müca'ad

(a. s. ca'd'dan) : kıvırcık, kıvrılmış, lülelenmiş [saç] , Zülf-i müca'ad : kıvırcık kahkül. (bkz. : mûy-i mergul).

mücâb

(a. s. cevâb'dan) : 1) kabul cevâbı almış olan. 2) duası kabul olunan, (bkz. : müstecâb).

mücâdele

(a. i. cedel'den. c. : mücâdelât) : 1) iki kişi bir mesele üzerinde çekişme. 2) uğraşma, savaşma, savaş.

mücâdele-i milliyye

(millî mücâdele) : Kurtuluş savaşı (1919 - 1922.

mücâdelât

(a. i. cedel'den. mücâ-dele'nin c.) : mücâdeleler, savaşmalar.

mücâdil

(a. s. cedel'den) : mücâdele eden, çekişen, uğraşan, savaşan.

Mücâhedât

(a. i. mücâhede'nin c.) : mücâhedeler.

mücâhede

(a. i. cehd'den) : 1) uğraşma, savaşma. 2) nefsi yenmiye olan çalışma. 3) din düşmanlarlyle savaşma.

mücâhere, mücâheret

(a. i.) : karşılıklı olarak bir şeyi meydana çıkarma, ortaya çıkarma.

mücâhereten

(a. zf.) : meydana çıkararak, ortaya koyarak.

mücâhid

(a. s. cehd'den c. : mücâhidin) : 1) cihâd eden, din düşmanlariyle savaşan. 2) savaşan, uğraşan, savaşçı. 3) i. erkek adı.

mücâhid-âne

(a. f. zf.) : mücâhit olana yakışacak surette.

mücâhidin

(a. s. mücâhidin c.) : mücâhitler; din düşmanlariyle savaşanlar; uğraşanlar, savaşanlar.

mücâlede

(a. i.) : harb aletiyle vuruşma.

mücâlese, müeâleset

(a. i. cülûs'dan) : birlikte, beraber oturma.

mücâlis

(a. s. cülûs'dan) : birlikte oturan.

mücâmaa, mücâmaat

(a. i. cem'den) : cima etme, cinsî münâsebette bulunma.

mücâmele, mücâmelet

(a. i.) : dirlik düzenlik, karşılıklı iyi muamelede bulunma, güzel geçinme.

mücânebet

(a. i. cenb'den) : bir şeyden sakınma, çekinme, çekilme, uzak durma, (bkz. : ihtiraz, tevakkî).

mücâneset

(a. i. cins'den) : benzeme, hemcins olma, hemcinslik, fr. homoge-neite. (bkz. : tecânüs).

Mücânib

(a. s.) : çekinen; mat. sonuşmaz.

mücânis

(a. s. cins'den) : aynı cinsten olan. (bkz. : mütecanis).

mücâraha

(a. i. cerh'den) : karşılıklı birbirini yaralama.

müeSrât öljl^

(a. i.) : yürümekte yarış etme.

Mücâreze

ask. a!|k sözlerle lâtffede bulunma. 3) eşek şakası yapma.

mücârre

(a. i.) : birinin hakkını uzatıp süründürme, sürüncemede bırakma.

mücâseret

(a. i. cesSret'den) : ce-sâret etme.

mücâsir

(a. s. cesâret'den) : cesaret eden.

mücâvebe

(a. i. cevâb'dan) : cevap-laşma, birbirine cevap verme; mektuplaşma.

mücâvedet

(a. i.) : birine karşı kerem ve ihsan etme.

mücâveret

(a. i. civâr'dan) : mü-câvirlik, komşuluk, (bkz. : hem-sâyegî).

mücâveze

(a. i.) : 1) sınırı aşma. 2) bağışlama, göz yumma.

mücavir

(a. s. civâr'dan) : 1) komşu. 2) mabet veya bir tekke yakınlarına çekilip oturan. 3) yurdunu ve diyarını terkederek zamanını Harameyn-i Şerîfeyn'de ibâdetle geçiren.

mücâviz

(a. s.) : (bkz. : mütecaviz).

mücâz

(a. s. cevâz'dan) : 1) caiz, uygun görülmüş. 2) icazet almış, icazetname, izin verilmiş [kendisine] , diplomalı.

mücâzit

(a. i. cezâ'dan) : 1) karşılık. 2) bir suça karşı cezâı çektirme.

müeâzât-ı te'dîbiyye

huk. bir haftadan ziyâde hapis, muvakkat sürgün, me'mûriyetten çıkarma ve para cezası gibi cezalar.

mücâzât-ı tekdîriyye

huk. yirmi dört saatten bir haftaya kadar hapis ve yüz kuruşa kadar para cezası.

mücâzât-ı lerhîbiyye

huk. îdam, kürek, kale-bendlik, müebbet sürgün, rütbe ve me'murluktan njahrûmiyet, medenî hukuktan ıskat gibi cezalar.

mücâzâten

(a. zf.) : ceza olarak.

mücazebe

(a. i.) : iki kişi birbirini çekme, çekişme.

mücâzefe

(a. i.) : fık. Götürü satma.

mücber

(a. s. cebr'den) : icbar olunan, olunmuş, zorlanılmış, zorlanılan.

mücbir, mücbire

(a. s. cebr'den) : İcbar eden, zorlıyan, zorlayıcı, (bkz. : câbir). Âmir-i mücbir : korkutan, yıldıran âmir. Kuvve-i mücbire : zorlıyan kuvvet. Es-bâb-i mücbire : huk. zorlayıcı sebepler.

mücebbir

(a. i.) : çıkıkçı.

mücedded

(a. s.) : tecdîdolunmuş, yenilendirilmiş, yeni, yepyeni.

müceddeden

(a. zf.) : yeni olarak, yeni baştan.

Mücedder

(a. s.) : 1) çiçek çıkarmış. 2) çiçekbozuğu [adam]

müceddid

(a. s.) : 1) tecdîdeden, yeniliyen, yeniliyici, yeni bir çekil ve suret veren. 2) dîne yeni bir veçhe veren zat.

müceddid-i elf-i sânî

Hicrî ikinci bin yılının müceddidi İmam-ı Rabbânî.

müceddid-âne

(a. f. zf.) : tecdîd-edene, yeniliyene, yenilik yapana yakışır bir yolda.

müceddidîn

(a. s. müceddid'in c.) : yenilik yapanlar.

müceff

(a. s.) : cevfli, içi boş.

müceffef

(a. s.) : tecfîf olunmuş, kurutulmuş; suyu çekilmiş, nemi kalmamış, kurumuş.

Müceffif

(a. s.) : tecvîf edici, kurutucu.

mücehhel

(a. s. cehl'den) : bilin mez bir hâle getirilmiş.

Mücehhelen

(a. zf.) : mücehhel olarak, bilinmiyerek.

mücehhez

(a. s. cihâz'dan) : techîz olunmuş, donanmış, donatılmış, hazırlanmış.

mücehhiz

(a. s. cihSz'dan) : techîz eden, donatan.

mücelcel

(a. s.) : çıngıraklı, çıngırağı olan. Ester-i mücelcel : çıngıraklı katır.

Mücellâ

(a. s. cilâ'dan) : cilâlı, parlatılmış, parlak. Mir'ât-ı mücellâ : parlak ayna.

mücelled

(a. s. cild'den) : teclîdolunmuş, ciltlenmiş.

mücelledât

(a. i. mücelled'in c.) : ciltlenmiş, ciltli kitaplar.

mücellî

(a. s.) : 1) cila veren; cilâcı. 2) açıp temizleyici.

mücellid

(a. s. ve i. cild'den, c. : mücellidîn) : teclîdeden, kitap ciltliyen, ciltçi.

mücellidin

(a. s. i. mücellid'in c.) : teclîdedenler, kitap ciltliyenler, ciltçiler.

mücelliyyât

(a. i. mücelli'nin c.) : çıban, sivilce gibi şeyleri giderip cilde güzellik, tazelik veren İlâçlar.

mücemmed

(a. s.) : dondurulmuş.

mücennah

(a. s. cenâh'dan) : ce-nahlı, kanadlı.

mücennebe

(a. i.) : savaşıcı asker.

mücenneb-üz-zeyl

(a. b. i.) : müz. hâlen mağribde (batı İslâm âlemi) kullanılan bir mürekkep makam.

mücenned

(a. i.) : sıralanmış asker.

mücerreb

(ar s. tecribe'den) : tecrübe olunmuş, denenmiş, sınanmış.

mücerrebân

(a. s. mücerreb'in c.) : denenmişler, denenmiş olanlar.

mücerrebat

(a. s. mücerreb'în c.) : tecrübe olunmuş, denenmiş, sınanmış şeyler; görgü.

mücerrebât-ı yaktniyye

iyice edinilmiş tecrübeler.

mücerred, mücerrede

(a. s. cered'den. c. : mücerredât) : 1) tecrîdedilmiş, soyulmuş, çıplak. 2) tek, yalnız. 3) karışık ve katışık olmıyan. 4) gr. yalın, *soyut, fr. abstrait. 5) eski yazıda noktasız harflerle yazılmış manzume yahut mensûre. (bkz. : mühmel). 6) fels. , mat. *soyut, fr. abstrait. Bu'd-i mücerred : *soyut uzaklık. 7) bekâr, fr. cölibatalre. 8) zf. yalnız, ancak, fakat. Pâye-I mücerrede : ulemâya mahsus mühim ve me'mûriyetsîz bir rütbe.

mücerredât

(a. s. mücerred'in c.) : mücerred, *soyut mefhumlar.

mücerrib

(a. s. tecribe'den. c. : mücerribîn) : tecrübe eden, deniyen, sınayan.

mücerribân

(a. f. s. mücerreb'in c.) : tecrübe edenler, deniyenler, sınayanlar. (bkz. : mücerribîn).

mücerribîn

(a. s. mücerrib'in c.) : (bkz. : mücerribân).

mücessem, mücesseme

(a. s. cism'den) : 1) tecessüm etmiş, cisimlenmiş, cisimli. 2) üç boyutlu (uzunluğu, enliliği, kalınlığı) olan cisim. Hendese-i mücesseme : *uzay geometri. İstihkâmât-ı mücesseme : yerli, esaslı istihkâmlar. Küre-i mücesseme : *yerküre. Nâmûs-ı mücessem : çok namuslu. Nûr-i mücessem : canlı kılığa girmiş olan nur; çok parlak ve güzel.

mücessemât

(a. s. cism'den. mücesseme'nin c.) : 1) cisimler, katı nesneler. 2) üç buutlu (*boyutlu) olan geometri cisimleri.

mücessemât-ı eflâtûniyye

Eflâtûn'un beş düzgün şekli, [dörtyüzlü, altıyüzlü, sekizyüzlü, oniki-yüzlü, yirmiyüziü]

mücessime

(a. i. cism'den) : fels. *insanbiçimlilik, antropomorfizm, fr. anthropo-morphisme. (bkz. : müşebbihe).

mücevher

(a. s. cevher'den) : 1) cevher ile süslenmiş, elmaslı. 2) gr. yalnız noktalı olan harfleri "ebced" hesabına göre sayıldığı zaman târih çıkan beyt veya mısra. 3) i. g. s. geometrik tezhip (süsleme) motifi.

mücevherat

(a. i. c.) : elmas, zümrüt, yakut ve benzerleri gibi süs taşlariyle bezenmiş olan takımlar, zînet eşyası.

mücevvef

(a. s. cevf'den) : tecvîf-olunmuş, oyuk, içi boş [şey]

mücevver

(a. s. cevr'den) : tecvîr olunmuş, zor ve sıkı altında bulundurulmuş; çevrilmiş.

mücevvez

(a. s. cevâz'dan) : tecviz olunmuş, caiz görülmüş, izin verilmiş.

mücevveze

(a. i.) : [eskiden] başa giyilen, üstü bombeli bir çeşit kavuk, büyük sarık, (bkz. : ersûsa).

mücevvid

(a. s. tecvîd'den) : Kur'ân'ı tecvit usûlüne göre yoliyle okuyan, tecvîdi iyi bilen.

mücib

(a. s. cevâb'dan) : icabet eden, teklîfi kabul eden, istenileni yapan, sorulana cevap veren.

mücidd

(a. s. cidd'den) : çok çalışan.

mücidd-âne

(a. f. zf.) : çok çalışır-casına, büyük bir çalışkanlıkla.

mücîz

(a. s. icâzet'den) : icazet veren, izin veren.

müclâ

(a. s. iclâ'dan) : iclâ olunmuş, sürülmüş, sürgün edilmiş.

mücmel

(a. s. cümle'den) : icmal : olunmuş, kısa ve az sözle anlatılmış, öz. (bkz. : hulâsa, muhtasar).

mücmelen

(a. zf.) : mücmel, kısa1 olarak, kısaltarak, az sözle, (bkz. : hulâsatan, muhtasaran).

mücrim

(a. s. cürm'den. c. : müc-rimîn) : cürüm işlemiş, suçlu (*sanık).

mücrimin

(a. s. mücrim'in c.) : cürüm işlemiş olanlar, suçlular. İâde-i mücrimin : suçluların geri gönderilmesi.

müctebâ

(a. s.) : 1) seçilmiş, seçkin, (bkz. : ber-güzîde). 2) i. erkek adı.

müçtehed

(a. s.) : içtihâdolunmuş.

müctehedün-fîhâ

üzerinde ictihâdedilen mesele.

müctehez

(a. s. cihâz'dan) : tec-hîz olunmuş, tertîp ve tanzîm olunmuş, donatılmış.

müctehid

(a. s. ve i. cehd'den. c. : müctehidîn) : 1) içtihâdederi, gücü yettifli kadar çalışan. 2) âyet ve hadislerden şer'î hükümler çıkaran din allâmesi : Imâm-i A'zam gibi. [İran'da bütün Şîî âlimlere verilen bir addır]

müctehid fi-l-mes'ele

huk. [eskiden] herhangi bir mezhepte karşılaşılan ve daha önce o mezhebin imâmı tarafından hükme bağlanmamış olan meselelere dâir ictihadda bulunmıya muktedir fakih. [meşâyih-i hanefiyeden : Tahavî-Ebû-Hasan-il Kerhî, Şems-ül-eimmet-il-Hulvânî, Şems-ül-eimmet-is-Serah-sî, Fahr-ül-İslâm Pezdevî ve emsali gibi]

müctehid fi-l-mezheb

huk. [eskiden] doğrudan doğruya şer'î delillere müracaatla ahkâm istinbâtı iktdiar ve ehliyetini hâiz olmakla beraber sâhib-i mezhebin te'sîs ettiği usûl ve kavâid üzerine hareket eden müçtehit. [imâm-ı A'zam'ın talebesinden : İmâm-ı Ebû Yûsuf, imâm-ı Muhammed, imâm-ı Züfer ve emsali gibi]

müctehid fi-ş-şer'

huk. [eskiden] ne fürûda, ne de usûlde başka bir müctehidi taklîd etmeyip usul kaideleri te'sis ve fürûun hükümlerini şer'î delillerden istinbât eden zevat. [İmâm-ı A'zam Ebû Hanîfe, İmâm-ı Mâlik, İmâm-ı Şafiî, imâm-ı Ahmed ve bunların emsali gibi]

müctehid-i muhtî

fık. içtihadında hatâ eden fakih.

müctehid-ün-fîh

fık. hakkında kat'î delil bu-lunmıyan mesele.

müctehidîn

(a. s. ve i. müctehid'in c.) : (bkz. : müctehid2.

müctelib

(a. s.) : sürüp götüren.

müctemi', müctemia

(a. s. cem'den) : içtimâ eden, toplanan, toplanmış, toplu; birikmiş, birleşmiş. Memâlik-i müete-mia : Amerika Birleşik Devletleri, (bkz. : Cemâhîr-i müttehide).

müctemian

(a. zf.) : cemaatle, toplu bir halde.

müctenâ

(a. s.) : ic'inâ olunmuş, devşirilmiş, toplanılmış.

müctenib

(a. s. cânib'den) : ictinâbeden, sakınan, çekinen, uzak duran, bir şeye karışmıyan. (bkz. : mütecânib).

müctenib-ül-kils

coğr. *kireçyeren.

müctenih

(a. s. cenâh'dan) : 1) ictinâh eden, meyillenen, bir tarafa eğilen. 2) secdede, usûlüne göre ellerini yere koyup dirseklerini açarak kollarını kanad şeklinde tutan. Sâcid-i müctenih : bu yolda secdeye kapanan.

mücterî

(a. s. ictirâ'dan) : cür'et eden, cesaret eden.

mücterin

(a. s.) : mesleğinde tecrübeli, mahir olan, fr. experimente. Tabîb-i mücterin : tecrübeli, değerli hekim.

mücterr

(a. s.) : ictirâr eden, geviş getiren, fr. ruminant.

mücterre

(a. s.) : zool. geviş getiren. Hayvânât-ı mücterre : geviş getiren hayvanlar, fr. ruminants.

müctess

(a. i.) : ed. aruzda bir bahrin adıdır. Bizde kullanılmış olan vezinleri şunlardır : 1) mefâilün failâtün mefâilün failâtün (az kullanılır); . 2) mefâilün, failâtün mefâilün failün; 3) mefâilün failâtün mefâilün fa'lün.

müctevir

(a. s. civâr'dan) : ictivâr eden, komşu olan.