mû [y]

(f. i.) : kıl. (bkz. : mîv, şa'r). Ser-i mû 1) kılbaşı, kılucu; 2) kıl kadar, pek az. mû-yi ser (baş kılı) : saç.

muabber

(a. s.) : tâbir edilmiş, yorulmuş düş. (bkz. : müevvel2. .)

muabbir

(a. s. i. ibâret'den) : rüya tâbir eden, görülen rüyalardan mânâ çıkaran [adam] , (bkz. : müevvil2.

muabbirîn

(a. s. i. muabbir'in c.) : rüya tâbir edenler, görülen rüyalardan mânâ çıkaranlar.

muaccel

(a. s. acele'den) : 1) ta'cîl edilmiş, acele olunmuş. 2) peşin, önden verilen. 3) müz. Türk müziğinde vaktiyle kullanılmış usullerden biri.

muaccel-âne

(a. f. zf.) : acele, peşin olarak.

muaccelât

(a. i. muaccel'in c.) : peşin ödemeler.

muaccele

(a. i.) : beylik ve evkaf kiralarından peşin alınan kısım.

muaccelen

(a. zf.) : 1) acele, çabuk olarak. 2) peşin olarak.

muaccib

(a. s. aceb'den) : (bkz. : mu'cib).

muacciz

(s. s. acz'den) : 1) taciz eden, sıkıntı veren, sıkıcı, bıktırıcı, usandırıcı. 2) yapışkan, sırnaşık [kimse]

muâd

(a. s.) : iade edilmiş, geri çevrilmiş.

muâdadat

(a. i.) : yardım etme. (bkz. : muâzadat, müzaheret).

muâdât

(a. i. udvân'dan) : karşılıklı düşmanlık, ["muâdâ"' şeklinde de kullanılır]

muadd

(a. s. add'den) : îdâdolun-muş, hazırlanmış.

muaddün-li-l-istiglâl

kiraya verilmek üzere hazırlanmış olan.

muaddel

(a. s. adl'den) : tâ'dîl edilmiş, eski hâli değiştirilmiş.

muaddid

(a. s. i.) : sayaç.

muaddil

(a. s. adl'den) : tâdîl eden, müsâvî ve beraber kılan, düzelten, denkleştiren.

muaddil-ün-nehâr

güntün eşitliği, fr. (equinoxe) çizgisi olup bir ucu "hamel" burcunun başında, öteki ucu "sünbüle" burcunun sonundadır.

muâdelât

(a. i. adl'den. muâdele'nin c.) : 1) müsâvîlikler, müvâzîlikler, beraberlikler. 2) fels. , mat. 'denklemler, fr. ecjuations.

muadele

(a. i. adl'den. c. : muâdelât) : 1) müsâvîlik, muvâzîlik, beraberlik. 2) fels. mat. denklem, fr. equation. 3) mec. anlaşılmaz iş. (bkz. : muamma).

muadelet

(a. i. adl'den) : 1) müsâvîlik, denklik. 2) geo. , fiz. eşdeğerlik.

muâdil

(a. s. adl'den) : 1) müsâvî, denk. 2) fiz. *eşdeğer.

muâf

(a. s. afv'den) : 1) affolunmuş, bağışlanmış. 2) ayrı tutulmuş, (bkz. : müstesna, mümtaz). 3) serbest. 4) biy. bağışık. [aslı : "muâfî" dir]

muâfiyyet

(a. i.) : 1) affedilmiş olma. 2) biy. "bağışıklık.

muâf-nâme-i hümâyûn

(a. f. b. i.) : bir köy veya kasaba halkının yahut bir şahsın vergi ve başka devlet tekliflerinden affedilmiş olduğuna dâir yazılan ferman veya emir.

muâhât

(a. i.) : kardeşlik edinme.

muahede

(a. i. ahd'den c. : muâhedât) : 1) karşılıklı andiçme. 2) andlaşma.

muâhede-i bî-tarafî

bâzı devletlerin başka bir devleti tarafsız olarak tutmıya karar vermiş ve o devletin bîtaraflığının mer'î tutulacağını taah-hüdetmiş olduklarını bildiren andlaşma.

muâhede-i himâyet

bir devlet, diğer bir hükO, meti himaye ile düşmanlarının hepsine karşı muhafaza edeceğine dâir yapılan andlaşma.

muâhede-i ittifâkıyye

d. huk. : bir harp çıktığı zaman birbirlerini desteklemek üzere iki veya daha çok devletler arasında yapılan andlaşma.

muâhede-i müzaheret

bir devletin iki devlet arasında yapılan muharebeye doğrudan doğruya katılmaksızın savaşanlardan birine nakdî yardımda bulunacağına veya para karşılığında bir mikdar asker veya harb gemisi vererek yardım edeceğine dâir yapılan andlaşma.

muâhede-i sulhiyye

iki veya daha çok savaşan devletler arasında harb hâlinin kaldırılmasiyle dostâne münâsebetlerin iadesi hususunda yapılan andlaşma.

muâhede-i te'mîniyye

bir devletin istiklâline hariçte bir tasallut vukuunda başka bir devlet tarafından yardım göreceğine dâir iki taraf arasında yapılan andlaşma.

muâhede-i ticarî

yalnız ticâret işleriyle ilgili olmak üzere devletler arasında yapılan andlaşma.

muâhedât

(a. i. muâhede'nirr c.) : andlaşmalar.

muâhede-nâme

(a. f. b. i.) : 1) andlaşma şartlarının yazıldığı kâğıt.

muâhez

(a. s.) : muâhaze olunan, , çekiştirilen; tenkîdedilen.

muâhezât

(a. i. ahz'den. muâheze'nin c.) : 1) azarlamalar, paylamalar, çıkışmalar, darılmalar. 2) tenkîdler. (bkz. : i'tirâzât).

muaheze

(a. i. ahz'dan c. : muâhezât) : 1) azarlama, paylama, çıkışma, darılma, (bkz. : itâb). 2) tenkfd. (bkz. : i'tirâz).

muâheze-kâr

(a. f. zf.) : 1) muaheze edici, azarlayıcı, paylayıcı. 2) tenkîdedici.

muahhar

(a. s. te'hîr'den) : 1) te'hîr edilmiş, sonraya, geriye bırakılmış; sonraki. 2) i. mec. kıç.

mushharen

(a. zf.) : muahhar olarak, sonradan, (bkz. : bi-l-âhare).

muâhid

(a. i. ahd'den) : 1) antlaşma yapanlardan herbiri. 2) İslâm hükümetine bir para ödeyerek kendini himaye ettiren [Hıristiyan veya bir başka dinden kimse]

muâhiz

(a. s. ahz'dan) : muâhaze eden, çekiştiren; tenkîdeden.

muâkab

(a. s.) : cezalandırılmış,

muâkabe

(a. i.) : cezalandırma [birini]

muâkade

(a. i. akd'den) : akide mukavele yapma, anlaşma.

muâkıb

(a. s.) : cezalandıran.

muâkıd

(a. s. akd'den) : birbiriyle akid yapan, anlaşan, sözleşen.

muakkab

(a. s. akab'dan) : tâkîb-olunmuş, ardı sıra gelinmiş, ardına düşülmüş.

muakkad

(a. s. ukde'den) : 1) tâkîd edilmiş, düğümlenmiş, düğümlü; mec. karışık, kapalı [söz] , (bkz. : muğlâk). 2) ed. kolay kolay mânâ çıkmıyan şiir.

muakkib

(a. s. i. akab'dan. c. : muakkibin) : takipçi, arkasından koşan, ardından gelen.

muakkibât

(a. i. c.) : 1) gece ve gündüz melâikesi. 2) namazdan sonra otuz üçer defa tekrarlanan tespih.

muakkibin

(a. s. akab'dan. muakkib'in c.) : takipçiler, arkasından koşanlar, ardından gelenler.

muâlecât

(a. i. muâlece'nin c.) : ilâç yapmalar, ilâçla tedaviler.

muâlece

(a. i. ilâc'dan. c. : muâlecât) : ilâç yapma, ilâç kullanma.

muallâ

(a. s. ulüvv'den) : 1) yüce, yüksek, (bkz. : âlî, bülend). 2) makamı, rütbesi yüksek, (bkz. : bülend-pâye). Dergâh-ı muallâ : pâdişâh sarayı. Makam-ı muallâ : yüce kat [sadrâzam ve şeyhislâmlar için kullanılırdı] . 3) kadın adı. 4) g. s. bir yazı sitili.

muallâk

(a. s. alâka'dan) : 1) ta'lîk edilmiş, asılmış, asılı. 2) havada, boşta duran [bir yere dayanmadan] . 3) sürüncemede kalmış [iş] . 4) bağlı. 5) ed. açık hece, yânî bir vokal vâsıtasiyle okunan tek harf : "bâ" hecesi gibi. 6) g. s. bir yazı sitili.

muallâk bî-ş-şart

huk. [eskiden] talikteki ceza.

muallâk-un-aleyh

huk. [eskiden] üzerine talik vâki olan şart. ["borçlun gelirse kefilim" gibi. Burada borçlunun gelmesi muallak-un-aleyh, yânî şartır]

muallâka

(a. i. c. : muallâkat) : İslâmdan önce Arap şâirlerinin beğenilip Kabe duvarına asılmış olan meşhur kasideleri ki yedi veya dokuz tanedir.

muallâkat

("ka" uzun okunur. a. i. muallâka'nın c.) : islâmdan önce Arap şâirlerinin beğenilip Kabe duvarına asılmış olan meşhur kasideleri.

muallâkat-ı seb'a

İslâm'dan önceki Arap şâirlerinin, beğenilip Kabe duvarına asılmış bulunan meşhur yedi kasidesi.

muallâkıyyet

(a. i.) : muallâk olma. (bkz. : muallâk).

muallel

(a. s. illet'den) : ta'lîl edilmiş, sakat, eksik.

muallel-ün-bi-l-garaz

garazla sakat, eksik gösterilmiş.

muallem

(a. s. ilm'den) : tâlim görmüş, talimli. Muallem asker : tâlim görmüş asker.

mualiî

(a. s.) : yücelten, yükselten.

muallil

(a. s. illet'den) : ta'lil eden, sebep, bahane ileri süren.

muallim

(a. s. ve. ‘m’ den e. : muallimin) : tâlim eden, öğreten, "öğretmen, hoca. muallim-i evvel : Aristo. muallim-i sânî : Fârâbî.

muallimât

(a. s. ve i. ilm'den. muallime'nin c.) : kadın 'öğretmenler, kadın hocalar. Dâr-ül-Muallimât : Kız Öğretmen Okulu [1870 de ilk defa istanbul'da açılmıştır]

muallime

(a. s. i. ilm'den. c. muallimât) : kadın öğretmen, kadın hoca.

muallim-hâne-i nüvvâb

(a. it.) : hicrî 1270 (1853) yılında ve seyhislâm Meşreb Efendi hafîdi Mehmed Arif Efendi'nin zamanında kadı yetiştirilmek üzere açılmış olan mektep (okul).

muallimin

(a. s. i. ilm'den. muallim'in c.) : tâlim edenler, "Öğretmenler, Öğretenler, hocalar. Dâr-ül-tnuallimîn : Erkek Öğretmen Okulu. [1848 de ilk defa İstanbul'da açılmıştır]

muamelât

(a. i. muâmele'nin c.) : 1) dâirelerde yapılan kayıt, takip ve şâiregibi işler.

muamele

(a. i. amel'den c. : muamelât) : 1) davranma, davranış. Hüsn-i muamele : iyi muamele, iyi davranış. 2) yol, iz. 3) dâirede yapılan kayıt ve şâire. 4) alışveriş, sarraflık, para işleri. 5) kim. karşılaşma.

muâmele-i cemîlekâr-âne

yaranmak üzere yapılan muamele.

muâmil

(a. s. amel'den) : muamele, is yapan.

muamma

(a. s. ve i. amâ'dah. c. : muammeyât) : 1) usûlüne göre tertîb olunmuş bulunan ve çok defa ismine delâlet eden bilmece, yanıltmaca, (bkz : lûgaz). 2) mec. anlaşılmaz iş. [mânâsı : "gizli ve güç anlaşılır söz, şekil, vb. demektir] , (bkz. : muakkad). 3) g. s. bir yazı sitili.

muammem

(a. s. imâme'den) : imâmelenmiş, imameti, başı sarıklanmış, sarıklı olan.

muammer

(a. s. ömr'den c. : muammerin) : 1) ömür süren, yaşayan, yaşamış. 2) i. erkek ve kadın adı.

muammerin

(a. s. ömr'den. muammer'in c.) : ömür sürenler, uzun yaşamışlar, yaşayanlar.

muammeyât

(a. i. muammâ'nın c.) : (bkz. : muamma).

muânaka

(a. i. unk'dan) : birbirinin boynuna sarılma, sarmaşma, kucaklaşma.

muânât

(a. i.) : 1) bir şeyin zahmetini çekme. 2) bir şeyi dikkatle göz altında bulundurma.

muanber

(a. s. anber'den) : anberlesmiş, güzel kokan, güzel kokulu.

muânede

(a. i. anûd'dan) : anutluk, inatçılık, ayak direme.

muânid

(a. s. anûd'dan) : inatçı, kimseye uymıyan, dediği dedik, (bkz. : muannid).

muânik

(a. s. unk'dan) : birbirinin boynuna sarılan, sarmaşan, kucaklaşan.

muannid

(a. s.) : inatçı, (bkz. : muânid). [yanlış bîr kelimedir]

muannif

(a. s.) : ta'nîf eden, şiddetle azarlayan.

muanven

(a. s. ünvân'dan) : 1) unvanlı. 2) debdebeli, tantanalı.

muâr

(a. s.) : iare olunan, ödünç, eğreti alınan [şey]

muâraza

(a. i. arz'dan) : 1) birbirine karşı gelme, (bkz. : muhalefet). 2) kavga, çekişme.

muarefe

(a. i. irfân'dan) : bilişme, tanışma, bildiklik, birbirini bilip tanıma, (bkz. : âş-nâ).

muârekât

(a. i. ark'den. muâre-ke'nin c.) : kavgalar, vuruşmalar; savaşlar.

muâreke

(a. i. c. : muârekât) : kavga, vuruşma; savaş.

muarız

(a. s. arz'dan) : muâraza eden, karşı gelen, (bkz. : muhalif).

muarızın

(a. s. muârız'ın c.) : muarızlar, karşı gelenler, (bkz. : muhâlifîn).

muarrâ

(a. s. ury'dan.) : çıplak, soyulmuş, (bkz. : ârî, müberrâ).

muarreb

(a. s. Arab'dan) : arap-çalaştırılmış, Araplaşmış, Araplaştırılmış.

muarraf

(a. s. irfân'dan) : 1) târîfedilmiş, etrâfiyle bildirilmiş. 2) bildik, belli, bilinen, (bkz. : ma'rûf). 3) a. gr. harf-i ta'rif (=el) bulunan. 4) fels. tanımlı S. mat. sınırlı, târiflenmiş. Edviye-i muarrefe : hek. bilhassa ciltte te'sîrini göstermek ve cildin tabîî ifrazatını (salgısını) çoğaltmak ve içinde, hastalık hâlini tabîî hâle getirmek hassası bulunan ilâçlar.

muarrefün bi-l-lâm

(a. b. i.) : a. gr. harf-i tarif almış kelime.

muarrık

(a. s. arak'dan) : hek. terletici [ilâç]

muarrız

(a. s.) : ta'rîz eden, dokunaklı söz söyleyen, taş atan. (bkz : mu'riz). [kelime aslında : "sünnetçi" demektir]

muarrif

(a. s. irfân'dan) : 1) târîfeden, etrâfiyle anlatan, bildiren. 2) cami va tekkelerde hayır sahiplerinin adlarını sayan müezzin veya derviş.

muarrifân

(a. i. muarrif'in c.) : 1) belirticiler. 2) selâtin camilerinde cumhur mö-ezzinliği edenler.

muarriye

(a. i.) : hekim bıçağı [eti, kemikten ayırmağa yarar] . muâsara, muâsarat (a. i. asr'dan) : çağdaşlık, bir asırda yaşamış bulunma, başkalariyle bir asırda, yaşama.

muâsât

(a. i.) : itaatsizlik etme.

muâsere

(a. i.) : 1) güçlük. 2) fakirlik.

muasır

(a. s. asr'dan. c. : muâsırîn) : çağdaş, bir asırda yaşıyanlardan her biri.

muasırın

(a. s. asr'dan. muâsır'ın c.) : çağdaşlar, bir asırda yaşamış olanlar.

muâsî

(a. s.) : itaatsiz.

mu-asker

(a. i. Asker'den.) : 1) asker karargâhı 2) askerî yığnakta genel kurmay heyetinin bulunduğu yer. (bkz. : karargâh).

muassel

(a. s. asel'den) : ballı, içine bal katılmış.

muaşaka

(a. i. ışk'dan) : sevişme, birbirini sevme.

muaşeret

(a. i.) : birlikte yaşayıp iyi geçinme. Adâb-ı muaşeret : görgü. Hüsn-i muaşeret : iyi geçinme.

muâşeret-i nisvân

kadınlarla düşüp kalkma.

muâşık

(a. s. ışk'dan) : âşık olan, seven.

muaşır

(a. s. c. : muâşırân) : muaşeret eden, birlikte yaşiyan.

muâşırân

(a. s. muâsır'ın c.) : muaşeret edenler, birlikte yaşiyanlar.

muaşşer

(a. s. uşr'dan) : 1) onlu, onluk, on kısma bölünmüş. 2) geo. ongen, on köşeli şekil, fr. decagone. 3) ed. her kıt'ası on mısralı şiir.

muaşşir

(a. i. uşr'dan) : aşar memuru, öşürcü, ondalıkçı.

muâtât

(a. i. atâ'dan) : verme.

muâteb

(a. s. itâb'dan) : tekdir olunan, azarlanan, paylanılan.

muâtebe

(a. i. 'itâb'dan) : itâbet-me, azarlama, paylama, çıkışma.

muâtib

(a. s. itâb'dan) : tekdîr eden, azarlayan, paylayan, çıkışan.

muattal

(a. s. atal'dan) : 1) tatil edilmiş, bırakılmış; kullanılmaz, battal. 2) boş, işsiz.

muattar

(a. s. ıtr'dan) : 1) ıtırlı, güzel kokulu. 2) i. kadın adı. 3) i. meşhur bir çeşit lâle.

muattar-sâz

(a. f. b. s.) : güzel kokulandıran [bir şeyi]

muattış

(a. s. atş'dan) : ta'tîş eden, susatan, susatıcı.

muattis

(a. s. ats'dan) : ta'tîs eden, aksırtan, aksırtın.

muâvaza

(a. i. İvaz'dan) : 1) değiştokuş, trampa, (bkz. : mübadele). 2) hîleli, dalavereli iş, danışıklı dövüş.

muâvazatan

(a. zf.) : 1) değiş tokuşla, trampa ile. 2) hîleli, dalavereli, danışıklı dövüş olarak.

muâvedet

(a. i. Avdet'den) : 1) geri dönme, dönüş, (bkz. : avdet). 2) âdet, tabîat edinme.

muâveme

(a. i.) : 1) bir yıllığına tutma. 2) ağaç, bir sene yemiş verip bir sene vermeme.

muâvenât

(a. i. muâvenet'in c.) : yardımlar, yardım etmeler; yardımcılıklar.

muavenet

(a. i. avn'den. c. muâvenât) : yardım, yardım etme; yardımcılık.

muâvenet-i nakdiyye

para yardımı.

muavid

(a. s.) : 1) geri dönen. 2). . . âdetinde olan.

muavin, muavine

(a. s. ve i. avn'den) : 1) muavenet, yardım eden, yardımcı. 2) bir me'murun işlerine veya kendi bulunmadığı zaman yerine geçerek yardım eden kimse. Asâkir-i muavine : ask. savaşta başıbozuklardan kurulan ordu. Ef'il-i muavine : gr. yardımcı fiiller : [etmek, olmak. , gibi]

Muâviye

(a. h. i.) : Emevî devletinin ilk hükümdarı olup Hind'in ve Ebû Sufyân'ın oğludur. VII. asırda Mekke'de doğmuştur. Hz. Peygamber (Aleyhisselâm)in kayın biraderi ve vahî kâtibidir.

muavvak

(a. s. avk'dan) : tavîk edilmiş, geriye bırakılmış, askıda bırakılmış [iş]

muavvec

(a. s. avec, ivec'den) : tavîc edilmiş, eğilmiş, eğik, eğri, kemerli. Sath-ı muavvec : engebeli satıh, yüz.

muavvece

(a. i.) : inbigin deve boynu gibi eğri şişesi.

muavvez

(a. i.) : gerdanlık geçirilecek yer, nüsha (muska), nazarlık yeri.

muavvezetân

(a. i. c.) : (bkz. : muavvezeteyn).

muavvezeteyn

(a. i. c.) : Kur'ân-ı Kerîm'in 113 ve 114) Felak ve Nâs sûreleri.

muavvik

(a. s. avk'dan) : tavîk eden, geriye bırakan, oyalıyan [bir işi]

muâyede

(a. i. îd'den) : bayramlaşma.

muayene

(a. i. ayn'den) : gözden geçirme, yokfarna.

muâyene-hâne

(a. f. b. i.) : hekimlerin hastalarını kabul ettikleri yer.

muayere

(a. i.) : ayarlama.

muayin

(a. s. ayn'dan) : görülmüş olan; kat'î olarak belli olan.

muayyeb

(a. s. ayb'dan. c. : muayyebât) : tayîbedilmiş, ayıplanmış (bkz. : ma'yûb).

muayyebat

(a. i. muayyeb'in c.) : ayıp ve iğrenç şeyler.

muayyen

(a. s. ayn'den) : 1) tâyin edilmiş, belli, belirli. 2) kararlaştırılan.

muayyenât

(a. i. muayyen'in c.) : asker, memur vb. kimselere hükümetçe bağlanmış erzak ve şâire.

muayyenât-ı askeriyye

asker erzakı.

muayyin

(a. s. ayn'dan) : tâyin eden, belirten.

muâzadat

(a. i.) : yardım etme. (bkz. : rnuâdadat, müzaheret).

muâzala

(a. i.) : bir beytin mânâsını başka beytle tamamlaması.

muâzere

(a. i. özr'den) : mazeret, özür dileme.

muâzıd

(a. i.) : yardım eden.

muazzam, muazzama

(a. s. azm'den) : 1) kocaman, koca. 2) ulu, koskoca. Düvel-i muazzama : büyük devletler. 3) mühim, ağır. Umûr-i muazzama : mühim, ağır işler.

muazzamât

(a. i. c.) : büyük ve ağır işler, (bkz. : mu'zamât).

muazzeb

(a. s. azâb'dan) : azâb içinde bulunan, eziyet çeken, çok sıkıntı gören.

muazzel

(a. s.) : ta'zîl edilmiş, ayıplanmış; paylanmış, azarlanmış.

muazzez

(a. s. izzet'den) : 1) ta'zîz edilmiş, izzetlendirilmiş. (bkz. : izzet). 2) izzet ve . şeref sahibi. 3) ikram ve îzaz olunan, ağırlanan, hürmetle, saygı ile kabul olunan. 4) kıymetli, değerli, azîz. 5) kadın adı.

muazzezen

(a. zf.) : izzet ve ikram ile, ikram olunarak, ağırlanarak.

muazzib

(a. s. azâb'dan) : 1) tâzîbeden, azap ve eziyet veren. 2) muzip, takılgan

muazzir

(a. s. özr'den) : ta'zîr eden, sahte özür ileri süren.