sem'

(a. i.) : 1) işitme, işitiş. 2) dinleme, kulak verme. 3) (c. : esma') kulak, (bkz. : gûş, üzn).

sem-i mülevven

psik. renkli işitme, fr. audi-tion coloree.

semâ'

(a. i. c. : semâvât) : gökyüzü, (bkz. : âsmân).

semâ-yi lâciverdi

lâcivert renkte gökyüzü.

semâ'

(a. i.) : 1) işitme, duyma. 2) mevlevî âyinlerinde tarikat mensuplarının cezbe haliyle ayakta dönmesi, zikretmesi, (bkz. : mukabele).

semâ-i râh

tas. yolda yapılan semâ. [mevlevî tâbirlerindendir]

semâcet

(a. i.) : 1) çirkinlik, fena görünüş. 2) söz çirkinliği : 

semâcet-i ibtidâ'

sözün başlangıcındaki çirkinlik.

semâcet-üt-tahallüs

ed. kaside başlangıcı demek olan "nesîb" veya "teşbîb" ile girizgâhın çirkin olması.

Semâen

(a. zf.) : işiterek.

semâ-hâne

(a. f. b. i.) : mevlevî tekkesinin semâ edilen geniş divanhanesi

semahat

(a. i.) : 1) cömertlik, elaçıklığı; iyilikseverlik. (bkz. : saha). 2) erkek ve kadın adı.

semâhat-lü

(a. t. b. s.) : eskiden din âlimleri arasında kazaskerlik payesinde bulunanlara mahsus resmî lâkab.

semaî

(a. s.) : 1) semâ'a mensup, hiç bir kaideye bağlı kalmadan, işitilerek öğrenilen. 2) müz. Türk (Anadolu) halk şiirinde (yânî klâsik şiirin te'sîri altında olmıyan veya pek az olan asıl halk şiirinde) bir "forme" un adıdır. Saz şâiri tarafından bestelenir ve semaî adı altında okunur Şekil itibariyle aynen koşma gibidir; ondan farkı hecenin 4~f-4 = 8 vezni ile yazılmasın-dandır. Mevzuu itibariyle de koşmadan farklıdır; semaîde âdeta bir takım tekerlemeler vardır; fakat bunlar oldukça bir mânâ arzederler, manîde olduğu gibi mânâsız değildirler.

semaî (müzik "forme" u)

(a. i.) : müz. Türk müziğinin mâruf "composition forme'u". Lâdînî ve güfteli eserlere mahsus bir şeklidir, ("saz semaîsi" "forme" unun dışında kalır). Güfte, 4 mısra ile birtakım "terennüm" denilen lâfızlardan ibaret olur. Her mısraı müteakip gelen terennüm, haneleri karakterize eder ve şarkının "nakarat"ı, peşrevin "mül§zime"si rolünde bulunur. Eğer iki mısra arka arkaya okunup da sonra terennüm gelirse, semaîye "nakış semaî" denilir. Bu şekilde eserin sâdece 2 hâne olacağı tabiîdir. Şu halde, 2 haneli semaiye "nakış semaî" denilir. İki haneli eserde ise mülâzime dört defa değil, fakat sâdece iki defa tekrar edildiği

semâî (usul)

(a. i.) : müz. Türk müziğindeki iki basit usulden biri ve nîm sofyandan sonra en küçüğü. Bütün diğer usuller, bu ikisinin muhtelif şekillerde terkibinden ibarettir Semaî usûlü 3 zamanlı ve 3 barblıdır. Darbları şöyledir : düm (1 zamanlı, kavî) tek (1, nim kavi) ve tek (1, zayıf). Şarkıda ve başka yerlerde kullanılmış bir usuldür (saz semaîlerinde son hâne, muhtelif fantazi eserler, Itrî'nin salât-ı üm-miyyesi v. s.). Bu usul ile ölçülmüş hiç bir yürük veya sengin semaî yoktur; onun için bâzı noktalar da -diğer birkaç usul g'bi basit oldukları halde-6/8 veya 6/4 usullerinin ikiye bölünerek yazılması cehalet eseridir; bu şeki

semân

(a. s.) : sekiz, (bkz. : heşt, semâniye). Sahn-i semân : eski medreselerdeki tahsil sonunda elde edilen ders-i âm'dan evvelki ilmî rütbe.

semân-aşere

on sekiz.

sem'an

(a. zf.) : 1) işiterek. 2) dinliyerek. sem'an ve tâaten : bâşüstüne.

semân

(f. i.) : 1) (bkz. : âsmân). 2) güneş ayının yirmi yedinci günü. 3) bıldırcın.

semâne

(f. i.) : 1) tavan. 2) bıldırcın.

semânet

(a. i.) : semizlik, besililik.

semânîn

(a. s.) : seksen, (bkz : semânün).

semâniye

(a. s.) : sekiz, (bkz : semân).

Semâniyye-i Halvetiyye

(a. b. h. i.) : tas. Halvetiyye tarikatı şubelerinden Bekriyye-i Halvetiyye kollarından biri. [kurucusu Şeyh Muhammed (Alehisselâm) bin Abdülkerîm-ül-Medenî-üs -Semânî'ye nispetle bu adı almıştır, (d. : 1132 (1719) - ö. : 1189 (1775.]

semânûn

(a. s.) : seksen, (bkz. : heştâd, semânîn).

semâ-pâre

(a. f. b. i.) : gök parçası.

semâr

(a. i.) : meyva. (bkz. : semere).

semâsire

(a. s. simsâr'ın c.) : komisyoncular, tellâllar.

semâvât

(a. i. semâ'nın c.) : gökler.

semavî, semâviyye

(a. s.) : 1) semâya mensup, semâ ile ilgili. . 2) Allah'dan olan. (bkz. : ilâhî) Allah'ın işi. Kütüb-i semâviyye : Tevrat, Zebur, incil, Kur'an.

semâviyyât

(a. i. c.) : semavî olan şeyler, gökcisimleri.

semâ'-zen

(a. f. b. s.) : semâ yapan, törenle. dönen [mevlevî] . Ser-semâ'-zen : semâzenlerin dönüşlerine nezâret eden zat.

semek

(a. i. c. : esmâk, simâk) : balık, (bkz. : mâhîj.

semeke

(a. i. c. : esmâk, simâk) : (bkz. : semek).

semen

(a. s.) : semizlik, yağlılık. [aslı : "semn" ve "simen" olduğu halde bu şekli yaygındır] , (bkz. : semn).

semen

(f. i.) : yasemin. Berg-i semen : yasemin yaprağı.

semen

(a. i. c. : esman) : baha, kıymet, değer, tutar.

semen-i hâl

huk. peşin olan semen, kıymet.

semeni misi

bilirkişi tarafından hakikî kıymetini tâyin etme.

semen-i müsemmâ

iki tarafın isteğiyle değerlendirilen kıymet.

semen-i râyic

geçer değer, sürümü olan kıymet.

semen-ber

(f. b. i.) : göğsü yasemin gibi beyaz olan, yasemin göğüslü [sevgili]

semen-bü

(f. b. s.) : yasemin kokulu.

semend

(f. i.) : 1) kula at. 2) çevik ve güzel at.

semend-i hâme

kalemi, çevik ve güzel bir ata benzetme.

semender

(f. i.) : 1) zool. kurhağagillerin kuyruklu takımından bir hayvan lât. salamandra maculosa. 2) ateşte yaşar bir masal hayvanı, [kelimenin "sam + ender" in muhaffefi olduğu lügatlerde yazılıdır]

semen-fâm

(f. b. i.) : yasemin renkli.

semeni

(a. i.) : tereyağı.

semen-sâ

(a. f. b. s.) : 1) yasemin döşiyen. 2) yâseminimsi.

semer

(a. i. c. : esmâr, simâr) : 1) meyva, yemiş. 2) mahsul, verim. 3) netîce. Bî-semer : meyvasız; neticesiz. Şecer-i bî-semer, Diraht-ı bî-semer : meyvasız ağaç. İktitâf-ı semer : netîce elde etmek

semer-i ar'ar

bot. ardıç.

semer-i baklî

bot. baklamsı meyva.

semer-i fakîr

bot. ""kapçık meyva. fr. akene, aehene.

semer-i inebî

bot. üzümsü meyva. semer-i mücevvez : bot. buğdaysı meyva.

semerât

(a. i. semere'nin c.) : 1) yemişler, meyvalar. 2) faydalar, verimler. 3) netîceler. 4) devlete âit mülk ve akarlarla topraklarından ve mukataalardan alınan îrat, gelir.

semere

(a. i. c. : semerât) : 1) meyva, yemiş. 2) fayda, verim. 3) netîce.

semere-i fuâd

(gönül meyvası) : evlât.

semere-dâr

(a. f. b. s.) : 1) yemiş veren. 2) verimli, kârlı, (bkz. : mîve-dâr, müsmir).

semî'

(sem'den) : 1) işiten, işitme kuvveti olan. 2) Allah adlarındandır. semî-üd-duâ (duayı işiten) : Allah.

semîc

(a. s.) : Çirkin.

semîle

(a. i.) : 1) artmış, artık şey. 2) dere içinde kalan su artığı.

semîn

(a. s. c. : siman) : semiz, şişman, beşli, yağlı.

semîn, semine

(a. s.) : 1) pahalı, kıymetli. Dürr-i semîn : kıymetli inci. 2) i. [ikincisi] kadın adı.

semîr

(a. s.) : meyva veren, meyyali, (bkz. : zât-ül-esmâr).

semîr

(a. i.) : arkadaş. (bkz : hem-dem, musâhib, refîk). [arapçada : "gece vakti birlikte sohbet eden" manasınadır]

semiyy

(a. i.) : adaş, adları bir olan. (bkz. : hem-nâm).

semm

(a. i. c. : simam, sümûm) : zehir, ağı.

semm-i katl

öldürücü te'siri olan zehir. semm-ül-fâr : sıçanotu.

semm-üs-semek

bot. balıkotu denilen nohut büyüklüğünde zehirli bir nebat, *bitki.

semmâk

(a. i.) : balıkçı.

semmân

(a. i.) : hâlis, süzme yağ yapan veya satan [kimse]

semm-dâr

(a. f. b. s.) : zehirli, (bkz. : zehr-nâk).

semmî, semmiyye

(a. s.) : zehirli, zehirle ilgili.

semmûr

(a. i. c. : semâmîr) : zool. samur.

semmûriyye

(a. i.) : zool. susamurugiller, fr. mustelides.

semm-üs-semekiyye

(a. b. i.) : semmüssemek (balıkotu) denilen nebatın bağlı olduğu sınıf.

semn

(a. b.) : 1) tereyağı. 2) semizlik, yağlılık.

sempati

[fr. olan bu kelime : (sempati-i kebîr : büyük sempatik, fr. grand sympathique) şeklinde yanlış bir terkip olarak hekimlik diline girmiştir]

semrâ

(a. s.) : 1) esmer. 2) i. kadın adı. ["esmer"in müennesi]

semt

(a. i. c. : sumût) : 1) taraf, cihet, yön. 2) astr. açıklık.

semt açısı

jeod. rasat hattının kuzey-güney is-tikametiyle yaptığı açı. [doğu ve batı olmak üzere iki türlüdür]

semt-i kadem

astr. ayakucu.

semt rasadı

top. jeod. her hangi bir yerde üzerinde rasat âleti bulunan belli bir nokta ile koordinatları bilinen ikinci bir noktanın hakîkî kuzey istikametiyle teşkil ettiği açıyı, yânî semt açısını bulmak için kutup yıldızına veya başka yıl. dızlara, yahut Güneş'e yapılan rasatlara dayanan hesap ameliyesi.

semt-ün-nazîr

astr. bir şakulî hat her iki tarafa doğru sonsuz . olarak uzatılırsa, bu mevhum hattın semâ küresini biri ufkun altında, diğeri üstünde iki noktadan keser -râsıdın bulunduğu yere göre- alttaki noktanın adı semt-ün nazîr'dir.

sem-ür-re's

astr. başucu, fr. zenith.

semt-ür-re's dâiresi

astr. her hangi bir yerin semt-ür-re's noktası ile Arz'ın merkezini içine alan düzlemlerden her hangi birinin semâ küresi ile ara kesiti.

semt-ür-re'sî

astr. *başucul, fr. zenithal.

semûh

(a. s. semâhat'den) : çok cömert. Nasûh-i semûh : çok öğüt veren.

semûm

(a. i.) : 1) sam yeli, sıcak rüzgâr. 2) zehirli şey.