DR. C. AHMET AKIŞIK/YAZILARI İslam Toplumunda “İnsan”a Bakış Batı’da Zulüm ve Katliamlar Nuruyla Zaman ve Mekânın Billurlaştığı Medine Yılları Reformist İlahiyatçıların Reddettikleri Ehl-i Sünnete Dair Emalî Kasidesi Batı Yanlısı İlahiyatçılar Ne zaman Yerli ve Millî Olacaklar? Seçimler ile Dinî Hayatımız Arasında Bazı Benzerlik ve Farklılıklar Düşmanlar, “Hakk”a Karşı Birleşseler de Zafer, Ergeç Müslümanlarındır Ecdadının Ruh Köküne Bağlı Teknofest Gençliğinin Doğuşu Tek Parti Döneminde Dinde Reform Batı Yanlısı İlahiyatçılarca Halen Sürdürülmektedir - 2 Tek Parti Döneminde Dinde Reform Tahribat ve İslâm’sız Nesil Yetiştirme - 1 Depremle İlgili Yanlış ve Doğrular, Dinde “Fay Hatları” Var mı ve Nerelerde? Depremin Hatırlattıkları Müslümanda Olması ve Olmaması Gerekenler Yüzyılın Depremi Karşısında “Ensar Ruhu”yla Yardımlaşma ve Dayanışma Ülkemizde “Yerli ve Milli Strateji”ye Karşı Reformistler, Hâlâ “İthal Din” Peşinde Hak/Bâtıl ve İyi/Kötü Karşısında Her An “Seçim”deyiz Resûlüllah’ın Devlet Başkanı Olarak “Medine Vesikası”nı Yayınlaması Hazret-i Peygamber’in Medine’de İlk Hicrî Yılı Hazret-i Peygamber’in Hicret Yolculuğu Hazret-i Peygamber’in Peygamber Olarak 11. - 13. Yılları Hazret-i Peygamber’in Peygamber Olarak 6. - 10. Yılları Hazret-i Peygamber’in Peygamber Olarak İlk Yılları Rahmet Peygamberinin Emsalsiz Soyu, Çocukluk ve Gençliğinden Bir Işık Demeti Türkiye’de Osmanlı “Kur’an Hattı”nı Vehhâbî Hattına Çevirme Teşebbüsü İslam Alimlerine Göre İslam’da Oyun, Eğlence ve Dini Alet Etmenin Hükmü Vehhâbîlerin yanlış inanışları ve Ehl-i Sünnet’in onlara cevapları “Ilımlı İslam”ın Vehhâbîlik Kolu Diyanet’i ve Ülkemizi Tehdit Ediyor Gönlünü Hakka Veren Mü'minlerin Sevinç, Korku ve Müjdeli Zamanları Diyanet Şemsiyesi Altında Kripto İlahiyatçıların Almanya yapılanması Meral Akşener’in övdüğü “Medenî Bilgiler” kitabı İslam’a hakaret ve iftiralarla dolu Diyanet’e Yön Vermek İsteyen Bazı İlahiyatçıların Yanlış Din Anlayışları “Peygamberler Gaybı Bilmezler” Diyen İlahiyatçılar, Ayet ve Hadislerce Yalanlanıyor İslam Dini’nde Temizliğe Bağlı Genel Sağlık Kuralları Modernist İlahiyatçıların İnanmadığı Resûlüllah’ın “Dinde Hüküm Koyma” Yetkisi Osmanlıda Dört Mezhepde Bütün Boyutlarıyla Zekât ve Fıtra İslam’a Karşı Her Konuda Batı Patentli İlahiyatçı Saldırılar Devam Ediyor İslam Dini’nde Savaş Hukuku Kuralları “Sünnî İslam”a Yönelik Oryantalist Küresel ve Yerel Kuşatma Modernist İlahiyatçıların Faziletine İnanmadıkları Mübarek Üç Aylar, Gün ve Geceler Hazret-i Âdem ve Hazret-i Havva Üzerinden Kur’an, İslam ve Müslümanlara Saldırılar Vahhabi ve Modernist İlahiyatçılar’ın Ayet ve Hadislere Yönelik Sapkın Görüşleri Ehl-i Sünnet Müslümanlığına Karşı Sapkın İnanç ve Görüşler VAHYEDİLEN İSLAM’A KARŞI Modernist İlahiyatçıların Sapkın İnanç ve Görüşleri Modernist ve Müsteşriklerin Hedef Aldıkları İslam Dini’nin Temel Esasları “Ayet Bile Olsa, Akla Uymuyorsa Reddederiz” Diyen Diyanet Görevlisi Kim? Rahmet Peygamberi’nin Sunduğu İslam Ehl-i Küfürle Birlikte “Sapkınlar”ı da Hidayete Çağırıyor Sonsuz Seâdet Güneşi’nin Dünya’ya Yaydığı Kurtuluş Işıkları 29 Mayıs Üniversitesi’nde İlahiyat ve “KURAMER”de “Sapkın Din” Anlayışı Marmara İlahiyat’ta Mezhepsizlik ve Masonluğu Reddetmeyen “Sapkın Din” Anlayışı Ankara İlahiyat Merkezli Fazlurrahman’ın “Sapkın Din” Anlayışı “Ankara İlahiyat”ta Sünnî İslam’a Karşı “Oryantalist” Kaynaklı “Sapkın Din” Anlayışı “Samsun İlahiyat”ta Sünnî İslam’a Karşı “Ilımlı İslam” Patentli “Sapkın Din” Anlayışı Diyanet’te Farklı Dönemlerde Değişim Örnekleri FETÖ “Diyalog” ve “Ilımlı İslam” Projeleriyle Hâlen İçimizde mi? İslam’ın Değiştirilmesi” Konuşulurken “Mezhep Taklidi”ni Gündeme Getirmek Acaba Hedef Saptırma mıdır? Oryantalistlerin İslam Ülkelerinde İslam’ı Değiştirme Stratejisi İslâmofobi Sempozyumu Siyonist Yahûdilerle Hristiyanların İslâm ve Müslüman Düşmanlığı Tarih Boyunca Siyonist Yahûdilerin İslâm ve Müslümanlara İhaneti Veda Hutbesi İslâm’da İlk İnsan Hakları Belgesi Dünyaya İlâhî Mesaj İslam’da İnsan Hakları -3- Dünyanın Özlemini Çektiği İslam’da İnsan Hakları -2- Dünya’nın Keşfedemediği İslam’da İnsan Hakları Batı Destekli Ebrehe ve Deccal Tabiatlı İslam’da Reformistler Batı Güdümünde Kriptocu İlahiyatçıların Uydurdukları Din: Kur’an Müslümanlığı Ehl-i Sünnet ve Fırkalar İslam Dini Karşısında Diğer Din ve Batıl İnanışlar FETÖ Benzeri Yeni Mu’tezile Yapılanması Kim Ehl-i Sünnet, Kim Mu’tezilî? Hadislere İnanmayan ve Kaderi İnkâr Eden İlahiyatçılar Mu’tezilî Olduklarını Neden Gizliyorlar? Materyalist İlahiyatçılar Tuzakta İsrâ ve Mi’rac Gerçeği İnkâr Edenler ve İnanan Mü’minler Diyanet, MEB ve YÖK’ün Dikkatine! İslam’ı Değiştirme ve Müslümanları Ayrıştırma “Macron”u Gerilerde Bırakan Bâtınîlerle İslam’ı Değiştirmek İsteyenlerin Benzer Özellikleri İslam’a karşı Batı değerlerini tercih edenlere ithaf olunur! İslam’da Eşitlik ve İnsan Hakları Modernistler hâlâ anlamadılar mı? Fatih’in torunları Türkler geliyor! İslam’da Cihad ve Savaş Stratejisi Yahudiler dost olabilir mi? İslam’da kimler dost, kimler düşmandır? İslam’ın, salih bir mü’minde İstediği ve istemediği “temel” özellikler Diyanet Haseki Eğitim Merkezleri SOS Veriyor Beklenen İmam-Hatip ve İlahiyat Nesli! Rehberlerin Bunlar Olabilir mi? Enbiyanın Vârisleri Müceddid-i Kiramlar “Bir FETÖ gitti, bin FETÖ geliyor” söylemi acaba “Ayasofya Açılışı”na bir tepki midir? Ayasofya’nın açılışı İslam’da “Modernite” zihniyetine karşı idam fermanıdır “Kuramer”de İslam’ı Suçlama Ve “İrtidat” Rüzgârları Dünya Müslüman Liderler Arıyor Batı’nın Siyah Yüzü Ehl-i Sünnet ile Modernist İslamcılarda İman ve Tekfir Konusu “Müslüman”ın 24 Saati İstanbul Sözleşmesi ve Diyanet’in sapıklığa karşı çıkışı “Korona” ile gündeme gelen İslamî Kurallar Küresel Korona Allah’a İsyan ve Zulmün Cezası mıdır? Küresel Koronavirüs ve İslam Dünya İslam’ı Arıyor Dört Mezhep Okulu Ve Temel Ortak Özellikleri “Ankara Okulu” Batı Destekli Bir Zakkûm FETÖ Projesi midir? Ehl-i Sünnet’e Karşı “Marmara Okulu” Depremi Tebliğ Edilen İslam’a Karşı “Dinde Reform” ve Temsilcileri İctihadlarda Rahmet Olan Farklılık Dört Mezhepte Namaz Günahları Temizleyen Mü’minin Miracı Namaz Şâfiî ve Hanbelî Mezhepleri ve İbn Teymiyyecilik İslam’da Birliği Sağlayan Dört Mezhep İlk İslami İlim Merkezleri ve Enbiyanın Varisleri Alimler İslami İlimlerin Doğuşu ve Enbiyanın Varisleri Alimler Modernist İslamcılar ile DİYALOGÇULARIN ÖRTÜŞEN ÖZELLİKLERİ Vatikan ve FETÖ Projesi “Diyalog” Uğruna İSLAM FEDA MI EDİLİYOR DİA, Selefiyye’nin Temsilciliğini mi Yapıyor Dünün Ebrehe’si Ka’be’ye Bugünün Ebrehe’si KUR’AN-I KERİM’E SALDIRIYOR İstanbul Müftüsü’nün Mürted Ebu Zeyd Hayranlığı Diyanet’de Değişim ve Kurbanda Vekâlet Hristiyanlık ve İslam Yahudilik, Siyonizm ve İslam “Rahman’ın Kulları” Ve Özellikleri Müslümanların İttifakını Bozan Müfsit Girişimler İslam’dan Başka Hiçbir Dinde Olmayan Sosyal Adalet Kurumu Zekat Ramazan-ı Şerif Oruç ve İbadetlerimiz Kafirler İle Modernist İslamcıların Benzer Özellikleri Oryantalizmi Kıble Edinen Modernist İslamcılarda “Mehdilik” Sapkınlığı ve “Sünni” Cevaplar Batı İslam Düşmanlığında Esasta Müslüman Etiketli Kişileri Kullanıyor İslam’da Sapkınlık Modern İslamcılık Türkiye’ye Gelişi/2 İslam’da Sapkınlık Modern İslamcılık Türkiye’ye Gelişi/1 İslam’da Sapkınlık MODERN İSLAMCILIK ve doğuşunu hazırlayan gelişmeler İslam’da Sapkınlığın Küresel Boyutu ORYANTALİZM Kavramları, Hedefleri ve Temsilcileri İslâm’da Sapkınlık Uygulama Dönemleri Kavramları ve Temsilcileri / 1 Sahih İslâm Uygulama Dönemleri, Kavramları ve Temsilcileri Selçuklu ve Osmanlı’nın Sahih İslâm Esasları / 3 Selçuklu ve Osmanlı’nın Sahih İslâm Esasları / 2 Selçuklu ve Osmanlı’nın İslâm Akâid Esasları / 1 Kur’ân’da tarihsellik projesinde hedef neydi? Camilerimiz ve feminist saldırılar / 2 Beytullah Olan Mescidler ve “Mescid-i Dırar” Örneği / 1 Batı Destekli Yeni İslâm Anlayışı Ve Hadisleri İnkâr Diyanet işleri kimlerin etkisi altında? Kur’ân’da Tarihsellik Ve Fazlurrahman / 2 Kur’ân’da Tarihsellik Ve Fazlurrahman / 1 Diyanet’te Yanlış Uygulamalar ve Önerilerimiz Oryantalizm Ve Tuzakları İslam Dünyasını Kuşatan Küresel Oryantalizm Ve Türkiye DİĞER YAZARLAR Sünnîlik ile Haşhaşîlik arasında İslâmcılık Dinlerarası Diyalog İhaneti 15 Temmuz’un hedefi Bu Fitnenin sahibi kim? Ancak sana ibâdet ederiz Enver Abi Ölüm, insan için en büyük vâiz Îmân Ana Sayfa

09 Kasım 2019

İlk İslami İlim Merkezleri ve

Enbiyanın Varisleri Alimler?

c.ahmetakisik@gmail.com

Hazret-i Peygamber’in ilk ilim vârisleri Eshâb-ı Kiram’dır. Kur’ân-ı Kerim’i ve Hadis-i şerifleri, kendilerinden sonraki nesillere bozmadan ve bozulmadan ulaştırabilmek için olağanüstü bir gayret ve hassasiyet göstermişlerdir. Mekke ve Medine’de ilim merkezleri kurulmuştur. Bazı sahâbîler görevli, bazıları da ilmi yayma gayesiyle başka illere, bölgelere göç ederek İslam’ı tebliğ çalışmalarına katılmışlardır. Gittikçe genişleyen İslam topraklarında çeşitli bölgelerde İslamî İlim Merkezleri kurulmuştur. Bu merkezlerde sahâbi hocalar, geleceğin fakîh ve Müctehidlerini yetiştirmeye başlamışlardır. Belli başlı İlim Merkezleri, şöyle sıralanabilir:

Mekke İlim Merkezi

Mekke’de ilimle meşgul olan ve hadis rivâyetinde bulunan birçok sahâbe-i kiram vardı. Ancak zamanının ilimlerinde mütebahhir, dirayetli ve Hazret-i Peygamber’in duasına mazhar olmuş olan Abdullah b. Abbâs “radıyallahü anh”, bu şehirde tedrisatın başında bulunuyordu. Bu ilim merkezinde, özellikle Tefsîr ve Hadîs gibi ilimlerde gelecek nesillere kaynaklık eden tâbiîler yetişiyordu. Bunlar, şöyle sıralanabilir:

İbn Abbâs’tan Tefsir dinleyen tâbiîlerin ileri gelenleri şunlardır:

1) Mücâhid b. Cebr, 2) Sa’îd b. Cubeyr, 3) Ikrime Mevlâ b. Abbâs, 4) Atâ b. Ebî Rabâh, 5) Tâvus b. Keysân, 6) Ebû Şa’sâ’ Câbir b. Zeyd, 7) Ebû Mahled (Meclez), 8) Dahhâk b. Muzâhim, 9) Ali b. Ebî Talha ve 10) Atâ’ b. Ebî Muslim.

Ancak son üç tâbiînin, İbn Abbâs’tan tefsir işitmeleri, doğrudan değil, bir vasıta ile aldıkları, kaynaklarca kaydedilmektedir. Bununla beraber her üçü de “sika/güvenillir” kabul edilmiştir.

Medîne İlim Merkezi

İmâm en-Nesâî’nin bildirdiğine göre, bu merkezin sahâbe fukahâsı, Hazret-i Ömer b. el-Hattâb, Zeyd b. Sâbit, Abdullah b. Ömer ve Hazret-i Âişe’dir.

Medine ilim Merkezinde yetişen seçkin bazı tâbiîler şunlardır:

1) Sa’îd b. Museyyed, 2) Urve b. Zubeyr b. Avvâm, 3) Ubeydullah b. Abdillâh,  4) Ebû Bekr b. Abdirrahmân, 5) Suleymân b. Yesâr. 6) Kâsım b. Muhammed b. Ebî Bekr es-Sıddîk 7) Hârice b. Zeyd.

İsimleri zikredilen bu fukahâya, Medine’nin “fukahâ-i seb’a”sı/yedi fakîh’i denir.

Bu merkezde Ubeyy b. Kâ’b’dan özellikle Tefsir dinleyenler arasında:

1) Sa’îd b. Museyyeb, 2) Zeyd b. Eslem,  3) Rabîatu’r-Re’y Rabîa b. Ebî Abdirrahmân ve 4) Muhammed b. Kâ’b b. Selîm gibi tâbiîler bulunmaktadır.

Kûfe İlim Merkezi

Sünen sahibi Nesâî, Kûfe ilim merkezinin fakîhlerini, Hazret-i Ali ve Abdullah b. Mes’ûd olarak gösterir. Ancak, Hazret-i Ömer, Ammâr b. Yâsir ile Ebû Mûsâ el-Eş’arî’yi Kûfe’de vali olarak görevlendirmiş, dolayısıyla bu sahâbîler de bu beldede ilmî faaliyetlerde bulunmuşlardır. El-Eş’arî, Hazret-i Osman ve  Hazret-i Ali  devirlerinde de Kûfe’de valilik yapmıştır.

Bu ilim çevresinde yetişen tâbiî Fakîh, Müfessir ve Muhaddislerden bazıları şöyle sıralanabilir:

1) Alkame b. Kays, 2) Esved b. Yezîd, 3) Amr b. Şurahbîl, Ebû Meysera el-Hemedânî, 4) Ubeydetu’s-Selmân b. Amr (Ubeydetu’bnu Kays), 5) Şurayh b.u’l-Hâris (Kâdî Şurayh) 6) Abdurrahmân b. Ebî Leylâ  7) İbrâhîm en-Nehaî   8) Hammâd b. Ebî Süleymân  9) Şa’bî Âmir b. Şurâhîl  10) el-İmâmu’l-A’zam, Ebû Hanîfe en-Nu’mân b. Sâbit.

Abdullah b. Mes’ûd, Hazret-i Ömer tarafından Kûfe’ye önce “kâdî”, sonra da “beytu’l-mâl” memuru olarak tayin edilmiş, orada uzun müddet kalmış ve Tefsir sahasında isim yapan birçok tâbiînin yetişmesine öncülük etmiştir. Onun için İbn Mes’ûd, “Kûfe Tefsir Okulu”nun kurucusu olarak bilinir.

Abdullah b. Mes’ûd’tan Tefsir dinleyen başlıca tâbiîler arasında:

1) Alkama b. Kays, 2) Mesrûk b. el-Ecdâ’, 3) Esved b. Yezîd, 4) Şa’bî  Âmir b. Şurâhîl, 5) Murretu’bnu Şurâhîl el-Hemedânî ve 6) Suddî (el-Kebîr) İsmâîl b. Abdirrahmân bulunmaktadır.

Son iki tâbiînin, İbn Mes’ûd’tan rivâyetlerinin olup olmadığını, İbn Hacer, Tehzîbu’t-tehzîb’inde kaydetmemiştir.

Basra İlim Merkezi

Kaynak eserlerde bu ilim merkezinin önde gelen fakîh sahâbî hocaları, Ebû Mûsa el-Eş’arî ile Imrân b. Husayn olarak  gösterilir. Ancak bu şehre yerleşip birçok tâbiîye rivâyette bulunan Enes b. Mâlik, Semure b. Cundeb, Abdurrahmân b. Semure, Ebû Bekre ve Ma’kıl b. Yesâr gibi sahabîler de burada ilmî faaliyette bulunmuşlardır.

Basra ilim çevresinde yetişen bazı tâbiîler şunlardır:

1) Humeyd b. Abdirrahmân el-Hımyerî. 2) Mutarrıf b. Abdillâh b. eş-Şıhhîr, 3) el-Hasenu’l-Basrî, 4) Muhammed b. Sîrîn, 5) Osman b. Muslim el-Bettî, 6) Katâde b. Diâme, 7) Ebû’l-Âliyye Rufeyyi’ b. Mihrân, er-Riyâhî, 8) Rabî’ b. Enes.

Basra ilim merkezinde Tefsir okulunun sahâbî temsilcileri olarak Hazret-i Ali, İbn Abbâs ve Ebû Mûsa el-Eş’arî görülmektedir.

Bu okulun ileri gelen Müfessir tâbiîleri arasında el-Hasenu’l-Basrî, Ebû’l-Âliyye, Katâde b. Diâme ve Rabî’ b. Enes bulunmaktadır.

Burada şunu hatırlatalım ki, o dönemde bazı sahâbî hocalar, görev gibi bazı sebeplerle birkaç ilim merkezinde temsilci ve rehber olarak görülebilmektedir.

Şam İlim Merkezi

İslâm devletinin ilk başkenti Medine idi; fakat Muâviye b. Ebî Süfyân, başkent olarak Şam’ı seçti. Hazret-i Ömer, Şam’ı fethettikten sonra, Muâz b. Cebel, Ebû’d-Derdâ’ ve Ubâde b. Sâmit el-Ensârî’yi, oraya Kur’ân-ı Kerîm muallimi olarak gönderdi. Kaynak eserlerde ancak ilk ikisi, Şam ilim merkezinin fakîh sahâbîleri olarak kaydedilmektedir.

Bu arada, Hazret-i Muâviye, Ebû Zer’ el-Gıfârî, Şurahbîl b.u’s-Sımt el-Kindî ve Ebû Umâme el-Bâhilî Sudeyy b. Aclân gibi sahabîlerle birlikte, yine Hazret-i Ömer’in Şam’da görevlendirdiği Abdurrahmân b. Gammi el-Eş’ârî de bu çevrede ilim neşrinde bulunan sahâbî hocalardandır.

Şam ilim çevresinde yetişen tâbiînin ileri gelenleri de şunlardır:

1) Mekhûl, Ebû Abdillah b. Ebî Muslim 2) Suleymân b. Mûsâ el-Emevî 3) Recâî b. Hayve b. Cervele, 4) Ebû İdrîs el-Havlânî Âyızullâh, 5) Bilâl b. Ebi’d-Derdâ’, 6)  Kâ’bu’l-Ahbâr ve 7) Ali b. Ebî Talha.

Mısır İlim Merkezi

Hazret-i Muâviye b. Ebî Süfyân 38/658 tarihinde Amr b. el-Âs’ı Mısır’a vali olarak tayin etti. Amr vefat edince oğlu Abdullah b. Amr, Mısır valiliğine getirildiyse de, o bu görevde fazla kalmadı ve gönlünün çok arzu ettiği tedrisle meşgul oldu. Onun için İbn Amr, Mısır’da ilim hareketinin öncüsü olarak bilinir. Ancak bu beldede, birçok tâbiîye rivâyette bulunarak, onların ilmen yükselmesine sebep olan ve Mısır’da en son vefat eden sahâbî Abdullah b. el-Hâris b. Cez’i de unutmamak gerekir.

Mısır beldesinde yetişen tâbiîlerden bazıları şöyle sıralanabilir:

1) El-Hârîs b. Ya’kûb b. Sa’lebe, 2) Yezîd b. Ebî Habîb, 3) Atâ’ b. Dînâr el-Huzelî, 4) Suleymân b. Ziyâd el-Hadramî, 5) Abdullah b. Ebî Ca’fer, 6) Ubeydu’bnu  Sumâme  el-Murâdî, 7) Imrân b. Abd (illâh el-Utâridî) el-Muâfirî..

Diğer Bölgeler

Horasan bölgesinin tâbiî fakîhleri olarak, Dahhâk el-Muzâhım el-Hilâlî ile Atâ’ b. Ebî Muslim el-Horâsânî,

Yemâme beldesinde, Yahya b. Ebî Kesîr et-Tâî,

Yemen’de ise, Tâvus b. Keysân görülmektedir. Ancak Tâvus, Mekke’de uzun müddet tahsil gördüğünden, Mekke’nin de ilim temsilcilerinden sayılmıştır.

Sahâbe-i Kiram’ın Fukahâsı

Mevâhib-i Ledünniyye’nin kaydına göre Peygamber efendimizin Ahiret’e intikallerinde hayatta 124 (veya 114) bin sahâbe vardı. Bunlar içinde Suffe ehli gibi yalnız ilimle meşgul olanların yanında fakîh sahâbîler mevcuttu. Bunlar, fetva veriyorlardı. Fetva veren bir çok sahâbî arasında 7’si pek meşhurdur. Bunlara “yedi sahâbe fukahâsı” denir. İsimleri şöyledir:

1) Hazret-i Ömer, 2) Hazret-i Ali, 3) Abdullah b. Mes’ûd, 4) Hazret-i Âişe, 5) Zeyd b. Sâbit, 6) Abdullah b. Abbâs ve 7) Abdullah b. Ömer.

Bunlar, fetva konusunda ilk sırada yer alanlardır. İkinci derecede yer alanlar 13, üçüncü derecede sayılanlar da 120 kişidir. Sonradan gelen âlimler bu tasnifi, sahâbenin ilmî derecelerine göre değil, verdikleri fetva sayısına göre yapmışlardır. Dolayısıyla en çok fetva veren Abdullah b. Ömer gösterilmiştir. Hazret-i Ümmü Seleme, ikinci grup; Hazret-i Hafsa, Hazret-i Safiyye, Hazret-i Fâtıma ve Fâtıma bint-i Kays, üçüncü grup içinde yer almıştır.

Sahâbe Hadis Hocaları

Fakîh sahâbe başta olmak üzere bütün eshâb-ı kiram, Hazret-i Peygamber’den duyduklarını eshâba ve özellikle tâbiîne naklediyorlardı. Suffe ehli bunların başında geliyordu. Peygamber aleyhisselâm’dan duyduklarını başkalarına nakleden kişilere “râvi” deniliyordu. Bir râviden, hadis alma, hadis usûlü âlimlerince çok hassas ölçü ve kurallara bağlanmıştı. Bu kuralların başında âdil olma ve sika/güvenilir bulunmaktaydı. Sahâbî râvilerin hepsi âdil ve sika kabul edilmiştir. Bunlar, engin bir edep ve saygı çerçevesinde hadis rivâyetinde bulunurlarken Hazret-i Peygamber’in “söylemediğimi bana atfeden cehennemdeki yerine hazırlansın” ikazını, sırtlarında ateşten bir gömlek gibi taşımışlardır. Bu hassasiyet içinde hareket eden sahâbe, rivâyet ettikleri hadis sayısına göre tasnife tabi tutulmuştur. Çok hadis rivâyet edenlere Müksirûn (1000 ve üzeri hadis), az hadis rivâyet edenlere Mukıllûn (1000’den az hadis) denilmiştir.

Müksirûn yedi kişidir. Bunlar, şöyle sıralanabilir:

1) Ebû Hüreyre (5374 adet hadis), 2) Enes b. Mâlik (2286), 3) Hazret-i Âişe (2210), 4) Abdullah b. Abbâs (1660), 5) Abdullah b. Ömer (1630), 6) Câbir b. Abdullah (1540) 7) Ebû Saîd el-Hudrî (1170 adet hadis).

Bu ilim merkezlerinde yetişen tâbiî âlimler, sonradan, genel olarak iki ayrı ekolden biri içinde mütalâa edilmişlerdir. Bunlar, Rey ve Hadis ekolleridir.

Kitâb, Sünnet ve İcmâ’ ile hükmü açıklanmamış meseleleri rey eshâbı, kıyasla ictihad ederek çözümlemiş ve bazı hadislerin rivâyet şekilleri sebebiyle, hükme kaynak olup olamıyacağı hakkında ölçüler koymuşlardır. Yine rey ekolünün belirgin özelliklerinden biri de ortaya çıkmamış meseleleri varsayarak, onlar hakkında hüküm vermeleridir.

Hadis eshâbına gelince, onlar, dinî bir meseleyi, nass çerçevesinde hükme bağlamaya çalışmış ve ictihad etmak mecburiyetinde kaldıklarında, daha çok maslahat kuralını göz önünde bulundurarak problemi çözmeye çalışmışlardır.

İlim merkezlerindeki fakîh hocalarla ilgili bir durum dikkat çekmektedir. O da tâbiûn asrında, önde gelen ilim erbâbının hemen hemen tamamının mevâlî (âzatlılar) olduğu gerçeğidir. Meselâ, yukarıda isimleri kaydedilen:

Mekke ehlinin fakîhi Atâ’ b. Ebî Rabâh,

Yemen ehlinin fakîhi Tâvus,

Yemâme ehlinin fakîhi Yahya b. Ebî Kesîr,

Basra ehlinin fakîhi el-Hasan el-Basrî,

Kûfe ehlinin fakîhi İbrâhim en-Nehaî,

Şam ehlinin fakîhi Mekhûl ve

Horasan ehlinin fakîhi Atâ el-Horasânî,

hepsi mevâlî (âzatlılar) idiler. Yalnız Medine ehlinin fakîhi Sa’îd b. el-Museyyeb, Kureyş’tendi.

Tâbiîler döneminde “mevâlî”nin ön plâna çıkmasının, İslâm’da insanın şeref, haysiyet ve hukukuna verilen değeri gösterdiği gibi, ilim tahsilinde, statü ve ırkın engelleyici  bir unsur olmadığı gerçeğini de ortaya koymaktadır.

Sahâbe-i kiram ve güzide Tâbiîn’in cümlesinden Allahü teâlâ razı olsun “rahmetüllahi aleyhim ecmaîn”.

09.11.2019 - Türkiye Gazetesi

https://www.turkiyegazetesi.com.tr/yazarlar/dr-c-ahmet-akisik/610682.aspx

 Medine-i Münevvere                      Mekke-i Mükerreme

                Kûfe                                     Basra

         Kahire - Mısır                               Şam