sabâ

(a. i.) : 1) gün doğusundan esen hafif ve lâtif rüzgâr. Esb-i sabâ-reftâr : rüzgâr gibi uçan at. 2) müz. Türk müziğinin en eski ve mâruf makamlarındandır. Türk müziğinin en orijinal ve karasteristik makamlarından biri olan sabâ, yürekler parçalayıcı, gönüller yakıcı bir hüzün, elem, zühd ve pişmanlık duygusunu gayet net olarak bildirir. Rağbetle kullanılmış bir makamdır. Çargâh'da zengûle (ki bu makam şekv-efzâ'nın terkibinde de mevcuttur) ile sabâ dörtlüsünden mürekkeptir. Bu dörtlü ile dügâh (lâ) perdesinde kalır. Zengûle'nin durağı çargâh perdesi, sabâ'da çok mühim bir rolü olan güçlüdür. Çargâh'da zengûle'nin güçlüsü olan

sabâ-aşîrân

(a. f. b. i.) : müz. elde yalnız numunelik fahte ujölünde "lâ" bir peşrevle "lâ" bir saz semaîsi bulunan mürekkep makam. Sabâ ile aşîran'da uşşak'dan ibarettir. Umumiyetle inici olarak seyrettikten sonra, ikinci dizi ile aşîran (mi) perdesinde kalır. Güçlüleri birinci derecede sabâ'nın güçlüsü çargâh (do) ikinci derecede de aşîran'da uşşâk'ın güçlüsü ve sabâ'nın durağı dügâh (lâ) perdeleridir. Donanımına sabâ gibi "s" koma bemolü ile "re" bakiyye bemolü konulur. Sabâ'nın "lâ" bakiyye bemolü, aşîran'da uşşâk'ın iki bekar ile "fa" bakiyye diyezi nota içerisinde kullanılır.

sabâ-berâber

(a. f. b. s.) : sabâ rüzgârı gibi hafif ve lâtif.

sabâbet

(a. i.) : âşıklık, sevgi.

sabah

(a. i.) : sabah. Ale-s-sabâh : sabahleyin erkenden.

sabâh-ı mahşer

kıyamet sabahı.

sabâhat

(a. i.) : 1) güzellik, lâtif-lik, yüz güzelliği.

sabâhat-i sîmâ

yüz güzelliği. 2) kadın adı.

sabâh-gâh

(a. f. b. i.) : sabah vakti, (bkz. : bâm-dâd).

sabâh-ül-hayr

(a. b. i.) : bâzı atların alnında bulunan beyaz leke. [bu beyazlık, alnından burnunun üstüne kadar uzarsa buna "akıtma" derler]

sabâ-pûselik

(a. f. b. i.) : müz. Türk müziğinde bir mürekkep makamdır. Tahmî-nen bir buçuk asır evvel veya biraz daha yakın bir zamanda Dede Ef. tarafından terkîbedilmiştir. Makam, sabâ'nın sonuna pûselik beşlisi veya tam dizisi ilâvesinden ibarettir. Pûselik ile dügâh (lâ) perdesinde kalır. Güçlüler birinci derecede sabâ'nin güçlüsü çargâh (do) ikinci derecede de pûselik'in güçlüsü hüseynî (mi) perdeleridir. Umumiyetle çıkıcı olarak seyreder. Donanımına sabâ'nın "si" koma ve "re" bakiyye bemolleri konulur. Sabâ'nın "lâ" bakiyye bemolü ile pûselik'in iki bekarı ve "sol" bakiyye diyezi nota içinde kullanılır.

sabâ-reftâr

(a. f. b. s.) : rüzgâr gibi haff ve çabuk giden [en çok at hakkında kullanılır]

sabâret

(a. i.) : (bkz. : kefalet).

sabâ-uşşâk

(a. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az iki asırlık bir mürekkep makamı olup zamanımıza kalmış numunesi yoktur.

sabâvet

(a. i.) : sabîlik, çocukluk.

sabâya

(a. i. sabiyye'nin c.) : küçük kızlar, kız çocukları.

sabâ-zemzeme (veya sabâ kürdi)

(a. b. i.) : müz. Türk müziğinde bir mürekkep makamdır : sabâ ile kürdî dörtlüsünden mürekkeptir. Bu dörtlü ile dügâh "lâ" perdesinde kalır. Güçlüler birinci derecede sabâ'nın güçlüsü olan çargâh (do) ikinci derecede de neva (re) perdeleridir. Donanımına sabâ gibi "si" koma ve "re" bakiyye bemolleri konulur. Sabâ'nın "lâ" bakiyye bemolü, kürdî dörtlüsünün iki bekarı ile "si" küçük mücennep bemolü, nota içinde kullanılır.

Sabb

(a. i.) : dökme, dökülme; boşaltma, boşaltılma.

sabbâg

(a. s. ve i.) : 1) boyayan; boyacı. 2) deri altındaki boyalı madde.

sabbâr

bot. 1) atlas çiçeği (kaktüs). 2) frenk inciri.

sabbâr

(a. s.) : çok sabırlı, sabrı çok olan. (bkz. : sabûr).

sabbâriyye

bot. atlasçiçeğigiller, fr. cactees.

Sâbbe

(a. h. i.) : tas. bid'at ve delâlet ehli arasındaki "Şîa" şubelerinden biri.

sabg

(a. i.) : 1) boyama, boyanma. 2) bâzı nebat köklerine ispirto, eter gibi şeyler karıştırılarak yapılan ilâç.

sabık, sabıka

(a. s. sebk'den) : 1) geçici, geçen, geçmiş.

Sene-i sabıka

geçen yıl. 2) şimdikinden bir evvel me'mûriyette bulunmuş olan. 3) ilerde bulunan, zamanca, rütbece önde bulunan.

sâbık-ül-beyân, sâbık-üz-zikr

zikri geçmiş, yukarıda söylenilmiş.

sabıka

(a. i. c. : sâbıkat, sevâbık) : 1) geçmiş şey, geçmiş hal ve vak'a. 2) geçmişte işlenmiş suç.

sâbıka-i mükerrere

birden fazla suç işleme.

sâbıka-i mükerrere eshâbından

birkaç kerre. mahkûm ve suçlu olmuş kimse.

sabıkan

(a. zf.) : evvelce, bundan-önce.

sabıkîn

(a. s. sâbık'ın c.) : sabıklar, geçmişler, önce gelmiş olanlar, (bkz. : sâbikun).

sâbıkîn-i İslâm

en önce İslâm olan kırk zat. (bkz. : sâbıkun-i evvelûn).

sâbi

(a. i. ves.) : yıldızlara tapanlardan sebea'lı.

sabî

(a. i. c. : asbiye, sıbyân, sıbvân. sabye, sıbye, subye) : 1) henüz memeden kesilmemiş erkek çocuk. 2) üç yaşını tamamlamıyan erkek çocuk.

sabî-i muabbir

huk. [eskiden] söyliyen ve söylediğini bilen çocuk.

sabi', sâbia

(a. s.) : yedinci, (bkz : heftüm). Bâb-ı «âbi' : yedinci bab.

sâbi'-aşer

on yedinci.

sâbian

(a. zf.) : yedinci olarak, yedinci olmak üzere.

sâbig, sâbiga

(a. s.) : tam. uzun, tafsilâtlı.

sabîh, sabiha

(a. s. subh'dan) : 1) güzel, lâtif, şirin. 2) i. [birincisi] erkek, [ikincisi] kadın adı.

sâbih

(a. s. sibâhat'den) : yüzen, yüzücü. Havz-i sâbih : yüzer havuz.

sâbiha

(a. i. c. : sâbihât) : gemi. (bkz. : keştî, sefîne).

sâbihât

(a. i. sâbiha'nın c.) : 1) gemiler. 2) yıldızlar. 3) imanlıların ruhları.

sâbiîn

(a. i. sâbi'in c.) : yıldıza tapanlar.

sâbikun

("ku" uzun okunur, a. s. sâbık'ın c.) : geçmişler, öne gelip geçmiş o anlar, (bkz. : sâbıkîn).

sâbikun-i evvelûn

ilk defa Müslüman olanlar. [40 kişdir ki ilki erkeklerden Hz. Ebûbekir; kadınlardan Hz. Hadîce çocuklardan Hz. Alî; sonuncusu Hz. Ömer'dir]

sâbir

(a. s. sabr'dan) : sabreden, dayanan, acelesiz bekliyen, dişini sıkan, (bkz. : sabûr).

sâbirîn

(a. s. sâbir'in c.) : sabırlılar. Fukarâ-i sâbirîn : yoksulluğun ıztıraplarına katlanan fakirler.

sabit

(a. s. sebat, sübût'dan) : 1) hareketsiz, kımıldamıyan, yerinde duran. 2) ispat edilmiş, anlaşılmış. 3) i. erkek adı.

Sabit

(a. h. i.) : meşhur Türk şairlerindendir Bosna'da Oziçe kasabasında doğmuştur; asıl adı Alâeddin'djr; Şâir Nâbi ile muasırdır. Şiirlerinde tâbir ve atasözü kullanmıya çok "merak" satmıştır, istanbul'da tahsil görerek Bosna, Konya, Diyarbekir mevleviyetlerine eriştikten sonra (H. 1124) de ölmüştür. Dili tutuk olduğundan doğru dürüst konuşamadığı için münâsebet düştükçe : "ben konuşamıyorum, bereket versin kalemim biraz konuşuyor, o da konuşmazsa çatlardım" dermiş. Mürettep dîvânı vardır ve matbu'dur. Bilhassa "Derenâme" adlı eserinde Argoya da yer vermiştir.

sâbitât

(a. s. sâbite'nin c.) : seyyar (gezeğen) olmıyan, yerinde durur gibi görünen yıldızlar, [seyyârâtın zıddı]

sâbite

(a. s. c. : sâbitât, sevâbit) : 1) seyyar (gezeğen) olmıyan ve yerinde durur gibi görünen yıldız [seyyâre'nin zıddı] . 2) kadın adı.

sâbit-kadem

(a. b. s.) : 1) ayağına sağlam. 2) yerinde veya sözünde duran.

sabiyye

(a. i. c. : sabâya) : küçük kız, kız çocuğu.

sabr

(a. i.) : 1) sabır. sabr-i cemîl : Allah'dan gelen bir acıya dayanma.

sabr-i Eyyûb

Hz. Eyyûb'un -dillere destan olan-sabrı. 2) bot. Sokatra adasında çıkan, sarı sabır da denilen ve özü hekimlikte kullanılan bir nebat (*bitki).

sabûh

(a. i.) : 1) sabahleyin sağılan süt. 2) sabah vakti içilen şarap. 3) mahmurluk bozan içki.

sabûhî

(a. s.) : sabah içkisivle ilgili.

sâbûn

(a. i.) : sabun.

sâbûnî, sâbûniyye

(a. s.) : 1) sabuncu, sabun yapan ve satan. 2) sabunlu, sabun karışık. 3) sabun çeşidinden.

sâbûniyye

(a. i.) : nişasta helvasının bir çeşidi.

sabûr

(a. s. sabr'dan) : çok sabırlı. (bkz. : sabbâr). [Allah adlarındandır]

sabûr-âne

(a. f. zf.) : sabırlı olana yakışacak yolda, sabırla.

sabye

(a. i. sabî'nin c.) : küçük erkek çocukları, oğlancıklar, (bkz. : sıbyân) [kelimenin : "sıbye, subye" şekilleri de vardır] , (bkz : sıbyân).