zen

(f. i. c. : zenân) : kadın, (bkz. : mer'e). Pîre-zen : kocakarı, (bkz. : acuze, fertûte).

zen (-)

(f. s.) : "vurucu, vuran, atan, çalan" mânâlarına gelerek "birleşik kelimeler meydana getirir. Dest-zen : el vurucu, el atıcı, işe baş-lıyan. Hande-zen : kahkaha atan. Reh-zen : yol kesen. Şemşîr-zen : kılıç vuran, kılıç çeken. gibi.

zen-nâbîl

(i. zenbîl'in e.) : zen. 'biller.

zen â bir

(zünbûr'un c.) : eşek arıları

zenâdîk

(zındîk'ın c.) : zındıklar, münafıklar, (bkz. : zenâdika).

zenâdika

(a. i. zındîk'ın c.) : zındıklar, münafıklar, âhîrete inanmıyanlar. (bkz. : zenâdîk).

zenah, zenahdân

çene. (bkz. : zekan). Çâh-i zenahdân ; çene çukuru, (bkz. : çâh-ı zekan).

zenân

(f. i. zen'in c.) : 1) kadınlar. (bkz. : nisa). Mekr-i zenân : kadınların fendi. 2) (f. s.) vurucular, dövücüler.

zenân (-)

(f. s.) : "vurarak" mânâsiyle 'birleşik kelimeler yapar. Ta'ne-zenân : söverek. gibi.

zenâne

(f. s.) : kadına mahsus, kadınla ilgili, kadın işi.

zenânir

(a. i. zünnâr'ın c.) : zünnarlar, papasiarın bellerine bağladıkları uçları sarkık ip kuşaklar.

zenân-nâme

(f. b. i.) : ed. Kadı dâir yazılan eser.

zenb

(a. i. c. : zünûb') : günah, suç, kabahat, (bkz. : îsm, vizr).

zenbak

bot. zanbak

zenbakıyye

bot. zanbakgiller. [çiğdem, lâle, soğan, pırasa, zanbak gibi 'bitkileri içine alan familya]

zenbil

(t a. i. c. : zenâbil) : zenbil. [aslı : "zinbîl" dir]

zenbîl-bâf

(a. f. b. i.) : zenbil örücü, zenbîlci.

zenbûrek

zenberek. 2) ask. hayvan üzerinde taşınan küçük top.

zenc

(a. s. ve i.) : kara, siyah, zenci.

zencâr

(a. i.) : bakır pası çeşidinden göztaşı, (bkz. : jengâr).

zencebe

(a. i.) : eskiden kadınların, kalçalarını büyük göstermek için, arkalarına bağladıkları yastık.

zencebil

(a. i.) : * "zencefil. 2) şarap, (bkz. : bade, hamr, sahbâ).

zencere

(a. i.) : parmakla fiske

zencerf

(f. i.) : zincifre denilen kırmızı boya, sülüğen boyası, fr. minium.

zenci

(a. s. ve i.) : Afrikalı kara ırktan olan, kara adam. (bkz. : zengî).

zencir

(i. i.) : 1) zincir. 2) müz. Türk müziğinde bir mürekkep usuldür; 120, za-manlı. ve 59 darblrcfır. Yalnız 12Ö/4 mertebesi kullanılmıştır. 120 zamanlı olarak bir de (2 devr-i kebîr + 2 berefşân) ve (2 remel + 2 muhammes) şeklinde iki darbeyn usulü vardır. Türk müziğinde bu 120 zamanlı usullerden büyük zamanlı, usul de yoktur. Aslında bunlar bir takım usullerin arka arkaya kullanılmasından ibaret olduklarından hakikatte en büyük mürekkep usul 88 zamanlı darb-ı fetih'dir. Zencir ile kâr, beste (hemen dâima i Besteler) daha az peşrev ve ilâhiler ölçülmüştür. Zencir şu 5 büyük usûlün sıralanmasından İbarettir : çifte düyek, fâhte,

zencîr-bend

(f. b. s.) : zincirle bağlı, zincire vurulmuş.

zeneirek

(f. i.) : 1) küçük zincir. 2) g. s. yazma kitapların sahife kenarlarına ve levha yazılarının etrafına süs olarak yapılan zincirleme halkalar şeklindeki su tezyinatı.

zencîrî

(f. s. c. : zencîriyân) : zincirlik deli.

zencîriyân

(f. s. zencîrî'nin c.) : zincirlik deliler.

zencıyye

(a. s. ve i.) : Afrikalı, kara ırktan olan, kara kadın. sokak orospusu.

zend

(a. i. c. eznâd, zinâd) : çakmak demiri, (bkz. : zende)

zend

(f. İ.) : 1) Zerdüşt'ün kendisine indiğini İddia ettiği kitap. 2) eski Farsça'nın bir lehçesi.

zend

(a. i. c. : zinâd) : hek. sâiddeki iki kemikten İç tarafta bulunanı, fr. cubitus. [dış taraftaki kemiğe : "kü'bere" denir]

zendân

(a. İ. c.) : anat. Sâidde bulunan İki kemik, fr. radîus, cubitus.

zende

(f. i.) : çakmak demiri. (bkz. : zend).

zendeka

(s. i.) : kâfirlik, dinsizlik.

zen-dost

(f. b. s.) : kadınlardan hoşlanan, zampara.

zen-dostî

(f. b. i.) : kadınlardan hoşlanma, zamparalık.

zeneb

(a. i. c. : eznâb) : kuyruk. Bî-zeneb : kuyruksuz [hayvan]

zeneb-i âmm

bot. birleşik yaprakların sapı. zeneb-i varak : bot. yaprak sapı. zeneb-î zehre : bot. çiçek sapı.

zeneb-üd-Dücâce

astr. Dücâce burcunun sonundaki yıldız.

zeneb-ül-esed

bot. arslan kuyruğu.

zeneb-üi-feres, zeneb-ül-hayl

1) bot. atkuyruğu denilen püsküllü bir ot. 2) astr. at kuyruğu şeklinde görünen ve semânın kuzey yarım küresinde bulunan kuğu burcunun en parlak yıldızı, lât. alph Cygnus; fr. Deneb.

zeneb-ül-kaytus

astr. balina burcu.

zenebî

(e. s.) : zenebe, kuyruğa, sapa ait, bunlarla ilgili.

zenebiyyât

(a. i. c.) : bot. yapracıkların her birine mahsus ufak sapiar.

zeneb-ül-hayliyye alı 0.3

(a. b. i.) : bot. atkuyrugugiller.

zenek

(f. i.) : küçük kadın, kadın-

zenen

(a. i.) : insanın sümüklü olması, sümüklüiük.

zeng

(f. i.) : 1) zenci, (bkz. : zenc). 2) pas. (bkz. : jeng). 3) zii, çalpara.

zengar

(f. i.) : bakır pası nevinden göztaşı.

zengel, zengele, zengûle

(f. i.) : 1) çan. 2) çıngırak. 3) tef pulu. 4) şark müziğinde bir makamın adı. (bkz. : zengûle).

zengı

1) zenci, siyah adam. 2) XIV ve XV. (hicri VIII ve IX.) asırdlarda Şiraz ve havâlisinde hüküm süren beğliğin adı.

zengûle

Çıngırak. 2) müz. Türk müziğinde XI numaralı basit makamdır. En eski makamlardandır. Hicaz âilesindendir. Bu makam az kullanılmış, fakat şedleri pek çok is-JÎmâl olunmuştur (çargâhdaki şeddi şevk-efzâ makamında, yegâhdaki şeddi şeddaraban, ıraktaki şeddi evcârâ, rasttaki şeddi hicazkâr ve zengüleli sûz-nâk, hüseynî aşîran'daki şeddi sûz-i dil). Zengûle-den bugün elimizde 35 kadar eser vardır (başlıcaları hicaz maddesinde sayılmıştır). Zengûle, hayal ve ısrar telkin eden bir makamdır. Hicaz beşlisi ile hicaz dörtlüsünden müteşekkildir. Beşli ile dügah (lâ) perdesinde durur. Güçlü, beşlinin dörtlü ile birleştiği ses olan hüseynî (mi) perdesidir. Umumiyetle çıkıcı olmakla beraber inici ve çıkıcı inici şekilleri de kullanılmıştır. Niseb-Î şerîfeden 7 tanesini muhtevi bulunmakla dizisi mülayimdir. Donanımına "si" bakiyye bemolü ile "do" ve "sol" ba-kiyye diyezleri konulur (ilk iki arıza hicaz beşlisi, sonuncusu hicaz dörtlüsü içindir; dörtlü için "fa" koma diyezi âe kullanılabilir). Orte sekizlisindeki sesleri-pestden tîze doğru-şöyledir : dügâh, dik kürdî, nim hicaz, neva, hüseynî, acem (veya dik acem) nîm şehnaz ve muhayyer. Remzi şudur : 6 + VI.

zengüle-selmek

(f. b. î.) : 

zengûle-gerdâniyye

müz. Türk müziğinde en az beş altı asırlık bir mürekkep makam oiup numunesi kalmamıştır.

zengûle-geveşt

(f. b. d. t.) : müz. Türk müziğinin en az beş altı asırlık bir mürekkep makamı olup numunesi kalmamıştır.

zengûle-mâye

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az beş altı asırlık bir mürekkep makamı olup zamanımıza kalmış numunesi yoktur.

zengûle-nevrûz

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az beş altı asırlık bir mürekkep makamı olup zamanımıza kalmış münûne-sl yoktur.

zengûle-pûselik

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin bir kaç asırlık bir mürekkep makamı olup zamanımıza kalmış numunesi yoktur. müz. Türk müziğinin en az beş altı asırlık bir mürekkep makamı olup zamanımıza kalmış numunesi yoktur.

zengûle-şehnâz

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az beş altı asırlık bir mürekkep makamı olup zamanımıza kalmış numunesi : yoktur.

zenim

(a. i.) : 1) bir kavime son-radan katılan, aslında onlardan olmıyan. 2) soyu : bozuk, soysuz, aşağılık.

zenîn

(a. i.) : sümük.

zenne

(o. i.) : [Farsça "zenân"'dan] . 1) kadın kısmı. 2) orta-oyununda kadın rolünde ve kılığında bulunan erkek.

zennûn

(a. s.) : sümüklü.

zen-pâre

(f. b. s.) : zampara.

zenperest

(f. b. s.) : kadına düşkün.