nîm

(f. s.) : 1) yarı, yarım, buçuk, (bkz. : nısf, nîme).

nîm-bismil

yarı boğazlanmış, usûlüne göre kesilmemiş hayvan.

nîm-hilâl

mec. güzelin dudağı. 2) müz. Türk müziğinde birbirinden farklı üç mânâda kullanılır : 1) usul isimlerinin başına gelirse o usûlün yarısına müsâvî bir usûl teşkîl eder : nîm-berefşan, nîm-çenber, nîm-devir, nîm-evsat, nîm-hafif, nîm-sa-kil, nîm-sofyan, nîm-fahte ki, bu usuller berefşân, çenber, evsat, hafif, sakil, sofyan, fâhte usullerinin yansıdırlar; yalnız nîm-devir, devr-i kebîr'in yarısı değildir. Ekseriya lenk-fâhte denilen nîm-fah-te de, fahte'nin yarısıdır; 2) perde isimlerinin başına gelirse o perdenin bir koma pestindeki perdeyi işaret eder : nîm-hicar, nîm-hisar ve nîm-zengûle ile nîm-şehnaz.

nîm kavı

usulde, kavî zaman ile zaif zaman arasında orta kuvvette bulunan zaman.

nîm berefşân

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin büyük usullerindendir. 16 zamanlı ve 12 darblıdır; berefşân'ın yarısıdır; yâni her darbı, berefşandaki mukabilinin yarı kıymetindedir ve son "te ke te ke" burada sâdece bir "te ke" şeklinde bulunur 16 zamanlı diğer usuller şunlardır : 13 darblı nîm-hafif, 12 darblı fer', 8 darblı çifte-düyek ki bu 16 zamanlı usuller, en küçük büyük usuldürler. Bu usul ile peşrev ve besteler ölçülmüş 16/8 yürük nîm-berefşan mertebesi de kullanılmıştır. Son asırlarda kullanılmamış, yerine tamamen berefşân kaim olmuştur. Bu usul sıra-siyle semaî, Türk aksağı, sofyan, ge sofyan'dan mürekkeptir. Darbları şöyledir : 

nîm-bismil

(f. b. s.) : iyice boğazlanmamış, yarı kesilmiş olan.

nîm-çehre

(b. i.) : nesnas da denilen korkunç masal hayvanı [aslı "nîm-çihre" dir]

nîm-çenber

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin küçük usullerindendir; 12 zaman ve 7 darblıdır; yâni çenber'in yarısı olup, onun yarı yarıya sadeleştirilmiş şeklidir. 12 zamanlı diğer usuller şunlardır : ikiz aksak, firenkçin, devr-i remel. Bu usul ile birkaç asır evvel peşrev ve besteler ölçülmüştür; bugün elde bir numunesi yoktur. Türlü şekillerde vaz edilmiş 2 adet yürük semaîden mürekkeptir. Darbları şöyledir : düm (2 zaman, kavi) te (1 zaman, nîm kavi) ke (1 zaman, zaif) düm (2 zaman, kavi) tâhek (4 zaman, kavi) te (1 zaman, nim kavi) ke (1 zaman, zaif).

nîm-devir

(f. b. i.) : mü*. Türk müziğinin büyük usullerindendir. 18 zamanlı ve 9 darblıdır. Devr-i kebîr'den farkı son dört küçük zamanlı darbdan evvelki üç uzun darbın, burada bulunmamasıdır; başka bir farkı yoktur. 18 zamanlı olarak, bir de 3 darb-ı Türkî vardır ki, bu iki usul birbirine çok benzer. Nîm devir ile peşrev, beste, ilâhi gibi şekiller ölçülmüştür. Bir yürük semaîsi ile -iki muhtelif şekilde konulmuş- 3 tane sofyan'dan mürekkeptir. Darbları şöyledir : düm (2 zamanlı, kavi) tek (2 zamanlı, nîm kavi) tek (2 zamanlı, nîm kavi) düm (4 zamanjı, kavi) te (1 zamanlı, kavi) ke (1 zamanlı, zaif) te (1 zamanlı, nîm kavi) ke

nîm-düyelc

(f. b. i.) : müz. Nîm sofyana verilmiş bir addır ki, nazariyet bakımından doğru değildir; çünkü usul, düyek'in değil, sofyan'ın yarısıdır.

nimâl

(a. i. neml'in c.) : karıncalar.

nimâr

(a. i. nimr'in c.) : kaplanlar. (bkz. : enmâr, nümûr).

nimât

(a. i. nemat'm c.) : örtüler, ihramlar. e.) : ne güzel, ne âli. ["bi'se"nin zıddı] , ni'me-l-matlûb : tam aradığımız. ni'me-t-tesâdüf : ne güzel tesadüf. ni'me-l-vesîle : ne güzel vesîle.

nîme

(f. i.) : yarı, yarım, buçuk. (bkz. : nısf, nîm) Dü-nîme : ikiye bölünmüş. nîme-i rûz : gün ortası, . yarım gün.

nîme nîme

(fi. zf.) : yarım yarım, parça parça.

nîme-rûz

(f. b. i.) : gün ortası, yarım gün. [aslı : "nîme-i rûz"dur]

ni'met

(a. i. c. : niam) : 1) iyilik, lütuf, ihsan, bahşiş. 2) azık, yiyeceğe, içeceğe dâir şeyler; ekmek. 3) saadet, mutluluk. Veliyy-i ni'met : velînîmet, nîmet sahibi, besliyen, yedirip içiren. ni'met-i İlâhiyye : Allah'ın bahşettiği her türlü rızık. 4) kadın ve nadiren erkek adı.

ni'met-şinâs

(a. f. b. s.) : iyilik-bilir. (bkz. : kadr-şinâs).

nîm-evsat

(f. a. b. i.) : müz. Türk müziğinin küçük usullerindendir; 13 zamanlı ve 6 darblıdır. Evsat'ın şu şekilde yarısıdır ki, evsat'-daki ilk dört darb ile son üç darb arasındaki yedi darp burada mevcut değildir. 13 zamanlı olarak bir de şarkı devr-i revanı usûlü vardır. Eskiden ilâhi, beste, peşrev gibi şekillerde kullanılmış, sonraları yerini evsata terketmiştir; bu usûlden elde yalnız birkaç nümûne vardır. Bir Türk aksağı ile iki tane sofyan'dan mürekkeptir. Darbları şöyledir : te (1 zaman, kavi) ke (1 zaman, zaif, te (1 zaman, nîm-kavi) (kâ (2 zaman, kavi) düm (4 zaman, kavi) düm (4 zaman, kavi).

nîm-germ

(f. b. s.) : pek sıcak ol-mıyan, ılık.

nim-hâb

(f. b. s.) : yan uykulu, mahmur, (bkz. : nuâs, sine).

nîm-hafîf

(f. a. b, i.) : müz. Türk müziğinin büyük usullerindendir. 16 zamanlı ve 13 darblıdır. Hafifin şu şekilde yarısıdır ki, ha-fifdeki 8 adet sofyan'dan ortada bulunan 4 tanesi burada yoktur; yalnız ilk ve son ikişer sofyan muhafaza edilmiştir. 16 zamanlı diğer usuller şunlardır : 12 darblı nîm-berefşan, 12 darblı fer' ve 8 darblı çifte düyek. Eskiden peşrev, beste, ilâhi gibi şekillerin ölçülmesinde kullanılan bu usulden bugün bir nümûne kalmamıştır; fakat darb-ı fetih ve hâvî usullerinin son kısmında nîm-hafif aynen mevcuttur. Üç muhtelif şekilde vazedilmiş 4 tane sofyan'dan mürekkeptir. Darbları şöyledir : düm (1 zaman, kavi)

nîm-hande

(f. b. i.) : yarım gülüş, gülümseme, (bkz. : tebessüm).

nîm-küşte

(f. b. s.) : yarı kesilmiş, yan öldürülmüş.

nîm-lâhza

(f. a. b. i.) : 1) yarım bakış, gözuciyle. bakış, (bkz. : nîm-nigâh). 2) çok kısa zaman.

nîm-manzûr

(f. a. b. s.) : yarı görülen, bulanık görülen.

nîm-mest

(f. b. s.) : sarhoşça, biraz sarhoş.

nîm-muzlim

(f. a. b. s.) : yarı karanlık, (bkz. : nîm-zulmet).

nîm-mürde

(f. b. s.) : ölüm derecesinde olan.

nîm-nigâh

(f. b. i.) : yan bakış, gözuciyle bakma, (bkz : nîm-lâhze1.

nimnime

(a. i.) : 1) birbirine yakın çizgiler. 2) tırnakta olan beyazlık.

nimnimeteyn

(a. i. c.) : tırnak, giyme " " işareti.

nîm-puhte

(f. b. s.) : yarı pişmiş, yan çiğ [olan]

nimr

(a. i. c. : enmâr, nimâr, nü-mûr) : kaplan, (bkz. : peleng).

nîmre

(a. i.) : dişi kaplan.

nîm-res

(f. b. s.) : yarı yetişmiş, yarı ham olan.

nîm-roh

(f. b. i.) : kadınların başörtüsü dışında kalan saçlarını alnından kulaklara doğru açık bıraktıkları kısım.

nîm-rûz

(f. b. i.) : yarı gün, öğle. (bkz. : nîme-rûz).

nims

(a. i.) : Fireun faresi.

nîm-sakîl

(f. a. b. i.) : müz. Türk müziğinin büyük usullerindendir. 24 zamanlı ve 16 darblıdır. Sakil usûlünün varisi çıkarılarak elde edilmiştir. 24 zamanlı olarak, bir de 14 darplı çenber vardır. Kâr, beste, ilâhi, peşrev gibi eserler ölçülmüştür. Türlü şekillerde vazedilmiş olan sırasiyle sofyan, yürük semaî, sofyan, sofyan'dan mürekkeptir. Darbları şöyledir : düm (2 zaman, kavi) te (1 zaman, nîm-kavî) ke (1 zaman, zaif) düm (2 zaman, kavi) te (1 zaman, nîm-kavî) te (1 zaman, nîm-kavî) ke (1 zaman, zaif) te (1 zaman, nîm-kavî) ke (1 zaman, zaif) düm (2 zaman, kavi) tek (2 zaman, nîm-kavî) tâhek (4 zaman, kavi) te (1 zam

nîm-sofyân

(f. a. b. i.) : müz. Türk müziğinin küçük usullerindendir. 2 zamanlı ve 2 darblıdır. Nîm sofyan, en küçük usul olup, aynı zamanda, 2 basit usulden biridir. Sofyan'ın yansıdır. Tabîî mertebesi 2/4 ile yazılır; 2/8 yürük nîm sofyan sayılır. Bu usul ile oyun havaları ve nadiren de şarkılar ölçülmüştür. Darbları şöyledir : düm (1 zamanlı, kavi) tek (1 zamanlı, nim kavi).

nîm-süfte

(f. b. s.) : yarım olarak denmiş, söylenmiş.

nîm-şeb

(f. b. i.) : gece yarısı, (bkz : nısf-ül-leyl). nim-ten (f. b. i.) : mintan.

nîm-zencir

(f. b. i.) : müz. Türkmüziğinin büyük usullerindendir. 60 zamanlı ve 36 darblıdır. Zencîr'in yarısıdır : zencir'deki çifte düyek yerine burada düyek, fahte yerine lenk-fahte, çenber yerine nîm-çenber, devr-i kebîr yerine devr-i revân, berefşan yerine nîm berefşan kaim olmuştur. 60/8, yürük nîm zencir mertebesi olur. 60 zamanlı olarak bir de, 26 darblı (devr-i kebîr + berefşan) şeklindeki darbeyn usulü mevcuttur. Eskiden bu usûl ile peşrev, beste, ilâhi gibi şekiller ölçülmüş, sonradan yerini zencir'e terket-miîtir. Muzaffer'in bu uiul ile olan bir hüseynî peşrevi, bugün de elimizdedir ve nîm zencir'in yegâne nümûnesidir. Darb

nîm-zulmet

(f. a. b. s.) : yarı karanlık, (bkz. : nîm-muzlim). nîm-muzlim).