o İbrahim et-Teymi'den rivayetle dedi ki: Sabah saatlerinde Kur'ân'ı hatmeden kimseye, melekler, akşamı edinceye kadar dua eder. Ak­şamın ilk vakitlerinde Kur'ân'ı hatmeden kimseye de melekler, sabahı edin­ceye kadar dua ederler. O bakımdan onlar Kur'ân-ı Kerim'i gecenin veya gün­düzün ilk saatlerinde hatmetmeyi seviyorlardı.

41- Teaviz[141] [76] yazarak bunlarla birlikte tuvalete girmemek. Ancak bir de­ri, yahut gümüş veya buna benzer bir kap içerisinde olması hali müstesna. O takdirde Kur'ân-ı Kerim'i hıfzettiğin halde de öyle bir yere giriyor gibi olur­sun.

42- Kur'ân'ı yazdığı veya yazılan yerden yıkamasından biriktirdiği suyu iç­tiği vakit, her bir nefeste Allah adını anıp bu konuda niyetine gereken tazi­mi göstermesi. Çünkü Allah ona niyeti kadarını verecektir.

Leys'in rivayetine göre Mücâhid şöyle demiştir: Kur'ân'ı bir yere yazıp son­ra onun suyunu hastaya içirmende bir mahzur yoktur. Ebu Ca'fer der ki: Kal­binde katılık hisseden bir kimse, zaferan ile bir bardağa "Yasin"i yazsın, son­ra da onu içsin.

43- Ben derim ki: Küçük sûre denmemesi de Kur'ân'a hürmetin gereği­dir. Ebu'l-Âliye küçük veya büyük sûre denilmesinden hoşlanmazdı. Böyle bir söz söylediğini duyduğu kimseye: Sen ondan da küçüksün. Kur'ân ise hep­si büyüktür, diye çıkışmıştır. Bunu Mekkî (Allah'ın rahmeti üzerine olsun) te-yid etmiştir.

Derim ki: Ebu Davud buna aykırı bir rivayet kaydetmektedir. Amr b. Şuayb'ın babasından, onun da dedesinden rivayetine göre şöyle demiştir: "Kur'ân-ı Kerim'in mufassal bölümünün küçük olsun, büyük olsun bütün sûre menfi namazda insanlara imamlık yaparken Rasûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem)'ın okuduğunu işitmişimdir.[142] [77]