velâ

(a. i.) : 1) yakınlık, sahiplik. 2) efendisinin, azat ettiği köle ve cariyesi ile olan münâsebeti ve onlar üzerindeki hakkı.

velâ-yi atâka

huk. [eskiden] ınevlâ ile mem-lûkü arasında azat neticesi olarak vücûda gelen bir velâ'dan, bir tenâsurdan ibarettir ki, azâdedilen bir cinayet îka ettiği takdirde diyetini mevlâsı verir. Vefat edip de derecesi mukaddem vâris bırakmadığı takdirde mirasına mevlâsı nail olur.

velâ-yi mevkuf

huk. [eskiden] mu'tıkı taayyün etmiyen memlûk hakkındaki velâ'dır. [meselâ : bir kimse satın aldığı bir kölenin evvelki mevlâsı tarafından azledilmiş olduğunu iddia ve ikrar, mev-lâ ise inkâr eylese vâki olan ikrara binâen köle azâd olursa da velâsı bu iki mevlâdan hiç birine âit olmayıp mevkuf bulunur]

velâ-yi müvâlât

huk. [eskiden] nesebi meçhul olan bir şahsın şeraiti dâhilinde başkasiyle akdetmiş olduğu bir velâ'dan bir tenâsur rabıtasından ibarettir, [nesebi malum olmıyan bir şahıs bir kimseye : "sen benim velâ'msın, ben bir cinayet işlersem diyetini sen verirsin, vefat ettiğimde de vârisim olursun!" dese, o kimse de bunu kabul etse aralarında müvâlât mün'akit olur]

velâ-yi nafiz

huk. [eskiden] mu'tıkı ma'lûm olan memlûk hakkındaki velâ.

velâ-yi ni'met

huk. [eskiden] , (bkz. : velâ-yi atâka).

velâdet

(o. i.) : (bkz. : vilâdet).

velâdet-i hümâyûn

tar. pâdişâhın doğum günü.

veladî

(o. s.) : (bkz. : vilâdî).

velâid

(a. i. velîde'nin c.) : cariyeler.

velâim

(a. i. velîme'nin c.) : 1) düğün ziyafetleri. 2) evlenmeler, düğünler.

velâ-kârâne

(a. f. zf.) : (bkz. : dost-âne, muhibb-âne).

velâ-perver

(a. f. zf.) : dostluk bes-liyen, gösteren?

velâyâ

(a. i. veliyye'nin c.) : ermiş kadınlar.

velayet

(a. i.) : 1) velilik, ermişlik. 2) velî ve ermiş olan kimsenin hâli ve sıfatı. 3) başkasına sözünü geçirme. 4) dostluk, sadâkat. 5) tas. Tanrı dostluğu. Şâh-ı velayet : Hz. Alî.

velâyet-i âmm

huk. [eskiden] umum mallara ve fertlere şâmil olan velayet, [yargıç ve vali mi-sillü devlet uzuvlarının velayetleri gibi!.

velâyet-i cerâim

huk. [eskideni halk arasında tahaddüs eden cürümler, cinayetler hakkında idarî, siyâsî bâzı zecrî tedbirler alınmasına mezuniyet ve salâhiyettir (*yetki) ki buna : "velâyet-i mezâlim" de denir.

velâyet-i gayr-i zâtiyye

huk. [eskiden] velînin zâtından çıkmayıp haricî bir muamele ile vücûda gelen velayet, [vekîl, vasî, mütevelli, -yargıç ve vâ-lînin velayetleri bu kabildendir]

velâyet-i hâssa

huk. [eskiden] husûsî mâhiyeti (*özel niteliği) hâiz olan velayet [babanın çocukları ve vasînin kasırlar ve mütevellinin vakıf malları üzerindeki velayeti aibi]

velâyet-i kaza

huk. [eskideni davacılar arasında şer'î usûlü dâiresinde hüküm ve teffîze me'zû-niyet ve yetki.

velâyet-i kısas

huk. [eskiden] kısas ettirmek hakkına mâlikiyet.

velâyet-i te'dib

huk. [eskiden] bir kimsenin başka bir kimseye karşı hâiz olduğu te'dip salâhiyeti.

velâyet-i zâtiyye

huk. [eskiden] velînin zâtından çıkan velayet, [babasının evlât üzerindeki velayeti gibi]

veled

(a. i. c. : evlâd) : 1) çocuk, erkek evlâd. 2) oğul. (bkz. : ibn, püser). [eskiden Hıristiyan künyelerinde oğul yerine kullanılan bir kelime idi]

veled-i benât

huk. kız çocukların erkek ve kız çocukları.

veled-i benîn

huk. erkek çocukların kız ve erkek çocukları.

veled-i gayr-i meşru,imâder-bî-hatâ,izina

nikâhsız evlenmeden dünyâya gelen çocuk. Bilâ-veled : evlât bırakmadan, evlâtsız olarak. Ümm-i veled : sahibinden azâdedilmeden çocuğu olan câriye.

veled-i hadis

vak. vakfın vukuundan sonra meşrût-ün-leh olarak doğan çocuk.

veled-i kul

tar. Yeniçeri, topçu, top arabacı, kumbaracı, kul oğlu, lâğamcı vesâir kapı kulu ocağı mensuplarının çocukları.

veled-i m a'nevî

1) evlâdlığa kabul edilen ahret evlâdı; 2) [şeyhe göre] mürit.

veled-i mülâane

huk. [eskiden] mülâaneden sonra nesebinin babasından nef'ine hüküm olunan çocuk.

veled-i müvâlât

fık. nesebi meçhul olan bir şahsın şeraiti dâhilinde başkasiyle akdetmiş olduğu velâ.

veled-i sulbî

öz oğul.

veleh

(a. i.) : [kederden gelen] şaşkınlık, sersemlik.

veleh

(f. i.) : kahır ve hışım.

velehu

(a. cü) : bu da onun.

veleh-zâ

(a. s.) : şaşırmış.

veleh-zede

(f. b. s.) : sevgilinin hışmına uğrıyan ve kahır çeken âşık.

velev

(a. e.) : olsa da, bile, hattâ, ister, isterse.

velev süllim

öyle olduğu teslim ve kabul olunsa bile.

velhân

(a. s.) : şaşkın, sersem.

vel-hâsıl

(a. s.) : sözün kısası, kısacası, (bkz. : el-hâsıl, hâsıl-ı kelâm).

veli

(f. e.) : velâkin, amma, fakat, (bkz : lîk).

velî, veliyy

(a. i. c. : evliya) : 1) Allah'ın 99 adından biri. 2) sahip. 3) bir çocuğun her türlü hareketinden ve hâlinden sorumlu olan kimse. 4) ermiş, eren. 5) erkek adı.

veliyy-i akreb

huk. velayet altında bulunan kimseye hısımlık derecesi en yakın olan kimse.

veliyy-i eb'ad

huk. velayet altında bulunan kimseye hısımlık derecesi en uzak olan kimse.

veliyy-i ni'met

nîmet sahibi, velinimet, besli-yen.

veliyy-üd-dîn

1) dîne sımsıkı bağlı; 2) dilimizde "veliyettin" şeklinde erkek adı olarak kullanılır.

veliyy-ül-emr

emir sahibi, âmir.

veliyy-ül-hakk, velî-d-dem, velî-l-kasâs

fık. ka-sas veya diyet istemiye hakkı olan.

veliyy-ün-niam

şeyhislâm.

velî-ahd

(a. b. i.) : bir hükümdardan sonra hükümdar olacak kimse, [aslı : veliyy-î ahd'dır]

velîd

(a. i. e. : vildân) : 1) yeni doğmuş çocuk, (bkz. : sabî). 2) köle, kul. Ümm-ül-velîd : tavuk.

velide

(a. i. c. : velâid) : câriye.

velîk, velîkln

(f. e.) : lâkin, amma, fakat.

velîme

(a. i. c. : velâim) : 1) düğün ziyafeti. 2) evlenme, düğün.

veliyye

(a. i. c. : velâyâ) : ermiş kadın.

veliyy-ullah

(a. b. i.) : ermiş kimse; Allah'ın sevgili kulu.

velsSn

(a. i.) : birbirlerinin boyunlarına el atarak yürüme.

velû'

(a. i.) : bir şeye fazla düşkün olan. (bkz. : haris).

velûd

(a. s.) : 1) doğurgan, çok doğuran. 2) mec. çok eser veren.

velvâl

(a. i.) : ağlayıp inleme.

velvele

(a. i.) : 1) şaşkınlık, (bkz : hayret). 2) gürültü, patırdı, yaygara, (bkz. : gul-gule). 3) müz. Türk müziğinde usûlün darp parçacıklarına ayrılarak vurulma şekli. Meselâ : "düm te ke düm tek tek" şeklinde vurulan aksak, velveleli olursa her darbı bir kaç darp halinde olur. B uşekilde usûlün fazla hareket ve canlılık kazandığı muhakkaktır. Yalnız gelişi güzel velvele yapılamaz; ince bir zevk-i selîm'e ve derin bir bilgiye müstenid olması lâzımdır. Velvele, hassaten Mevlevt âyîn-i şeriflerinde kullanılır; kudüm, usulleri velveleli olarak vurur, semâ böylece fevkalâde bir hareket ve halâvet kazanır.

velvele-endâz

(a. f. b. s.) : gürültücü, yaygaracı.

velvele-engîz

(a. f. b. s.) : gürültü çıkaran, gürültü koparan.

vely

(a. i.) : birbiri ardı sıra gelme, çıkma, olma. (bkz. : taâkub, tevâlî).