sal'

(a. i.) : baş tepesinin dazlaklığı, kılsızlığı.

sâl

(f. i.) : yıl. (bkz. : âm, sene). sâl-i hâl : içinde bulunulan yıl.

sala'

(a. i.) : 1) cuma namazına ve bâzı yerlerde cenazeye çağırmak için minarelerde okunan salavât. 2) meydan okuma, "kendine güvenen varsa çıksın!" diye bağırma. 3) bir mahalle çocuklarının, başka bir mahalle çocuklariyle taş kavgalarına çıkmaları, ["es-salâ" şeklinde de kullanılır]

salâbet

(a. i. sulb'den) : 1) peklik, katılık, sağlamlık. 2) manevî kuvvet, dayanma, (bkz. : sebat).

salâbet-i dîniyye

dîn sağlamlığı. 3) bir mâdeni başka bir mâdene sürterek çizmek için sarfolunan kuvvete karşı çizilen mâdenin gösterdiği mukavemet.

salâh

(a. i.) : 1) düzelme, iyileşme, iyilik. 2) rahatlık, barış. 3) dîne olan bağlılık. salâh-ı hâl : hâlin, durumun düzelmesi.

salâh-üd-dîn

salâhaddîn şeklinde yaygın olan bu kelime "dîne bağlı" mânâsına gelen bir erkek adıdır.

salâ-hân

(a. f. b. s.) : 1) minarede salat veren, cuma veya cenaze namazına davet için salavat okuyan müezzin. 2) meydan oku-yan, "kendine güvenen varsa çıksın!" diye bağıran.

Salâhiye-i Halvetiyye

(a. h. i.) : Us. Halvetiyye tarikatı şubelerinden biri. [kurucusu, Balıkesirli Abdullah Salâhaddin efendiye nispetle bu adı almıştıri.

salâhiyyet

(o. i.) : 1) yetki, bir işe karışmıya veya vazîfe îcâbı bir iş yapmıya, bir harekette bulunmıya haklı olma. 2) bir dâvâyâ bakabilme. Adem-i salâhiyyet : salâhiyetsizlik (*yetkisizlik).

salâhiyyet-dâr

(o. b. s.) : salahiyetli (yetkili) (bkz. : vazîfe-dâr).

sal'am

(a. c.) : "sallAllahü aleyhi ve sellem" cümlesinin kaynaştırılıp, kısaltılmış şekli.

sâlâr

(f. i.) : baş, kumandan, başbuğ, eri büyük âmir. Kafile-sâlâr : kafilenin başı. sâlâr-ı taife : taifenin büyüğü.

salât

(a. i. c. : salâvât) : 1) namaz.

salât-ı aşa

akşam namazı. salât-ı fecr : sabah namazı.

salât-ı hamse

(beş vakit namaz) : sabah, öğle, ikindi, akşam ve yatsı namazları.

salât-ı havf

muharebeden evvel kılınan iki rekât namaz.

salât-ı îd

bayram namazı.

salât-i istiska

yağmur duasına çıkıldığı zaman kılınan namaz.

salât-ı işrak

güneş çıktıktan sonra kılınan namaz.

salât-ı sefer

yola çıkıldığı zaman kılınan iki rekât namaz.

salât-ı vitr

yatsı namazının son iki rekâtlik sünnetinden sonra (Hanefîlerce vacip, diğer mezheplerce sünnet) olarak kılınan üç rekâtlık namaz. 2) Hz. Muhammed (Aleyhisselâm)’e : aleyhisselâtı vesselâm, salavâtullahi aleyh, sallAllahü aleyhi vesellem dualarından birini okuma

salât-ı ümmiyye

müz. salât'ın bir nev'ine Türk müziğinde verilen ad. Bâzı dînî âyinlerde muayyen dînî günlerde Hz. Muhammed (Aleyhisselâm)'e âit eşyanın merasim ile ziyaretinde okunur. Cami mûsikisine âit şekillerdendir, [bugün elimizde bulunan "salât-ı ümmiyye", Itrî'nin olup segah makamında semai usulündedir ve Türk dînî müziğinin en beliğ şaheserlerinden biridir]

salavât

(a. î. salât2nin c.) : Hz. Muhammed (Aleyhisselâm)'e edilen dualar.

salb

(a. i.) : 1) asma, darağacına çekme. 2) çarmıha germe.

salben

(a. zf.) : asarak, asmak suretiyle [îdam]

sâl-dîde

(f. b. s.) : ihtiyar, yaşlı; tecrübeli, (bkz. : sâl-hûrde).

sâle

(f. s.) : 1) senelik, yıllık. Sad-sâle : yüz senelik. 2) (bkz. : saka).

sa'leb

(a. i. c. : sallib) : tilki. Dâ-üs-sa'leb : hele. saç, sakal, kıl dökülmesi, fr. alopecie. Ineb-üs-sa'leb : itüzümü.

salhâ

(f. i. sâl'in c.) : yıllar. (bkz. : a'vâm, senevât, sinîn).

sâl-hûrde

(f. b. s.) : pek ihtiyar, çok yaşlı, (bkz. : sâl-dîde).

salîb

(a. i. c. : sılâb) : haç. (bkz : çelîpâ). Ehl-i salib : haçlılar, fr. eroisades. İlka-üs-salib fi-l-mâ : haçı suya atma.

salîb-i ahmer

kızılhaç.

salîb-i cenubî

(cenup haçı) : Cenup (güney) kutup yıldızı, Beta Croix Austral; ing. : southern Cross.

Sâlib

(a. s. selb'den) : 1) kapıp götüren, alan, alıp yok eden. 2) menfîleştiren. 3) inkâr eden. [müen. : "salibe"]

salibe

(a. i.) : fels. negatif.

salîbî

(a. s.) : 1) salîbe, haça mensup, putla ilgili. 2) salîb, haç şeklinde olan. 3) Hıristiyan. 4) haçlılardan olan.

salîbiyye

(a. i.) : bot. turpgiller.

salîbiyyûn

(a. i. c.) : Hıristiyanlar.

sâlif

(a. s. selef'den) : geçen, geçmiş.

sâlife

(a. s. selef'den) : 1) [sâlif'in müen.] geçen, geçmiş. 2) anal. kulak memesinden . köprücük kemiğinin çukuruna kadar olan kısım.

sâlif-ül-beyân

(a. b. s.) : beyânı geçmiş, bildirilmiş.

sâlif-üz-zikr

(a. b. s.) : zikri geçen, bildirilen, (bkz : mezkûr).

salîh

(a. s. c. : sulehâ) : (bkz : sâlih).

sâlih, sâliha

(a. s. salâh'den. c. : sâlihûn, sulehâ) : 1) yarar, elverişli, iyi, uygun, yakışır. 2) salâhiyeti (yetkisi) ve hakkı olan. 3) dînin emrettiği şeylere uygun harekette bulunan. A'mâl-i sâliha : dince makbul olan işler. 4) i. [birincisi] erkek, [ikincisi] kadın adı.

sâlihât

(a. i. sâlıha'nın c.) : 1) şeriatın emrettiği, ahlâk ve insaniyetçe beğenilen işler. 2) hayır ve hasenat sahibi Müslüman kadınlar.

sâlihât-ı nisvân

dindar, iffetli, temiz Müslüman 'kadınlar.

sâlihât-ı ümmet

Allah'ın emirlerine uyarak hayırlı işlerde bulunan İslâm kadınları.

sâlihûn

(a. s. sâlih'in c.) : sâlihler, günahkâr olmıyanlar. (bkz : sulehâ).

sâlik

(a. s. sülûk'den. c. : sâlikân, sâlikîn) : 1) bir yola giren, bir yolda giden, (bkz. : münselik). 2) bir tarikata girmiş bulunan, (bkz. : mürîd).

sâlikân

(a. f. s. sâlik'in c.) : sâlikter, bir tarikata bağlanmış, bir şeyhe uymuş olanlar, (bkz. : sâlikîn).

sâlikân-ı arş

büyük melekler.

sâlikîn

(a. s. sâlik'in c.) : sâlikler, bir tarikata veya bir mesleğe bağlanmış olanlar, (bkz. : sâlikân).

sâlim

(a. s. silm'den. c. : sâlimîn) : 1) sağ; sağlam. 2) eksiksiz, sakatı, noksanı olmayan. 3) korkusuz, emîn. (bkz. : mutmain, müsterih. 4) a. gr. içinde illet harflerinden biri (elif, vav, ye) bulunmayan kelime.

sâlimen

(a. zf.) : 1) sag, sağlam, sıhhatte olarak. 2) emniyetle, güvenle.

sâlimîn

(a. s. sâlim'in c.) : sağ ve sağlam olanlar.

sâlis

(a. s.) : üçüncü. Şahs-i sâlis : bir işle ilgili karşılıklı iki tarafın dışında kalan bir üçüncü şahıs.

sâlisât

(a. s. sâlise'nin c.) : sâliseler.

sâlise

(a. s. c. : sâlisât, sevâlis) : 1) üçüncü ["sâlis" in münnesi] . 2) i. saniyenin altmışta biri. 3) i. binbaşılık derecesinde mülkî bir rütbe olup elkabı : "rif'atlü" dür. 4) i. kadın adı.

sâlisen

(a. zf.) : üçüncü olarak.

sâliyye

(f. i.) : ed. yeni yılın kutlanmasını ve târihini ele alarak muharremde yazılıp sunulan medhiye. [yapma kelimelerdendir]

sallâ

(a. n.) : (bkz. : sal'am). sallAllahü teâlâ : Allah onun sânını yüceltsin!

sâl-nâme

(f. b. i.) : yıllık, [muayyen mevzulara dâir yıldan yıla çıkarılan dergi, kitap]

salsâl

(a. i.) : jeol. 1) kumla karışık ince çamur. 2) lüleci çamuru.

salsâlî

(a. s.) : salsal'la ilgili, lüleci çamuru hâlinde olan.

saltanat

(a. i.) : 1) sultanlık; padişahlık, hükümdarlık. 2) bolluk ve zenginlik, sata. fatlı hayat, (bkz. : dârât, debdebe, tantana).

saltanat-ı seniyye

Osmanlı imparatorluğunun bir adı.

sâlûs

(f. s.) : riyakâr, ikiyüzlü. (bkz. : münafık, zerrâk). Merd-i sâlûs : riyakâr adam.

sâlûs

(a. i.) : fels. (r. trivium.

sâlûsî

(f. i.) : riyakârlık, ikiyüzlülük, (bkz. : riya).

salvele

(a. i.) : Hz. Muhammed (Aleyhisselâm)'e okunan : "besmele, hamdele" ile birlikte "vesse-lâtü vesselâmü alâ seyyidinâ Muhammed (Alehisselâm)in ve alâ âlihi ve sahbihi ecmaîn" şeklindeki duâ.

salyan, salyâne

(f. i.) : yılda bir alınan vergi; Tanzimat'tan önce bir kısım me'murlarla müstahdemlere yıllık olarak verilen vazîfe (ücret).