şiâ'

(a. i. şuâ'ın c.) : (bkz. : şuâât).

şîa

(a. i. : eşya, siya') : 1) taraflılar, yardımcılar. 2) Hz. Ali taraflısı.

şiâb

(a. i. şi'b'in c.) : dar yollar, dağ yollan, patikalar, keçiyolları.

şiâb

(a. i. şu'be'nin c.) : (bkz. : şuabât).

şiân

(a. i. şe'n'in e.) : (bkz. : şüûn).

şiar

(a. i. şa'r'ın c.) : kıllar, (bkz. : şuur).

şiar

(a. s.) : "iyi, üstünlük veren işaret, âdet" mânâlarına gelerek 'birleşik kelimeler meydana getirir. Merhamet-şiâr : (hep) merhametli. Şöhret-siâr : şöhretli, ünlü, şöhret kazanmış. Zafer-şiâr : (dâima) zafer kazanm'ış, üstün gelmiş.

şiar

(a. i. o : şaâyir) : 1) alâmet, işaret, iz. 2) ayırıcı işaret, ayırdedici âdet.

şib

(f. i.) : iniş; aşağı doğru eğiklik, (bkz. : nişîb).

şi'b

(a. i. c. : şiâb) : 1) dar yol, ke-çiyolu, dağ yolu. 2) oymak [kabîle]

şib'

(a. i.) : doyma, tokluk, (bkz. : îiba').

şiba'

(a. i.) : doyma, tokluk, (bkz. : şib').

şibâ'

(a. s. şeb'ân'ın c.) : toklar, karnı doymuşlar.

şibak

(a. i. şebeke'nin c.) : ağlar, tuzaklar, kafesler.

şibh

(a. i. c. : eşbâh) : 1) benzeme, benzeyiş. 2) bir şeyin benzeri 3) benziyen şey.

şibh akd

sözleşme benzeri, fr. quasi-contrat.

şibh-i amd

huk. katli meşru olmıyan bir insanı âlât-ı cârihadan sayılmıyan bir şey ile kasden öldürme, [buna : "şibh-ül-hatâ" da denir]

şibh-i beşer

zool. insanımsılar, urangutan, şempanze, goril gibi kısmen insana benziyen maymunlar, fr. anthropoVde (bkz. : şibh-i insâniyye).

şibh-i beşere

anat. üst derimsi, fr. epidermo'ı-de.

şibh-i billur?

billurumsu, fr. cristalo'ı'de.

şibh-i cezire

coğr. yanmada, fr. presqu' île.

şibh-i ceırî

bot. kökümsü, fr. rhizoi'de.

şibh-i cild

anat. cildimsi, fr. dermoi'de.

şibh-i hüsn-i tâlil

ed. bir hadisenin vukuuna şairane olmakla beraber kat'î olmıyan bir sebep göstermek, ["niçin hamidesin ey çarh; söyle boynunda * birikmiş ahların mı vebali kalmıştır" bey-tindeki "birikmiş ahların vebali" şibh-i hüsn-i tâlil dir]

şibh-i insâniyye

zool. (bkz. : şibh-i beşer).

şibh-i isfencî

süngerimsi, fr. spongoide.

şibh-i kalevi

kim. alkaloit, fr. alcaloi'de.

şibh-i ma'den

mâden i ms i, fr. metalloide.

şibh-i münharif

geo. yamuk, fr. trapeze.

şibh-i necliyye

bot. buğdayımsılar, fr. gramini-dees.

şibh-i zili

fiz. yarıgölge, fr. penombre.

şibl

(a. i.) : arslan yavrusu.

şibr

(a. i.) : 1) karış. 2) astr. gökteki bir derecelik kavis, yay.

şieâ'

(a. s. şecî'in c.) : cesurlar, yiğitler, yürekliler, (bkz. : şüceâ).

şicâc

(a. i. şecce'nin o.) : (bkz. : şec-cât).

şie'ân

(a. s. şicâ'ın o.) : (bkz. : şüc'ân). şîd * ; —i (f. i.) Güneş, nur, aydınlık.

şidâd

(a. s. şedîd'in c.) : sertler, katılar. Seb'ün şidâd : Hz. Yûsuf zamanında Mısır'da geçirilen yedi kurak yıl. "

şiddet

(a. i. c. : şided) : 1) sertlik, katılık. 2) fazlalık. 3) sıkılık.

şiddet-i havâss

psik. duyum keskinliği.

şiddet-i şehvet

ihtiras şiddeti.

şiddet-i tazyik

zorlamanın, sıkıştırmanın şiddeti.

şided

(a. i. şiddet'in c.) : şiddetler.

şifâ'

(a. i. c. : eşfiye) : hastalıktan kurtulma, iyi olma, sağalma. Dâr-üş-şifâ : hasta-hâne.

şifâ-i âcil

[hastalıktan] çabuk kurtulma. şifâ-i sadr : öc almış olma, gönlü ferahlama.

şifâ-bahş

(a. f. b. s.) : şifâ verici, veren, iyilik veren, iyileştiren.

şifâh

(a. i. şefe'nin c.) : dudaklar, (bkz. : şefevât).

şikâr-istân

(f. b. i.) : avlak, av yeri, avı çok olan yer. (bkz. : sayd-gâh, şikâr-gâh).

şikâyât

(a. i. şikâyet'in c.) : şikâyetler, sızlanmalar.

şikâyet

(a. i. c. : şikâyât) : sızlanma, yanıkma, yakınma.

şikâyat-nime

(a. f. b. i.) : 1) şikâyet mektubu, şikâyet yazısı. 2) Fuzûlî'nin nişancı paşaya gönderdiği meşhur şikâyet yazısı.

şikem

(f. i.) : karın, (bkz. : batn). şikembe Odi (f. i.) ; işkembe.

şikam-bende

(f. b. s.) : karnına, miğdesine bağlı, düşkün, çok yiyen, pisboğaz, (bkz. : ekûl).

şikem-derd

(a. b. i.) : karın ağrısı.

şikem-perest

(f. b. s.) : boğazını seven, boğazına düşkün, obur. (bkz. : şikem-per-ver).

şikemperver

(f. b. s.) : (bkz. : ş!kem-perest).

şiken

(f. i.) : büklüm, kıvrım, (bkz. : sekence).

şiken-i kâkül

kıvırcık saç.

şiken

(f. s.) : "kıran, kırıcı" mânâlarına gelerek "birleşik kelimeler meydana getirir. Büt-şiken : put kıran. Dil-şiken : gönül kıran, gö-nıl kırıcı. Hâtır-şiken : hatır kıran. Peymân-şiken : yemininde durmıyan.

şikene

(f. i.) : büklüm, kıvrım, (bkz : şiken).

şikenc-i gîsû

saç büklümü.

şikence

(f. i.) : işkence.

şikest

(f. s.) : 1) kırılmış, kırık. 2) i. kırma, kırılma. 3) i. yenilme, (bkz. : mağlubiyyet).

şikeste

(f. s.) : 1) kırık, kırılmış. (bkz. : ıneksûr). 2) yenilmiş, (bkz. : mağlûb, münhezim). Lesker-i şikeste : bozulmuş asker. 3) ta'lîk'i andırır bir yazı şekli.

şikeste beste

kırık dökük, şöyle böyle.

şikeste-i şikeste-tâli'

talihsiz dîvâne.

şikeste-bâl

(f. b. s.) : kırık kanad-lı, kanadı kırık; kederli.

şikeste-dil

(f. b. s.) : gönlü kırık, kederli, mahzun.

şikestegî

(f. i.) : kırıklık, (bkz : inkisar).

şikeste-pâ

(f. b. s.) : ayağı kırık.

şikeste-tâli'

(f. a. b. s.) : talihi kırık, talihsiz.

şikeste-zebân

(f. b. s.) : peltek.

şikeste-zebânî

(f. b. i.) : pelteklik.

şikîb

(f. i.) : (bkz. : şekîb)

şikîbâ, şikîbende

(f. s.) : sabırlı, (bkz. : sabır).

şiküfte-ru

(f. b. s.) : yüzü açık.

şimal

(a. i.) : 1) sol, sol taraf, (bkz. : yesâr). 2) coğr. kuzey. Eshâb-üş-şimâi : amel defterleri sol taraflarından verilen cehennemlik insanlar.

şimâl-i garbi

coğr. kuzey batı.

şimâl-i şarkî

coğr. kuzey doğu.

şimâlen

(a. zf.) : soldan, sol tareftan olarak, şimal, kuzey tarafından.

şimalî

(e. s.) : şimale âit, şimal iler kuzeyle ilgili. Kutb-i şimalî : kuzey kutbu.

şîme

(a. i. c. : şiyem) : huy, tabîat. (bkz. : haslet).

Şimr

(a. h. i.) : Kerbelâ hâdisesinde-Hz. Hüseyin'in başını kesen mel'ûn.

şimrâtı

(a. i. c. : şemârîh) : 1) hurma veya üzüm budağı, salkımı. 2) dağ tepesi, (bkz. : teli).

şimrâhiyye

(a. i.) : Hz. Ali'ye muhalefet eden haricî zümresinin bir kolu.

şimsad

(f. i.) : şimşir ağacı.

şimşir

kılıç. Faslı : "şemşîr" dir] . (bkz. : seyf, şemştr, tîg).

şimşîr-i burrân

keskin kılrc.

şimşîr-ger

(f. b. i.) : kılınççı. {bkz : şemşîr-ger).

şimşîr-zen

(f. b. s.) : kılıçla vuran, kılıç çeken, (bkz. : şemşîr-zen).

şinâh

(f. i.) : suda yüzme, (bkz. : şi-bâhet). f"şinâ" şekli de vardır]

şinâr

(f. i.) : yüzme fsuda-] . (bkz. : sebh).

şinâs

(f. s.) : "anlıyan, tanıyan, bilen" mânâlarına gelerek * birleşik kelimeler meydana getirir. Hâtır-şinâs : hatır sayan, hatır kırmı-yan, hatır bilen. Târitı-şinâj : târih bilen, târihten anlıyan. . gibi.

şinâsi

(f. s.) : 1) tanımıya mensup, tanımakla ilgili, tanıyrcı. 2) Tanzimat devrimizin ünlü şâir ve gazetecisi.

şinâver

(f. s.) : suda yüzen, yüzgeç, (bkz. : sâbih).

şinâveri

(f. b. i.) : [suda] yüz-geçlik, yüzücülük, (bkz. : sibâhet, şinâh)

şinev

(f. s.) : işiten, dinliyen. Dûr-şi-ev (uzağı işiten) : telefon.

şinîd

(f. i.) : işitme, (bkz. : sem', is-timâ").

şinide

(f. s.) : işitilmiş, duyulmuş. Nâ-şinide : işitilmemiş, duyulmamış. Nev-şinîde : yeni işitilmiş, ffasîhi : "şenîde" dir]

şi'r

(a. i. c. : eş'âr) : 1) anlama. (bkz. : fehm, idrâk). 2) ed. şiir, edebî değeri olan nazımlı ve kafiyeli söz. Aksâm-ı ji'r : ed. mısra, beyt, gazel, kasîde, rubâî, murabba, kıt'a, mesnevî medhiye, hicviye, fahriye, münacât, tevhîd, tehlît gibi şi'rin beyan yolları.

şîr

(f. i.) : 1) arslan. (bkz. : dırgam. esed, gazanfer, haydar, leys).

şîr-i Huda

(Allah'ın arslanı) : Hz. Alî. şîr-i jiyân : kızgın, kükremiş arslan. şîr-i ner : erkek arslan. (bkz. : nerre-şîr). şir-i Yezdan : Hz. Alî.

şîr ü hûrşîd

İran devletinin en büyük nişanı, 2) süt. (bkz. : şîren).

şîr-i mâder

ana sütü.

şirâ'

(a. i.) : satın alma, setin alınma, ["etmek" yardımcı fiili ile kullanılır] . Bey'ü şirâ : alım satım. Sevm-i şirâ : fık. bir malın satıcı tarafından fiatlandırılıp muhayyer olarak satılması.

şirâ'

(a. i.) : yelken, gemi yelkeni. (bkz. : bâd-bân).

şi'râ'

(a. i.) : astr. iki yıldızın adı.

şi'râ-ül-yemânî, şi'râ-yi yemâni

astr. semânın güney yarım küresinde bulunan Kelbülekber (Büyük Köpek) burcunun ve bütün semânın görünen en parlak yıldızı, Sirius; lât. alpha Canis Majoris.

şi'râ-üş-şâmî, şi'râ-yi şâmî

astr. Küçük Köpek, Kelbülasgar, burcunda en parlak yıldız, (Procyon) ; lât. alpha Canis Minoris.

şîr-âne

(f. zf.) : arslancasına, arslana yaraşır yolda, (bkz. : esed-âne, gazanfer-âne, hay-dar-âne). Hamle-i şîr-âne : arslanca saldırış.

şirâ-ül-hanek

(a. b. i.) : anat. damak eteği, fr. voile du palais.

şîrâz

(f. i.) : müz. Türk müziğinde eski bir mürekkep makam olup zamanımıza kalmış numunesi yoktur, [hâlen Azerî müziğinde de bu isimle bir makam vardır]

şîrâze

(f. i.) : 1) kitap ciltlerinin iki ucunda bulunan ve yaprakları muntazam tutan, ibrişimden örülmüş ince şerit. 2) pehlivan kispetinin paçası. 3) mee. esas, düzen, nizam.

şîrâze-bend

(f. b. s.) : 1) şîraze bağlıyan. 2) düzen veren, clüzenliyen.

şîriz-süııbüle

(f. a. b. i.) : müz. Türk müziğinde birkaç asırlık bir mürekkep makam olup zamanımıza kalmış numunesi yoktur.

şirb

(a. i.) : su hissesi, suya âit hak; ekin ve hayvan sulama nöbeti.

şirb-i hâss

huk. [eskiden] muayyen kimselere mahsus olan akar sudan su alma hakkı.

şir-ceng

(f. b. s.) : arslan cenkli, arslan gibi savaşan.

şîrdân

(f. i.) : şirden, geviş getiren hayvanların ikinci midesi, geviş bağırsağı.

şîr-der-zencîr

(f. b. s.) : zincire vurulmuş arslan.

şîr-dil

(f. b. s.) : arslan yürekli, cesur. (bkz. : şîr-merd).

şîr

(f. i.) : 1) süt. (bkz. : . şîr2. . 2) şıra, (bkz. : usare).

şîre-i engûr

üzüm suyu; şarap.

şi'ren

(a. zf.) : şiir olarak, şiir voliyle.

şîr-gîr

(f. b. s.) : 1) arslanı tutacak derecede kuvvetli ve cesur olan. 2) çakırkeyif, yarı sarhoş.

şîr-hâr

(f. b. s.) : 1) süt içen, henüz memede olan. (bkz. : sabî). 2) tar. acemiliğe alınmıyan veya sayısı beşten eksik olan esirlerden bir kısmı.

şi'rî

(a. s.) : şi're mensup, şiirle ilgili.

şîrîn

(f. s.) : 1) tatlı. 2) sevimli, cana yakın, sempatik. 3) müz. Türk müziğinde bir büyük usul olup şeyh Abdülbâki Dede tarafından terkîb-edilmiştir. Herhalde zamanında bu usul ile hiç olmazsa bestekârı tarafından birkaç eser yazılmışsa de zamanımıza bir tek numunesi intikal etmiş değildir. 44 zamanlı ve 22 darblı olup peşrev ve beste gibi şekillere mahsustur. Muhtelif şekillerde vaz edilmiş ÎT tane sofyandan mürekkeptir, darbları şeyledir : düm (4 zamanlı, kavi) : te (1, nim kavi) ke (1 zayıf) te (1, nim kavi) ke (1, zayıf) ; düm (2, kavi) tek (2, . nin kavi}; tek (4, kavi) te (2, nim kavi) ke (2, zayıf) ; te (2, nim kavi)

Şîrîn

(f. h. i.) : 1) Ferhâd (Husrev) ile Şîrîn hikâyesinin kadın kahramanı.

şîrîn-cemil

(f. a. b. s.) : sevimli yüzlü.

şîrîn-edâ

(f. b. s.) : lâtif edalı.

şîrîni

(f. i.) : 1) tatlılık. 2) sevimlilik, canayakınlık, sempati.

şîrîn-kâm

(f. b. s.) : tatlılığı damağında kalmış, tadı damağında : kalmış.

şîrîn-kâr

(f. b. s.) : tatlı, hoş muamele eden.

şîrîn-zebân

(f. b. s.) : tatlı'diHi, . clilitatlı.

şirk

(a. i.) : müşriklik, Allah'a şerik, ortak koşma, AllafTcfan başka bir Allah bulunduğuna inanma.

şirket

(a. i.) : ortaklık.

şirket-i »'mâl

fık. çalışmayı sermâye olarak kabul eden şirket.

şirket-i ayn

fık. muayyen ve mevcut olan maldaki ortaklık.

şirket-i deyn

huk. [eskiden] alacakta iştirak.

şirket-i emval

huk. [eskiden] şeriklerin ortaya sermâye ofmak üzere birer miktar mal koyarak birlikte, yahut ayrı ayrı, yahut mutlaka ahz ü îtâ etmek ve hâsıl olacak ribhi aralarında paylaşmak üzere kurdukları şirket.

şirket-i ibâhe

fık. kimsenin malı olmıyan şeylere (su gibi) sahip çıkmak salâhiyetinde âmmenin ortak olması.

şirket-i ihtiyânyye

müteşâriklerin fiilleri ile hâsıl olan iştirak, [iştira ve îttihap ve kabûl-i vasiyet ile halt-ı emval suretlerinde hâsıl olan iştirak : gibi]

şirket-i inin

huk. [eskiden] şerikler arasında tam müsavat (eşitlik) şart edilmeksizin akdolunan şirket.

şirket-i milk

huk. [eskiden] esbâb-i temellükten olan iştira ve ittihap ve kabûl-i vasiyet ve tecâvüz gibi bir sebeple, yahut halt ve ihtilât-ı emval ile yânî mallan kabil-i temyiz ve tefrîk olmıyacak surette karıştırmak, yahut malları o surette yekdiğeri, ne karıştırmakla bir şeyin birden fazla k mseler arasında müşterek olması. Meselâ : [bir kimse bir malını iki kişiye hibe veya vasiyet edip de onlar da tesellüm ve kabul etseler, mal, bir iki kişi arasında müşterek olur]

şirket-i mudârebe

fık. bir taraftan sermâye, diğer taraftan emek olmak üzere kurulan şirket.

şirket-i mufâvaza

fık. ortaklık sermâyesi olabilecek mallan ve sermâye miktarı ve hisseleri müsâvî olarak bir iki veya daha çok kimselerin kurdukları şirket.

şirket-i vücûh

fık. kredi ile mal alıp satmak üzere kurulan şirket.

şîr-merd

(f. b. s.) : arslan yürekli, cesur, (bkz. : şîr-dil).

şîr-pençe

(f. b. i.) : "arslan eli" r t -hok. en çok ensede ve sırtta çıkan, çabuk genişliyen ve tehlikeli bir halde olabilen, çoğu istafilokok mikrobundan ileri gelen bir kan çıbanı.

şirret

(a. i.) : 1) şerirlik, kötülük. 2) (o. s.) geçimsiz, hırçın, huysuz, kavgacı.

şirrîr

(a. s. c. : eşirrâ, eşrâr) : [çok] şerîr, şer işliyen. (bkz. : şerîr).["şirrîr" şekli asıl olduğu halde bizde "şerîr" olarak kullanılır]

şiryan

(a. i. c. : şerâyîn) : anat. * atardamar.

şiryân-ı âdûdî

anat. bâzû da bulunan damar. şiryân-ı ebher : anat. . temiz, kırmızı kanı yürek-

şiryân-ı iklîlî

anat. kalbi besliyen ve kırmızı kani nakl ve sevk eden damar.

şiryân-ı ku'bsrî

anat. bilek damarı şiryân-ı rievî : anat. akciğerlerin içine dağılan ve kırmızı kanı dağıtan damar.

şiryân-ı sübâtî

anat. şahdamar [boynun iki yanında olan]

şiryân-ı sezen

anat. soluk borusu.

şiryân-ı taht-et-terkova

anat. köprücük altı damarı.

şiryân-ı zülâkî

anat. mîdeye giden damarların hepsi.

şirzime

(a. i. c. : şerâzim) : küçük, az olan topluluk.

şîşe

(f. i.) : Şişe, s, rca (bkz . ka. rûre).

şitâ

(a. i.) : kış (bkz. : zemiştan). Mevsim-i şitâ : kış mevsimi.

şitâb

(f. i.) : acele, sür'at, çabukluk.

şitâbân

(f. i.) : acele eden, çabuk olan, koşan, seğirten, ["olmak" yardımcı fiili ile kullanılır] , (bkz. : mütehâlik).

şitâî

(a. s.) : kışa âit, kışla ilgili.

şitâiyye

(a. s.) : 1) kışlık. 2) i. girizgâh kısmı kışdan bahseden veya kış tasviriyle baş. lıyan kasîde.

şitevî, şiteviyye

(a. s.) : 1) kışa âit, kışla ilgili. 2) i. kış sebzesi.

şivâz

(a. i.) : 1) dumansız ateş. 2) su. sama. (bkz. : atş, şuvâz).

şive

(f. i.) : 1) naz, eda.

şive-i dil-ber

güzelin nazı, edası. 2) leng. söyleyiş, yerli veya' yabancı konuşma tarzındaki telâffuz hususiyetlerinin bıraktığı umûmî intibalar, fr. accent.

şîve-i reftâr

yürüyüş tarzı, yürüyüşteki edâ.

şîve-bâz

(f. b. s.) : şiveli, cilveli. (bkz. : işve-bâz).

şive-bâzî

(f. d.) : ŞÎve-bazlık, şî-velilik, cilvelilik.

şîve-ger

(f. b. s.) : (bkz. : şîve-kâr). şivegî J j~Z (f. b. s.) (bkz. : şîve-kâr).

şîve-kâr

(f. b. s.) : 1) şiveli, işveli, cilveli, (bkz. : gannâc, işve-bâz). 2) i. kadın ismi.

şîven

(f. i.) : matem, yas; inleme, sızlanma, (bkz. : nevha).

şîven-gâh, şîven-gelı

(f. b. i.) : matem, yas yeri, matem evi.

şîve-nümâ

(f. b. s.) : 1) naz gösteren. 2) i. müz. Türk müziğinde bir mürekkep makam olup, üç asırlık kadardır. Sabâ ile ferahfezâ'dan mürekkeptir (ferahfeza, acem aşîran ile sultanî ye-gâh'dan ibaret olup, sonradan Ahmet Ağa tarafından, belki şîvenümâ'dan ilham alınarak -tertîbedilmiştir; sultanî yegâh ise, bundan da sonra müstakil ve isimli makam olarak -Dede Efendi tarafından -kullanıl-mıya başlanmıştır). Ferahfeza (yânî sultanî yegâh) ile yegâh (re) perdesinde kalır. Güçlüler, birinci derecede -sabâ'nın durağı ve sultanî yegâh'ın güçlüsü olan -dügâh (lâ) ikinci derecede de . sabâ ile acem aşîran'ın güçlüleri olan -çargâh (do) perdel

şiya'

(a. i. şîa'nın c.) : şîalar.

şiyem

(a. i. şîme'nin c.) : huylar, ta-bîatlar.