muta', mutâa

(a. s. tav'dan) : itaat olunan, boyun eğilen, başkalarının kendisine itaat ettikleri. Cihâtı-mutâ' : dünyânın boyun eğdiği, âleme hükmü geçen. Evâmir-i mutâa : itaat edilen, boyun eğilen emirler.

mu'tâ

(a. s. atâ'dan) : 1) îtâ olun muş, verilmiş. 2) fels. *veri, verilmiş, fr. donnee.

Mutâame

(a. i.) : güvercinlerin öpüşmesi.

Mutaassıb

(a. s. asab'dan. c. : mutaassıbân, mutaassıbîn) : 1) kendi tarafını aşırılıkla tutan. 2) kendi dînini, eski gelenek ve görenekleri aşırı tutan, onların dışındakilere düşman olan, hiçbir yenilik kabul etmiyen.

Mutaassıbane

(a. f. zf. asab'dan) : mutaassıpça; körükörüne.

mutaassıbın

(a. s. asab'dan. mu-taassıb'ın c.) : taassubu olanlar, (bkz : mutaassıb).

Mutaattıl

(a. s. sül. atele) : taattul eden, işsiz kalan, (bkz. : muattal).

Mutattır

(a. s. ıtr'dan) : 1) taattur eden, çjüzel koku ile koklanan. 2) güzel koku sürünen.

Mutabakat

(a. i. tıbk'dan) : mutabıklık, muvâfıklık, uygunluk.

Mutabassır

(a. s.) : açıkgöz.

Mutabbak

(a. s. tabk ve tabak'dan) : 1) tatbik olunmuş, uydurulmuş. 2) kapak . gibi kapanmış.

Mutabık

(a. s. tıbk'dan) : uyan, uygun [birbirine]

mu'tâd, mu'tâde

(a. s. i.) : îtiyad edilmiş, âdet olunmuş, alışılmış.

mu'tâden

(a. zf.) : alışıldığı üzere.

mu'tâdî

(a. s.) : alışılmış, her vakitki.

mutafattın

(a. s. fatânet'den) : hemen anlayıp farkına varan.

Mutaffif

(a. s.) : noksan mal veren dalavereci.

Mutâher

(a. s.) : temizlenmiş.

mutâhere

(a. i.) : temizleme.

mutahhar, mutahhara

(a. s. tahâret'den) : 1) tathîr edilmiş, temizlenmiş, temiz. Libâs-ı mutahhar : temiz elbise. 2) temiz, mu-bârek. Ravza-i mutahhara : mübarek, kutsal türbe.

Mutahhir

(a. s. tahâret'den) : tathîr eden, temizliyen.

mutâhir

(a. s.) : temizleyici.

mu'tak, mu'taka

(a. s. atak'dan) : i'tâk olunmuş, azâdedilmiş, azatlı [köle] . Abd-i mu'tak : azâdedilmiş köle. Câriye-i mu'taka : azâdedilmiş câriye, halayık.

mu'tak-ül-ba'z

tamamen değil, kısmen azâdedilmiş köle veya câriye.

Mutâlebât

(a. i. taleb'den. mutâlebe'nin c.) : islenilen şeyler, istekler.

mutâlebe

(a. i. taleb'den. c. : mutâlebât) : 1) talepte bulunma, hakkını isteme. 2) dâva.

mutâli'

(a. s. tulû'dan. c. : mu-tâliîn) : mütâlâa eden, kitap okuyan.

Mutâliîn

(a. s. mutâli'in c.) : mu-tâlâa edenler, kitap okuyanlar.

Mutallâ

(a. s. tılâ'dan) : tılâlanmış, yaldızlanmış, yaldızlı.

Mutallâka

(a. s. talâk'dan) : bırakılmış, boşanmış [kadın]

Mutalsam

(a. i. tılsım'dan) : tılı-simli, büyülü.

Mutalsım

(a. s. tılsım'dan) : "tılısımlıyan, tılısım ve büyü yapan.

mut'am

(a. s.) : yiyeceği içeceği çok olan.

mutammis

(a. s.) : hek. kadınlarda âdet hâlini tanzim eden ilâç.

Mutantan

(a. s. tantana'dan) : 1) tantanalı, debdebeli; gürültülü, patırdılı. 2) şatafatlı, gösterişli; çok parlak.

Mutâraha

(a. i.) : birbirine söz söyleme.

mutarassıd

(a. s.) : tarassut eden, gözliyen.

Mutarassidâne

(a. f. zf.) : tarassut edene yaraşır yolda.

Mutâredât

(a. i. mutârede'nin c.) : vuruşmalar, çarpışmalar.

Mutârede

(a. i. tard'dan. c. : mutâredât) : saldırışma [savaşta]

mutarra

(a. s. tarâvet'den) : taravetli, taze.

mutarraz

(a. s. tırâz'dan) : tarazlandırılmış, zînetlendirilmis, süslendirilmiş, nakışlı, işlenmiş; kenarlı, işlemeli.

Mutarred

(a. i.) : cemaati usandıracak derecede okumayı uzatan imam.

Mutarriz

(a. s.) : elbiseye kenar işliyen.

Mutarrid

(a. zf.) : bir diiziye.

Mutarriden

(a. zf.) : bir teviye, bir düziye.

mütasaddı'

(a. s. sad'dan) : 1) da-(jılan. 2) yarılıp çatlıyan.

Mutasaddik

(a. s. c. : mutasaddıkîn) : 1) tasadduk eden, sadaka veren. 2) sâdık, doğru olduğu anlaşılan.

mutasaddık-ün-aleyh

sadakayı kabul eden kimse.

Mutasaddikîn

(a. s. mutasaddık'ın c.) : tasadduk edenler, sadaka verenler. 2) sâdık, doğru olduğu anlaşılanlar.

Mutasaddır

(a. s. sadr'dan. c. : mutasaddırîn) : tasaddur eden, baş sedire geçip oturan, baş köşeye kurulan.

mutasaddir-âne

(a. f. zf.) : baş köşeye geçip kurulana yakışacak surette.

Mutasaddırîn

(a. s. mutasaddır'ın c.) : tasaddur edenler, baş sedire geçip oturan-iar, baş köşeye kurulanlar.

Mutasaddî

(a. s. sadv'dan) : 1) tasaddî eden, bir işe girişen. 2) başkasına saldıran.

Mutasaffî

(a. s.) : tasaffî eden, saflık, temizlik peyda eden, saflaşan. [maddî, manevî] . Mâ-i mutasaffî : saf, temiz su. Kalb-i muta. saffî : saf, temiz gönül.

Mutasallib

(a. s. sulb'den) : 1) tasallübeden, sertleşen, katılaşan; sert, sağlam. 2) salâbetli, din işlerinde gayret gösteren.

mutasallib-âne

(a. f. zf.) : salâ-bet, kuvvet sahibi olana yakışacak surette.

Mutasallif

(a. s. c. : mutasallifîn) : haddinden fazla bilgiçlik ve incelik taslıyan, şarlatan.

mutasallif-âne

(a. f. zf.) : mutasallif olana, nezâket, bilgiçlik taslıyana yakışır surette.

Mutasallifîn

(a. s. mutasallif'in c.) : haddinden fazla bilgiçlik ve incelik taslıyan-lar, şarlatanlar.

mutasanni'

(a. s. c. : mutasanniîn) : tasannî eden, kendini güzel, süslü göstermek isteyen, yapmacıklı.

mulasanni-âne

(a. f. zf.) : tasannu' ederek, yapmacıklı olarak.

Mutasanniin

(a. s. mutasanni'in c.) : tasannu' edenler, kendini güzel, süslü göstermek isteyenler, yapmacıklılar.

mutasarrıf

(a. s. sarf'dan) : 1) tasarruf eden, kendinde kullanma hakkı ve salâhi-yeti bulunan. 2) bir sancağın en büyük idare âmiri [Tanzîmat'tan sonra]

Mutasarrıfiyyet

(a. i.) : 1) mutasarrıflık, tasarruf etme hakkı. 2) mutasarrıfın vazifesi.

Mutasarrım

(a. s. c. : mutasarrımîn) : tasarrum eden, kahramanlık, yiğitlik gösteren.

Mutasavver

(a. s. sûret'den) : 1) tasavvur edilmiş, tasarlanmış, düşünülmüş. 2 akla gelebilir, olabilir, (bkz. : mümkin). Umür-i mutasavvere : tasarlanmış işler.

Mutasavvıf

(a. s.) : tasavvuf eden, ses çıkaran, ses veren, seslenen.

mutasavvif

(a. s. sof dan. c. : mutasavvifîn) : 1) safî olan. 2) tasavvufla uğraşan. 3) ilahiyatla uğraşan ve bunu yaymıya çalışan.

mutasavvif-âne

(a. f. zf.) : sofuca, mutasavviflere yakışacak surette.

Mutasavvife

(a. i.) : mutasavvifler, sofular, (bkz. : sûfiyyûn).

Mutasavvifîn

(a. s. İ. mutasavvif'in c.) : sofiler, sofular.

Mutasavvir

(a. s. sûret'den.) : tasavvur eden, tasarlıyan, zihninde kurup karar veren.

Mutasayyif

(a. s.) : tasayyûf eden, bir yerde yazlıyan, yazı geçiren.

mu'tasım

(a. s.) : 1) i'tisârrv eden, eliyle tutan, yapışan. 2) günahtan çekinen.

Mutatabbib

(a. s. tıbb'dan) : hekim taslağı, hekimlik taslıyan.

Mutatâbık

(a. s.) : tatâbuk eden, münâsip gelen, birbirine uyan, uygun.

Mutataffil

(a. s.) : 1) tatafful eden, tufeyli, parazit olan, fr. parasite. 2) uyan, arkasından giden.

muîata'ım

(a. s.) : tata'um eden, tadan, tadına bakan.

Mutatarrib

(a. s. c. : mutatarribîn) : tatarrubeden, şevke gelen, sevinen, coşup sıçrıyan.

mutatarrib-âne

(a. f. zf.) : şevke-gelip, coşup sıçrıyarak.

Mutatarribîn

(a. s. mutatarrib'irr c.) : tatarrubedenler, şevke gelip sevinen, coşup sıçrıyanlar.

mutatarrif

(a. s.) : tatarruf eden, , bir yana çekilen.

Mutatarrik

(a. s.) : tatarruk eden, . tarik, yol bulan, geçen.

Mutatâvil

(a. s.) : 1) tatavül eden, uzun olan, uzanan. 2) uzatmak suretiyle yükselen.

mutatavvı'

(a. s. tav'dan) : ta-tavvu' eden, nafile namaz kılan.

mutatavvıa

(a. i.) : huk. [eskiden] askerî dîvandan hâriç olup mahzâ Allah rızâsı için cihâda iştirak eden şehir, köy, bâdiye ahâlîsi.

mutatavvık

(a. s.) : tatavvuk eden, gerdanlık ve başka süs eşyası takınan.

mutatavvif

(a. s.) : tavaf eden, ziyaret maksadiyle bir şeyin etrafını dolanan.

mutatavvis

(a. s.) : tatavvus eden, tavus gibi rengârenk giyinen.

mutatayyir

(a. s.) : bir şeyi uğursuz sayan, o şeyden kendisine uğursuzluk geliyor sanan.

mutavaat

(a. i. tav'dan) : 1) itaat etme, başeğme. 2) gr. dönüşlü öze dönüşlü) fiil, faili (öznesi) ile nesnesi (objesi) bir olan fiillerin sıfatı : [dövünmek, sevinmek. , gibi]

mutavassıl

(a. s. vasl'dan) : kavuşan, ulaşan, eren.

mutavassıl ilallah

Allah'a kavuşan.

mutavassıt, mutavassıta

(a. s. vasat'tan. c. : mutavassıtîn) : 1) tavassut eden, vâsıta olan, aracılık eden, aracı. 2) orta, ortalama.

mutavassıt-ül-kame

orta boylu. 3) orta halli, fr. bourgeois.

Mutavassıtîn

(a. s. mutavassıt'ın c.) : 1) tavassut edenler, aracılar. 2) orta halliler.

mutavattın

(a. s.) : (bkz. : mütevattın).

mutavazzıh

(a. s. vuzûh'dan) : tavazzuh eden, açıklanan, açık olan.

mutâvele

(a. i. tûl'den) : sürüncemede bırakma, işi uzatma.

mutâvi'

(a. s. tav'dan) : itaat eden, itaatli.

mutavvak

(a. s. tavk'dan) : 1) boynu halkalı, zincirli. 2) boynuna gerdanlık ve şâire takılmış.

mutavvaka

(a. i.) : boynu kudretten halkalı güvercin.

mutavvel, mutavvele

(a. s. tûl'den) : 1) tatvtl edilmiş, uzatılmış, tafsil' edilmiş, (bkz. : mufassal). Makale-i mutavvele : mufassal makale. 2) h. i. evvelce medreselerde okutulan Arap edebiyatına dâir yazılmış meşhur bir kitap.

Mutavvelât

(a. s. mutavvele'nin c.) : (bkz. : mutavvel).

mutavves

(a. s.) : renkli, lâtif, güzel.

mutavvi'

(a. s.) : (bkz. : mutâvi').

mutâyebât

(a. i. mutâyebe'nirc c.) : eğlenceli hikâyeler, fıkralar.

mutâyebe

(a. i. tayyib'den c. I mutâyebât) : lâtîfe etme, şakalaşma.

mutayyeb

(â. s. tayyib'den. c. : mutayyibîn, mutayyibûn) : tatyîbedilmiş, güzef kokular sürünmüş olan. 2) gönlü hoş edilmiş, tal-tîf olunmuş, sevindirilmiş.

mutayyiben

(a. zf.) : 1) güzel kokular sürünmüş olarak. 2) gönlü hoş edilerek, sevindirilerek.

mutayyibîn

(a. s. mutayyeb'in c.) : (bkz. : mutayyeb).

mutayyibûn

(a. s. mutayyeb'in c.) : -(bkz. : mutayyibîn).

mutazaccı'

(a. s.) : üşengeç.

mutazacer

(a. s.) : tazaccur eden, içi sıkılan; sıkıntılı.

mutazallil

(a. s. zıll'den) : 1) tazallül eden, gölgede bulunan, gölgelenen. 2) korunan, (bkz. : mahmî).

mutazallim

(a. s. zulm'den. c. : mutazallimîn) : tazallüm eden, yapılan haksızlıktan şikâyet eden, sızlanan, (bkz. : müştekî).

mutazallim-âne

(a. f. zf. zulm'den) : tazallüm edene, sızlanana yakışır yolda.

mutazallimîn

(a. s. zulm'den mutazallim'in c.) : tazallüm edenler, yapılan haksızlıktan şikâyet edenler, sızlananlar.

mutazammın

(a. s. zımn'dan) : 1) tazammun eden, içine alan. (bkz. : muhtevi). 2) kefil olan, üstüne alan.

mutazannî, mutazannin

(a. s. zann'den) : zan ile iş gören.

mutazarrı'

(a. s. c. : mutazarrîn) : tazarru' eden, yalvarıp yakaran.

mutazarrı-âne

(a. f. zf.) : tazarru' edene, yalvarıp yakarana yakışır surette.

mutazarrıf

(a. s. zarf'dan. c. : mutazarrıfîn) : tazarruf edenler, zarafet taslıyan, zarafet satan.

mutazarrıf-âne

(a. f. zf. zarf'dan) : zarafet taslıyana, zarafet satana yakışacak surette.

mutazarrıfîn

(a. s. zarf'dan. mutazarrıfîn c.) : tazarruf edenler, zarafet tas-lıyanlar, zarafet satanlar.

Mutazarrıin

(a. s. mutazarrı'ın c.) : tazarru' edenler, yalvarıp yakaranlar.

mutazarrır

(a. s. zarr ve zurr'dan) : zarar gören, zarara uğrıyan.

mutazavvı'

(a. s.) : tazavvu' eden, güzel kokusu etrafa yayılan : 

mu'tazıb

(a. i.) : birbirine yardım eden.

mutbik, mutbika

(a. s. tıbk'dan) : 1) bir şeyi örten, etrafını örten, bürüyen. 2) bütün, tam. Cünûn-i mutbik : sürekli delilik. Hümmâ-yi mutbika : iyileşmeyıp sürüncemede kalan hümmâ. HurOf-ı mutbika : leng. fr. enfatique. ["sad, dad, ti, zı" harfleri]

mu'teber, mu'tebere

(a. s. ubûr'dan. c. : mu'teberân) : 1) itibarlı, hatırı sayılır, saygın. 2) inanılır, güvenilir. 3) yürürlükte olan, geçer. 4) i. kadın adı.

mu'teberân

(a. s. mu'teber'in c.) : 1) İtibarlı, şerefli, haysiyetli kimseler. 2) bir yerin, bir mesleğin, bir sınıfın iieri gelenleri.

mu'teberât

(a. s. mu'teber'in c.) : îtibarlı, geçer şeyler.

mu'teberiyyet

(o. i.) : 1) güvenilirlik. 2) saygınlık. 3) yürürlükte olma; geçerlik.

mû'tecir

(a. s.) : sadaka veren.

mu'tedid

(a. s. add'den) : adedlendirilmiş, sayılmış.

mu'teddün-bih

fık. gerçek değerden, ihtilâfı mucip derecede kat kat üstün takdîr edilen bedel.

mu'tedil, mu'tedile

(a. s. adl'den) : 1) ne az, ne çok, orta halde bulunan. 2) yavaş, mülayim, sert olmıyan, işi pek ileriye götürmemiş olan. 3) münâsip, uygun, biçimli. 4) coğr. ılıman. 5) fiz. nötr.

mu'tedil-âne

(a. f. zf.) : mu'tedil surette, orta halde.

mu'tekadât

(a. i. mu'tekid'in c.) : îtikadolunan, inanılan hususlar. (bkz. : akaid).

mu'tekal-ül-lisan

(a. b. i.) : huk. [eskiden] evvelce söyler olduğu halde sonradan bir hastalıktan dolayı söylem iye muktedir olmıyacak surette dili tutulan kimse.

mu'tekıl

(a. s.) : 1) devenin dizini büküp bağlıyan. 2) güreşte sarmaya getirip yıkan. 3) sağmak için koyunun ayaklarını iki bacağı arasına çekip alan. 4) mızrağını paçası ile üzengisi arasına sokup tutan binici.

mu'tekid

(a. s. akd'den) : îtikad-eden, inanan, dîni bütün [kimse]

mu'tekif

(a. s. akf'den. c. : mu'tekifîn) : 1) bir ibadethaneye çekilip namaz, niyaz ve ibâdetle meşgul olan. 2) ramazanda, camide îtikâfa çekilen.

mu'tekifîn

(a. s. mu'tekif'in c.) : bir ibadethanede usûlüne göre ibâdetle vakit geçirenler.

mu'tekis

(a. s. aks'den) : aksolunmuş, tersine çevrilmiş.

mu'tell

(a. s. illet'den) : 1) illetli, alil, hasta, sakat. 2) a. gr. asıl harfleri içinde harf-i illet (elif, vav, ye) den biri bulunan.

mu'tell-ül-ayn

a. gr. sülâsînin orta harfi harf-i illetten (elif, vav, ye) biri olan kelime.

mu'tell-ü!-fâ

a. gr. sülâsînin birinci harfi harf-i illetten (elif, vav, ye) biri olan kelime.

mu'tell-ül-lâm

a. gr. sülâsînin son harfi, harf-î illetten (elif, vav, ye) biri olan kelime.

mu'temed

(a. s. ve i. umde'den) : 1) kendisine îtimâdedilen, inanılıp güvenilen kimse. 2) avans para alıp, muayyen miktardaki istihkak sahiplerine usûlüne göre veren muhasip (*sayman).

mu'temedün-aleyh

(a. b. s.) : kendisine îtimâdolunan, güvenilen kimse.

mu'temil

(a. s.) : zoru göze alarak tek başına iş gören.

mu'tenâ

(a. s. uniyy'den) : itinalı, özenilmiş, özenle yapılmış.

mu'tenî

(a. s.) : îtinâ eden.

mu'tenik

(a. s.) : birinin boynuna sarılan.

mu'teref

(a. s. irfân'dan) : îtirâf olunmuş, gizlenmeyip söylenmiş.

mu'terif

(a. s. irfân'dan) : îtiraf eden, kendi kusur ve kabahatini gizlemiyerek söyleyen, anlatan.

mu'teriz

(a. s. arz'dan. c. : mu'terizîn) : 1) îtirâz eden, karşı gelen, karşı : söyliyen. 2) beğenmiyerek bir şeyin bozulmasın istiyen.

mu'terize

(a. i.) : parantez : (), []

muterizin

(a. s. mu'teriz'in c.) : 1) îtirâz edenler.

mu'terizün-fîh

(a. b. s.) : îtirâz : olunan hüküm, karar, şey.

mu'terr

(a. s.) : dilenmiyen fakir.

mu'tesif

(a. s. asf'dan) : i'tisâf eden, doğru yoldan ayrılıp haksızlık yoluna sapan; zulüm eden.

mu'teşî

(a. s.) : akşam vakti yola. çıkan.

mu'teyât

(a. i. c.) : fels. veriler, , fr. donne'es.

mu'tezî

(a. s.) : intisabını ilerî süren.

mu'tezil

(a. s. azl'den) : îtizâl eden, cemaatten ayrılıp bir tarafa çekilen.

mu'tezile

(a. s.) : kaderi inkâr edip "kul, ettiklerinin yaratıcısıdır" diyen ve Allah sıfatlarını kadîm saymakta ehl-i sünnet'den ayrılan ve Vâsıl bin Atâ yolunda olan kimseler ki, "Ka-deriyye" de bunun kollarındandır.

mu'tezim

(a. s.) : i'tizâm eden, giden.

mu'tezir

(a. s. özr'den) : özür dileyen.

mu'tezir-âne

(a. f. zf.) : özür dileyerek; özür diler gibi.

mutfî

(a. s.) : ıtfâ eden, söndüren.

mutfiy-yül-cemr

berdelacuz (kocakarı soğuğu) un altıncı günü.

muthef

(a. s.) : İthaf olunan şey, hediye.

muthif

(a. s.) : ithaf eden, hediye veren.

mutî, mutîa

(a. s. tâat'den) : 1) itaat eden, boyun eğen. (bkz. : münkad). 2) bağlı, (bkz. : tâbi'). 3) rahat. 4) i. [birincisi] erkek, [ikincisi] kadın adı.

mu'tî

(a. s. atâ'dan) : îtaatden, veren.

mu'tik

i'tâk eden, azadeden, [köle] azadeden.

mut'im

(a. s. taâm'dan.) : it'âm eden, yemek yediren, (bkz. : fukara-perver).

mutlak, mutlaka

(a. s. mtalâk'dan) : 1) ıtlak olunmuş, salıverilmiş, başıboş bırakılmış. 2) kayıtsız, şartsız. 3) yalnız, tek, salt. Cehd-i mutlak, Hayr-i mutlak : tek iyilik. Hükûmet-i mutlaka : kayıtsız şartsız, bir hükümdarın idaresi altında bulunan hükümet. Ve-kîl-i mutlak : dilediği işi yapmakta serbest olan vekil (sadrâzam).

mutlak-ül-inân

yuları salıverilmiş, başıboş. Vücûd-i mutlak, Zât-i mutlak : Allah.

mutlaka

("ka" uzun okunur, a. zf.) : her halde, ne olursa olsun, Üle, illâ, illâki. (bkz. : behemehal).

mutlakıyyet

(a. i.) : kayıtsız şartsız bir hükümdarın idaresi altında bulunan hükümet şekli.

mutlakıyyet-t idSrs

bir kişinin arzusuna bağlı olan idare sistemi.

mutmain

(a. s.) : gönlü kanmış, içi rahat, şüphesi yok [kimse] , (bkz. : emîn).

mutrib

(tarab'dan) : 1) ıtrâb eden, çalgı çalan, çalgıcı, (bkz. : sazende). 2) şarkıcı, şarkı okuyan, (bkz. : hanende).

muttali'

(a. s. tulû'dan) : öğrenmiş, haber almış, bilgili, haberli [olan]

muttarid

(a. s. tard'dan) : ittırattı, bir düziye giden, sıralı, düzgün.

muttariden

(a. zf.) : ittırattı olarak, bir düziye, bir tevry.

muttasıf

(a. s. vasf'dan) : ittlsâf eden, vasıflanan, kendisinde bir hal, bir sıfat, bir vasıf bulunan.

muttasıl

(a. s. vasl'dan) : 1) İttisal eden, ulaşan, kavuşan, bitişen. 2) aralıksız, hiç durmadan, biteviye, (bkz. : ' dem-be-dem, lâ-yen-kati').

muttasılan

(a. zf.) : 1) bitişik olarak. 2) bir düziye.