DR. C. AHMET AKIŞIK/YAZILARI İslam Toplumunda “İnsan”a Bakış Batı’da Zulüm ve Katliamlar Nuruyla Zaman ve Mekânın Billurlaştığı Medine Yılları Reformist İlahiyatçıların Reddettikleri Ehl-i Sünnete Dair Emalî Kasidesi Batı Yanlısı İlahiyatçılar Ne zaman Yerli ve Millî Olacaklar? Seçimler ile Dinî Hayatımız Arasında Bazı Benzerlik ve Farklılıklar Düşmanlar, “Hakk”a Karşı Birleşseler de Zafer, Ergeç Müslümanlarındır Ecdadının Ruh Köküne Bağlı Teknofest Gençliğinin Doğuşu Tek Parti Döneminde Dinde Reform Batı Yanlısı İlahiyatçılarca Halen Sürdürülmektedir - 2 Tek Parti Döneminde Dinde Reform Tahribat ve İslâm’sız Nesil Yetiştirme - 1 Depremle İlgili Yanlış ve Doğrular, Dinde “Fay Hatları” Var mı ve Nerelerde? Depremin Hatırlattıkları Müslümanda Olması ve Olmaması Gerekenler Yüzyılın Depremi Karşısında “Ensar Ruhu”yla Yardımlaşma ve Dayanışma Ülkemizde “Yerli ve Milli Strateji”ye Karşı Reformistler, Hâlâ “İthal Din” Peşinde Hak/Bâtıl ve İyi/Kötü Karşısında Her An “Seçim”deyiz Resûlüllah’ın Devlet Başkanı Olarak “Medine Vesikası”nı Yayınlaması Hazret-i Peygamber’in Medine’de İlk Hicrî Yılı Hazret-i Peygamber’in Hicret Yolculuğu Hazret-i Peygamber’in Peygamber Olarak 11. - 13. Yılları Hazret-i Peygamber’in Peygamber Olarak 6. - 10. Yılları Hazret-i Peygamber’in Peygamber Olarak İlk Yılları Rahmet Peygamberinin Emsalsiz Soyu, Çocukluk ve Gençliğinden Bir Işık Demeti Türkiye’de Osmanlı “Kur’an Hattı”nı Vehhâbî Hattına Çevirme Teşebbüsü İslam Alimlerine Göre İslam’da Oyun, Eğlence ve Dini Alet Etmenin Hükmü Vehhâbîlerin yanlış inanışları ve Ehl-i Sünnet’in onlara cevapları “Ilımlı İslam”ın Vehhâbîlik Kolu Diyanet’i ve Ülkemizi Tehdit Ediyor Gönlünü Hakka Veren Mü'minlerin Sevinç, Korku ve Müjdeli Zamanları Diyanet Şemsiyesi Altında Kripto İlahiyatçıların Almanya yapılanması Meral Akşener’in övdüğü “Medenî Bilgiler” kitabı İslam’a hakaret ve iftiralarla dolu Diyanet’e Yön Vermek İsteyen Bazı İlahiyatçıların Yanlış Din Anlayışları “Peygamberler Gaybı Bilmezler” Diyen İlahiyatçılar, Ayet ve Hadislerce Yalanlanıyor İslam Dini’nde Temizliğe Bağlı Genel Sağlık Kuralları Modernist İlahiyatçıların İnanmadığı Resûlüllah’ın “Dinde Hüküm Koyma” Yetkisi Osmanlıda Dört Mezhepde Bütün Boyutlarıyla Zekât ve Fıtra İslam’a Karşı Her Konuda Batı Patentli İlahiyatçı Saldırılar Devam Ediyor İslam Dini’nde Savaş Hukuku Kuralları “Sünnî İslam”a Yönelik Oryantalist Küresel ve Yerel Kuşatma Modernist İlahiyatçıların Faziletine İnanmadıkları Mübarek Üç Aylar, Gün ve Geceler Hazret-i Âdem ve Hazret-i Havva Üzerinden Kur’an, İslam ve Müslümanlara Saldırılar Vahhabi ve Modernist İlahiyatçılar’ın Ayet ve Hadislere Yönelik Sapkın Görüşleri Ehl-i Sünnet Müslümanlığına Karşı Sapkın İnanç ve Görüşler VAHYEDİLEN İSLAM’A KARŞI Modernist İlahiyatçıların Sapkın İnanç ve Görüşleri Modernist ve Müsteşriklerin Hedef Aldıkları İslam Dini’nin Temel Esasları “Ayet Bile Olsa, Akla Uymuyorsa Reddederiz” Diyen Diyanet Görevlisi Kim? Rahmet Peygamberi’nin Sunduğu İslam Ehl-i Küfürle Birlikte “Sapkınlar”ı da Hidayete Çağırıyor Sonsuz Seâdet Güneşi’nin Dünya’ya Yaydığı Kurtuluş Işıkları 29 Mayıs Üniversitesi’nde İlahiyat ve “KURAMER”de “Sapkın Din” Anlayışı Marmara İlahiyat’ta Mezhepsizlik ve Masonluğu Reddetmeyen “Sapkın Din” Anlayışı Ankara İlahiyat Merkezli Fazlurrahman’ın “Sapkın Din” Anlayışı “Ankara İlahiyat”ta Sünnî İslam’a Karşı “Oryantalist” Kaynaklı “Sapkın Din” Anlayışı “Samsun İlahiyat”ta Sünnî İslam’a Karşı “Ilımlı İslam” Patentli “Sapkın Din” Anlayışı Diyanet’te Farklı Dönemlerde Değişim Örnekleri FETÖ “Diyalog” ve “Ilımlı İslam” Projeleriyle Hâlen İçimizde mi? İslam’ın Değiştirilmesi” Konuşulurken “Mezhep Taklidi”ni Gündeme Getirmek Acaba Hedef Saptırma mıdır? Oryantalistlerin İslam Ülkelerinde İslam’ı Değiştirme Stratejisi İslâmofobi Sempozyumu Siyonist Yahûdilerle Hristiyanların İslâm ve Müslüman Düşmanlığı Tarih Boyunca Siyonist Yahûdilerin İslâm ve Müslümanlara İhaneti Veda Hutbesi İslâm’da İlk İnsan Hakları Belgesi Dünyaya İlâhî Mesaj İslam’da İnsan Hakları -3- Dünyanın Özlemini Çektiği İslam’da İnsan Hakları -2- Dünya’nın Keşfedemediği İslam’da İnsan Hakları Batı Destekli Ebrehe ve Deccal Tabiatlı İslam’da Reformistler Batı Güdümünde Kriptocu İlahiyatçıların Uydurdukları Din: Kur’an Müslümanlığı Ehl-i Sünnet ve Fırkalar İslam Dini Karşısında Diğer Din ve Batıl İnanışlar FETÖ Benzeri Yeni Mu’tezile Yapılanması Kim Ehl-i Sünnet, Kim Mu’tezilî? Hadislere İnanmayan ve Kaderi İnkâr Eden İlahiyatçılar Mu’tezilî Olduklarını Neden Gizliyorlar? Materyalist İlahiyatçılar Tuzakta İsrâ ve Mi’rac Gerçeği İnkâr Edenler ve İnanan Mü’minler Diyanet, MEB ve YÖK’ün Dikkatine! İslam’ı Değiştirme ve Müslümanları Ayrıştırma “Macron”u Gerilerde Bırakan Bâtınîlerle İslam’ı Değiştirmek İsteyenlerin Benzer Özellikleri İslam’a karşı Batı değerlerini tercih edenlere ithaf olunur! İslam’da Eşitlik ve İnsan Hakları Modernistler hâlâ anlamadılar mı? Fatih’in torunları Türkler geliyor! İslam’da Cihad ve Savaş Stratejisi Yahudiler dost olabilir mi? İslam’da kimler dost, kimler düşmandır? İslam’ın, salih bir mü’minde İstediği ve istemediği “temel” özellikler Diyanet Haseki Eğitim Merkezleri SOS Veriyor Beklenen İmam-Hatip ve İlahiyat Nesli! Rehberlerin Bunlar Olabilir mi? Enbiyanın Vârisleri Müceddid-i Kiramlar “Bir FETÖ gitti, bin FETÖ geliyor” söylemi acaba “Ayasofya Açılışı”na bir tepki midir? Ayasofya’nın açılışı İslam’da “Modernite” zihniyetine karşı idam fermanıdır “Kuramer”de İslam’ı Suçlama Ve “İrtidat” Rüzgârları Dünya Müslüman Liderler Arıyor Batı’nın Siyah Yüzü Ehl-i Sünnet ile Modernist İslamcılarda İman ve Tekfir Konusu “Müslüman”ın 24 Saati İstanbul Sözleşmesi ve Diyanet’in sapıklığa karşı çıkışı “Korona” ile gündeme gelen İslamî Kurallar Küresel Korona Allah’a İsyan ve Zulmün Cezası mıdır? Küresel Koronavirüs ve İslam Dünya İslam’ı Arıyor Dört Mezhep Okulu Ve Temel Ortak Özellikleri “Ankara Okulu” Batı Destekli Bir Zakkûm FETÖ Projesi midir? Ehl-i Sünnet’e Karşı “Marmara Okulu” Depremi Tebliğ Edilen İslam’a Karşı “Dinde Reform” ve Temsilcileri İctihadlarda Rahmet Olan Farklılık Dört Mezhepte Namaz Günahları Temizleyen Mü’minin Miracı Namaz Şâfiî ve Hanbelî Mezhepleri ve İbn Teymiyyecilik İslam’da Birliği Sağlayan Dört Mezhep İlk İslami İlim Merkezleri ve Enbiyanın Varisleri Alimler İslami İlimlerin Doğuşu ve Enbiyanın Varisleri Alimler Modernist İslamcılar ile DİYALOGÇULARIN ÖRTÜŞEN ÖZELLİKLERİ Vatikan ve FETÖ Projesi “Diyalog” Uğruna İSLAM FEDA MI EDİLİYOR DİA, Selefiyye’nin Temsilciliğini mi Yapıyor Dünün Ebrehe’si Ka’be’ye Bugünün Ebrehe’si KUR’AN-I KERİM’E SALDIRIYOR İstanbul Müftüsü’nün Mürted Ebu Zeyd Hayranlığı Diyanet’de Değişim ve Kurbanda Vekâlet Hristiyanlık ve İslam Yahudilik, Siyonizm ve İslam “Rahman’ın Kulları” Ve Özellikleri Müslümanların İttifakını Bozan Müfsit Girişimler İslam’dan Başka Hiçbir Dinde Olmayan Sosyal Adalet Kurumu Zekat Ramazan-ı Şerif Oruç ve İbadetlerimiz Kafirler İle Modernist İslamcıların Benzer Özellikleri Oryantalizmi Kıble Edinen Modernist İslamcılarda “Mehdilik” Sapkınlığı ve “Sünni” Cevaplar Batı İslam Düşmanlığında Esasta Müslüman Etiketli Kişileri Kullanıyor İslam’da Sapkınlık Modern İslamcılık Türkiye’ye Gelişi/2 İslam’da Sapkınlık Modern İslamcılık Türkiye’ye Gelişi/1 İslam’da Sapkınlık MODERN İSLAMCILIK ve doğuşunu hazırlayan gelişmeler İslam’da Sapkınlığın Küresel Boyutu ORYANTALİZM Kavramları, Hedefleri ve Temsilcileri İslâm’da Sapkınlık Uygulama Dönemleri Kavramları ve Temsilcileri / 1 Sahih İslâm Uygulama Dönemleri, Kavramları ve Temsilcileri Selçuklu ve Osmanlı’nın Sahih İslâm Esasları / 3 Selçuklu ve Osmanlı’nın Sahih İslâm Esasları / 2 Selçuklu ve Osmanlı’nın İslâm Akâid Esasları / 1 Kur’ân’da tarihsellik projesinde hedef neydi? Camilerimiz ve feminist saldırılar / 2 Beytullah Olan Mescidler ve “Mescid-i Dırar” Örneği / 1 Batı Destekli Yeni İslâm Anlayışı Ve Hadisleri İnkâr Diyanet işleri kimlerin etkisi altında? Kur’ân’da Tarihsellik Ve Fazlurrahman / 2 Kur’ân’da Tarihsellik Ve Fazlurrahman / 1 Diyanet’te Yanlış Uygulamalar ve Önerilerimiz Oryantalizm Ve Tuzakları İslam Dünyasını Kuşatan Küresel Oryantalizm Ve Türkiye DİĞER YAZARLAR Sünnîlik ile Haşhaşîlik arasında İslâmcılık Dinlerarası Diyalog İhaneti 15 Temmuz’un hedefi Bu Fitnenin sahibi kim? Ancak sana ibâdet ederiz Enver Abi Ölüm, insan için en büyük vâiz Îmân Ana Sayfa

10 Ekim 2020

İslam’a karşı Batı değerlerini tercih edenlere ithaf olunur!

İslam’da Eşitlik ve İnsan Hakları

c.ahmetakisik@gmail.com

İnsan, varlıklar içinde en güzel biçimde yaratılmış, bitki ve hayvanlardan farklı olarak, akıl, irade ve muhakeme gücüyle donatılmış bir varlıktır. Bu özellikleri ona bahşeden, her şeyin yaratıcısı, yüce Allah’tır. Onu var eden Allah, peygamberleri vasıtasıyla ona bazı sorumluluk ve haklar yüklemiştir. Bu hakların bir kısmı şânı yüce “Allah” ile ilgili, diğeri de insanların birbiriyle ilişkilerinin bir sonucu olan “sosyal hayat”la ilgilidir. Bugünkü literatürde bu haklar, “İnsan Hakları”, İslamî literatürde de “kul hakları” kavramıyla ifade edilir.

İslam dininde Eşitlik ve İnsan Hakları konusu, şu genel başlıklar altında ele alınabilir:

KAVRAM OLARAK EŞİTLİK

Eşitlik, bir hak ve hürriyet/özgürlük olmakla birlikte, bir değer ifade eden ve bireylere mutlaka sağlanması gereken bir imkân ve davranış biçimidir.

Genel anlamda eşitlik, insanlar arasında dil, renk, ırk, cinsiyet, düşünce ve inanç bakımından ayırım yapmamaktır. Kanun önünde de herkes, insandır ve prensip olarak eşit işleme tâbidir.

Hâkim önünde eşitlikten maksat, insanların mahkemede ve hâkim önünde eşit işlem görmesi, diğer bir ifadeyle aynı hükümlerle yargılanması demektir. Aynı olayda bir kimseye bir hüküm, diğerine başka bir hüküm uygulanması, eşitsizlik olur.

Kamu hizmetlerine girmede eşitlik, hizmete alınmada, görevin gerektirdiği niteliklerden başka hiç bir ayırım gözetilmemesi anlamındadır.

Fırsat eşitliği, hiç bir kimseye, aileye, zümreye ve sınıfa ayrıcalık tanımadan ve öncelik hakkı vermeden toplumda, devletin sunduğu imkânlara, halkın eşit olarak kavuşabilmesi demektir.

Sorumlulukta eşitlik, hak karşılığında, çoğu kere bir vecibe ve mükellefiyet söz konusu olur. Bir kimsenin hakkı varsa, onun karşılığında sorumlulukları, vecibeleri ve yükümlülükleri vardır. Yetkili olan kişinin, yetkisi oranında sorumluluğunun olması gerekir.

Eşitlikte sınırlılık, kanunlarda insanları eşit kabul etme prensibi, onların hukuk dışında bazı statü ve davranışlarında farklı olmalarına veya kabul edilmelerine engel değildir.

Bugün Biyoloji, Fizyoloji, Kriminoloji, Psikoloji gibi bilim dalları, insanların eşit olmadıklarını ve farklı özelliklerde bulunduklarını ortaya koymaktadır. Dünyada milyarlarca insanın bir cm²ye sığan parmak izleri birbirinden farklıdır. Bu çarpıcı örnek üzerinde biraz düşünen bir insan, eğer müslüman değilse, yüce Allah’ın bu büyüklüğü, kudreti ve yaratıcılığı karşısında, hemen teslim olur ve Müslüman olur. İnsanların beden, cinsiyet, zekâ, yetenek, çalışkanlık, servet ve işlerinde farklı derecelerde bulundukları bir gerçektir. Fakültelerde Bireysel Farklılıklar isminde dersler ve bilim adamlarının bu konuda kitapları vardır. Dolayısıyla insanlar, bu yönde eşit değildirler. İnsanlar eşittir demek, ideolojik bir söylemdir. İslam coğrafyasında bu slogan, Tanzimat döneminde tamamen İslam’a karşı kullanılmaya başlamıştır. Şu anda bununla yine Müslümanların dini inançları hedef alınmaktadır.

İSLAM’DA EŞİTLİK

• Genel eşitlik

Ey insanlar! Doğrusu biz sizi bir erkekle bir dişiden yarattık. Birbirinizle tanışmanız için sizi büyük topluluklara ve kabilelere ayırdık. Muhakkak ki, Allah katında en değerli olanınız, ondan en çok korkanınızdır. (Hucûrat,13)

Ey insanlar! Rabbiniz birdir. Babanız da birdir; hepiniz (Hazret-i) Âdem (Peygamber)’in çocuklarısınız. (Hazret-i) Âdem ise, topraktandır. Allah katında en kıymetliniz, takvası en çok olanınızdır. Arabın Arap olmayana bir üstünlüğü yoktur. Üstünlük, ancak takva iledir. (Ahmed, Müsned, 22391)

• Mahkeme önünde eşitlik

Hukuk dilinde mahkeme önünde eşitlik, adalet ile eş anlamlı olarak kullanılmaktadır:

Allah size ...insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emreder. (Nisâ’,58 )

Ey iman edenler! Adaleti titizlikle ayakta tutan, kendiniz, ana-babanız ve akrabanız aleyhinde de olsa, Allah için şahitlik eden kimseler olun. (Hakkında şahitlik ettiğiniz) zengin olsun, fakir olsun, Allah onlara (sizden) daha yakındır. Hislerinize uyup adaletten sapmayın. (Nisâ’,135)

Ey iman edenler! Allah için hakkı ayakta tutan, adaletle şahitlik eden kimseler olun. Bir topluluğa duyduğunuz kin (düşmanlık), sizi adaletsiz davranmaya itmesin. Adaletli olun, o, takvaya daha yakındır. (Mâide,8)

İnsanlar (mahkemede hakim önünde), tarağın dişleri gibi eşittirler. (Ahmed, Müsned, V, 411)

• Kamu hizmetlerine girmede eşitlik:

Allah size, mutlaka emanetleri (görev ve sorumlulukları; bilgi, beceri, yetenek ve dürüstlük bakımından) ehli olanlara vermenizi ...emreder. (Nisâ,58)

İş, ehil olmayana verildi mi, kıyameti bekleyin! (Buhârî, İlim 2; Rikâk 35)

• Sorumlulukta Eşitlik

İslâm dininde, kişilere; yaş, cinsiyet, mal, sağlık / hastalık, zaruret (zorluk, sıkıntı), yolculuk ve din durumuna göre, görev ve sorumluluklar yüklenmiştir. Aynı grupta yer alanların ödev ve yükümlülükleri aynıdır. Bu konuda bir farklılık ya da ayırım, söz konusu değildir. Namaz, oruç, hac ve zekât mükellefiyeti, bu çerçevede düşünülebilir.

(Ey mü’minler), namazı kılın, zekâtı verin, rükû edenlerle beraber rükû edin. (Bakara,43)

Ey iman edenler! Oruç sizden önceki ümmetlere farz kılındığı gibi, size de farz kılındı. (Bakara,43)

Sizden her kim hasta yahut yolcu olursa, (oruç tutamadığı günler sayısı kadar), diğer günlerde kaza eder. (İhtiyarlık veya şifa umudu kalmamış hastalar gibi devamlı mazereti olup da) oruç tutmaya güçleri yetmeyenlere, bir fakiri doyuracak kadar fidye vermeleri gerekir. (Bakara,184)

Oraya (Mekke’ye) yol bulabilenlere (dine göre zenginlik, sağlık, yol güvenliği gibi şartları taşıyanlara), Allah için Kâ’be’yi haccetmeleri gereklidir (farzdır). (Âl-i İmran,97)

• Eşitlikte Sınırlılık

İnsanlar arasında mutlak bir eşitlikten söz etmenin mümkün olmadığı bir gerçektir. Kişilerdeki bu farklılık, dinî hayatta, ilim, amel, ihlâs/ahlâk, dinî inanç ve hür olma itibariyle kendini gösterebilir:

Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? (Elbette olmaz.) (Zümer,9)

Yoksa kötülük işleyenler, ölümlerinde ve sağlıklarında kendilerini, iman edip iyi amel işleyen kimseler ile bir mi tutacağımızı sandılar? Ne kötü hüküm veriyorlar! (Câsiye,21)

Allah rızık konusunda kiminizi kiminizden üstün kıldı. (Nahl,71)

(İnsanların) birbirlerine iş gördürmeleri için, kimini kimine derecelerle üstün kıldık. (Zuhruf,32)

KAVRAM OLARAK HAK

Toplum hayatında, insanların karşılıklı hakları ve borçları vardır. Bu haklar ve borçlar, ancak insanlar arasındaki sosyal ilişkiler veya hukukî işlemlerle ortaya çıkar. Eğitim hakkı, çalışma hakkı, mülkiyet hakkı, seyahat hakkı gibi. Hak sahibi olanın, bu hak karşılığında bazı sorumluluk ve yükümlülüklerinin de olması tabiîdir.

İSLAM’DA HAK/HUKUK

İslâm dininde haklar, hukukullah (Allah hakkı) ve hukuk-ı ibâd (kul hakkı) olmak üzere ikiye ayrılır.

Yüce Allah’ın kulları üzerinde hakları vardır. Bunlar başta iman ve çeşitli ibadetler olmak üzere, Allah’ın bütün emir ve yasaklarına uymaktan ibarettir. Bunların büyük bir kısmı âhireti ilgilendiren, Allah’a karşı hesap verilen ve onun affetmesiyle sona eren haklardır. Bu haklardan yerine getirilmemiş olanları, yüce Allah, lütfu ile veya kulun tevbesi sonucu dilerse affeder. (Nisa,110 ve 116; Tahrîm,8)

Beş çeşit kul hakkı vardır: Mal, beden, şahsiyet, namus ve dinle ilgili haklar.

1. Malla ilgili. Hırsızlık, gasp, aldatarak ve yalan söyleyerek mal satmak, sahte para basmak, başkasının malına zarar vermek, yalancı şahitliğiyle ya da rüşvet vererek başkasına zarar vermek gibi.

2. Nefis/bedenle ilgili. Adam öldürmek veya yaralamak gibi.

Bu suçu işleyenin tevbe etmesi, sonra velisinin istekleri doğrultusunda hareket etmesi gerekir. Velisi isterse af eder. İsterse mal karşılığı barış yapar. İsterse, mahkemeye verip, hâkimden cezalandırılmasını ister. Mahkemeye baş vurmadan kendisinin cezalandır­maya kalkması caiz değildir. İslâmiyet’te kan davası yoktur.

3. Irz/kişilikle ilgili. Gıybet/dedikodu, iftira, hakaret, alay etmek, sövmek gibi. Tevbe etmek ve helâlleşmek gerekir. Bunlarda vârisle (mirasçı ile) helâlleşmek olmaz.

4. Mahrem/namusla ilgili. Başkasının hanımına, çocuklarına cinsel tacizde bulunmak.

Bu çirkin günahı işleyen bir kimse, derhal tevbe ve istiğfar etmelidir. Fitne çıkma ihtimali yoksa, sahibi ile helâlleşmeli; varsa, ona dua etmeli ve onun için sadaka vermelidir. Haram işlediğinden dolayı, affa uğramazsa Ahirette elbette cezasını çekecektir.

Helâlleşirken bendeki haklarını helâl et, demeye dikkat etmelidir.

5. Dinle ilgili. Akrabasına ve emri altında olanlara din bilgisi vermeyi terk etmektir. Bunların ve bütün insanların din bilgisi öğrenmelerine ve ibadet yapmalarına engel olmak.

Kul hakları, insanın sosyal ilişkilerinden doğar. Kul hakkının korunmasını talep etmek, idarî, kazaî ve siyasî başvuru kanalıyla olur. Kul hakkına hiç bir dinî otorite müdahale edemez.

Bu yönüyle kul hakkının Allah hakkından önce geldiği bildirilmiştir.

Boşadığı hanımına mehir parasını ödemek, kul hakkına girer.

Kabul edeceği sanılan kimseye emr-i ma’ruf ve nehy-i münker yapmak/iyiliği söyleyip kötülükten sakındırmak vaciptir. Eğer söylemezse mes’ul olur.

Akrabasına ve emri altında olanlara din bilgilerini öğretmek, kul borcudur.

“Allah hakkı” dışındaki haklardan bazı örnekler, şöyle sıralanabilir:

Ana baba hakkı

Rabbin, yalnız kendisine kulluk etmenizi, ana-babanıza da iyilik etmenizi buyurmuştur. Onlardan biri veya her ikisi senin yanında yaşlanırlarsa, onlara karşı “öf!” bile deme; onları azarlama; ikisine de güzel söz söyle. Onlara acıyarak alçak gönüllülük kanatlarını ger ve: “Rabbim! Onlar beni küçükken terbiye edip yetiştirdikleri gibi, sen de onlara merhamet et!” diyerek dua et. (İsrâ’,23-24)

Hoca hakkı

Fıkıh ve ahlâk ilminde hoca/muallim/öğretmen hakkı, ana-baba hakkından daha üstün görülmektedir. Çünkü, ana-baba evlâdını büyütür, bakar. Kötülükten, haramlardan korur. İbadete alıştırır. Muallim ve İslam âlimi ise, çocuklara hem dünya, hem de âhiret hayatını kazandırır; din ve diyanetini, doğru itikadı, farzları ve haramları öğretir.

Bir Müslüman, kendisine, din ve dünya bilgilerini, imanı, Allah’ı, Peygamber’i ve güzel ahlâkı öğrettiği için, hocasını herkesten, çok sever.

Komşu hakkı

Kim Allah’a ve ahirete inanıyorsa, misafirine ikram etsin. Kim Allah’a ve ahirete inanıyorsa, komşusuna ihsanda (iyilikte) bulunsun. Kim Allah’a ve ahirete inanıyorsa, hayır söylesin veya sükût etsin. (Buhârî, Edeb 31 ve 85)

Karı-koca hakkı

Hepiniz çobansınız/görevlisiniz ve eliniz altındakilerden sorumlusunuz. İmam/yönetici görevlidir ve emri altındakilerden sorumludur. Erkek ailesinde görevlidir ve ailesinden sorumludur. Kadın, evinde görevlidir, o da eli altındakilerden sorumludur. Hizmetçi, efendisinin malından sorumludur ve eli altındakilerden sorumludur. (Buhârî, Ahkâm 1)

Çocuk hakkı

Biliniz ki, mallarınız ve çocuklarınız birer imtihan sebebidir ve büyük mükâfat, Allah’ın katındadır. (Enfâl,28)

Çocuk haklarından bazısı şöyle sıralanabilir:

1) Annesini, soyu belli ve temiz bir yerden seçmek,

2) Güzel isim koymak,

3) Kur’ân-ı Kerim öğretmek,

4) Helâl yiyeceklerle beslemek ve büyütmek,

5) Yedi yaşında namaza alıştırmak,

6) İlim ve sanat öğretmek. (Riyâdünnâsihîn,s.294-295)

Hayvan hakkı

Bir adam yolda yürürken susadı ve susuzluğu arttı. Derken bir kuyuya rastladı. İçine inip susuzluğunu giderdi. Çıkınca susuzluktan soluyup toprağı yalamakta olan bir köpek gördü. Adam kendi kendine: “Bu köpek de benim gibi susamış.” deyip tekrar kuyuya indi, ayakkabısını su ile doldurup ağzıyla tutarak dışarı çıktı ve köpeği suladı. Allah onun bu davranışından razı oldu ve günahlarını affetti. (Buhârî, Şirb 9)

Hiçbir canlıyı (eğlence ve spor) atışlarınızda hedef/nişan yapmayın. (Müslim, Sayd 58)

İbn Ömer, canlı bir tavuğu nişan dikerek ona ok atan gençler grubunun yan‎ından geçti. Bu gençler, İbn Ömer’in gelmekte olduğunu görünce, dağıldılar. Bunun üzerine İbn Ömer: Bu tavuğu kim hedef/nişangâh dikti? İyi bilin ki, Hazret-i Peygamber, canlı‎ bir hayvanı‎ atış‎‏ hedefi edinenlere lânet etti, dedi. (Buhârî, Zebâih ve Sayd, 5090)

Batı’da özellikle İspanya’da boğa güreşleri adı altında hayvanlara hançer saplayarak yapılan gösteriler, İslâm dinine göre haramdır, hayvan hakları ihlâline girmektedir.

Kaynak:

https://www.turkiyegazetesi.com.tr/yazarlar/dr-c-ahmet-akisik/615899.aspx