mecâ'

(a. i.) : eçlık. (bkz. : me-câet).

mecâdîf

(a. i. micdâf'ın c.) : kayık, sandal kürekleri.

mecâdil

(a. i. micdel'in c.) : köşkler, kasırlar.

mecâe, mecâet

(a. i.) : acıkma; açlık, (bkz. : cû').

mecal

(a. i.) : 1) güc, kuvvet, tâkat. 2) fırsat, imkân. Bî-mecâl : kuvvetsiz, takatsiz.

mecâlî

(a. i. meclâ'nın c.) : aynalar, (bkz. : merâyâ).

mecâlis

(a. i. meclis'in c.) : meclisler, toplantılar, toplantı yerleri, (bkz. : meclis). mecâlis-i seb'a : Mevlânâ'nın meşhur eseri.

mecâmi'

(a. i.) : mecma'ın c.) : toplanılacak yerler, toplantı yerleri.

mecâmî'

(a. i. mecmûa'nın c.) : dergiler.

mecâmir

(a. i. micmer' ve micmere'nin c.) : buhurdanlar, içinde tütsü yakılan kaplar.

mecânık

(a. i. mencenık'ın c.) : (bkz. : mecânîk).

mecânîk

(a. i. mencenîk'in c.) : [eskiden] mancınıklar, savaşlarda büyük taşlart atmakta kullanılan sapanlar, (bkz. : mencenikat).

mecânin

(a. s. mecnûn'un c.) : deliler, çılgınlar, aklından zoru olanlar. Dar-ül-mecâ-nîn (mecnunlar yurdu) : akıl hastahânesi, tımarhane.

mecârî

(a. i. mecrâ'nın c.) : suyolları, akıntı yerleri, su yatakları.

mecârî-i hevâiyye

zool. balina, gergedan, yunus balığı gibi bâzı hayvanların başlarının üst tarafında açılmış bulunan bir veya iki delik.

mecârî-i teneffüsiyye

anat. teneffüs boruları.

mecaz

(a. i. cevâz'dan. c. : mecâzât) : 1) yol, geçecek yer. 2) hakikatin, gerçeğin zıddı. 3) ed. kendi öz mânâsiyle kullanılmayıp, benzerlikle, benzetme yolu ile başka bir mânâda kullanılan söz : "arslanlar ilerliyor" derken, ars-lan kelimesinin Türk askeri mânâsına gelişi gibi.

mecâz-i mürsel

ed. bir kelimeyi hakikî mânâdan mecazî mânâya naklederken aradaki alâka vs münâsebetin müşabehetinden (benzeyişinden) başka bir hâle istinâd etmesi'dir.

mecazen

(a. t. f.) : mecaz yoliyle, mecaz olarak.

mecazî

(a. s.) : mecaza âit, mecazla ilgili olan. Ma'nâ-yî mecazî : mecaz, gerçek olmıyan mânâsı. Aşk-ı mecazî : dünyâdaki güzelleri ve dolayısiyle Allah'ı sevmek. Mülk-i hakiki ve mecazî : Allah'ın hakikat ve ruh âlemi.

mecâzîb

(a. s. ve i. meczûb'un c.) : meczuplar, cezbeye tutulmuş olanlar, dîvâneler, abdallar; sevgiden aklını kaybetmiş olanlar.

mecâz-istân

(a. f. b. i.) : mecaz yeri.

mecbûb

(a. s.) : zekeri, husyeleri kesilmiş.

mecbûl

(a. s. cibillet'den) : 1) yaratılmış, (bkz. : âferîde). 2) yaratılışında bir hal ve sıfat bulunan, [arapçada : "yaradılışı iri olan" (mânâsı vardır]

mecbur

(a. s. cebr'den) : 1) icbar edilmiş, zor görmüş, zorla bir işe girişmiş, (bkz. : nâ-çâr, muztar. 2) [eski] hatırı, gönlü alınmış, [asıl mânâsı : "kırıldıktan sonra bütünlenmiş" tir]

Mecburen

(a. zf.) : mecbur olarak, zorla, zoraki.

mecburî, mecbûriyye

(a. s.) : yapma zorunda bulunanlar, ister istemez, zor altında. Hizmet-i mecbûriyye : mecburî, yapma zorunda bulunulan hizmet.

mecbûriyyet

(a. i.) : mecburluk, zor, zora tutulma.

meccân

(a. s.) : bedava, parasız, ücretsiz.

meccânen

(a. zf.) : bedava, parasız, ücretsiz olarak.

meccani

(a. s.) : parasız, bedavacı. Leylî meccani : parasız yatılı.

meccân iyvet

(o. i.) : meccânîlik, ücretsizlik.

mecd

(a. i.) : büyüklük, ululuk; şan ve şeref. Dâme mecdühO : ululuğu, büyüklüğü devam etsin! Sûre-i mecd : Kur'ân'ın ilk sûresi, (bkz. : seb'ül-mesânî, sûret-ül-hamd, sûret-üş-şükr).

mecdûd

(a. s.) : 1) rızkı bol, nasîbi açık, bahtiyar. 2) erkek adı.

mecdûi

(a. s.) : 1) sağlam [şey] , (bkz. : muhkem). 2) bükülmüş, [arapçada : 'kemikli ve yapısı sağlam kimse" manasınadır]

mecdûr

(a. s.) : çiçek çıkarmış [kimse]

mecellât

(a. i. mecelle'nin c.) : kitaplar, mecmualar, dergiler.

mecelle

(a. i.) : (bkz. : mecenne).

mecenne

(a. i.) : 1) cinni çok olan yer. (bkz. : dîvlâh). 2) delilik, dîvânelik. 3) kalkan, siper.

mecerre

(a. i.) : astr. Samanyolu, (bkz. : keh-keşân).

mechel

mecâhil) : 1) nişansız, belirtisiz. 2) yolu izi olmıyan çöl.

mechele

(a. i.) : birini cahilliğe sev-keden şey.

mechûd

(a. s. cehd'den) : 1) cehdolunmuş, çalışılmış, uğraşılmış. 2) kudret, kuvvet, güc. Bezl-i mechûd, Sarf-ı mechûd : olanca kuvveti ile.

mechûl, meçhule

(a. s. cehl'den) : 1) bilinmiyen, meçhul. 2) gr. edilgen [bilmekten : "bilindi", çalışmaktan : "çalışıldı. . " gibi]

mechül-ül-ahvâl

neyin nesi olduğu bilinmiyen kimse.

mechûl-ün-neseb

kimin çocuğu olduğu bilinmiyen.

mechûlât

(a. i. mechûl'ün c.) : meçhul olan, bilinmiyen şeyler.

mechûliyyet

(a. i.) : meçhullük, bilinmezlik.

mecî'

(a. i.) : geliş, gelme.

mecîd

(a. s. mecd'den) : 1) Allah adlarındandır. Abd-ül-mecîd : Allah kulu. 2) şan ve şeref sahibi, büyük, ulu. 3) i. Abd-ül-mecid'den bozularak erkek adı.

mecîdî, mecîdiyye

(a. s.) : Mecit'le ilgili. Sîm mecîdiyye : yirmi kuruş değerinde gümüş para.

mecîdiyye altını

Abdülmecit zamanında çıkakarılmış altın lira.

mecîdiyye nişanı

Abdülmecit zamanında çıkarılmış nişan.

mecîdiyye çeyreği

beş kuruşluk gümüş para.

mecidiyye

(a. i.) : Sultan Abdülmecid'in tahta çıkışının altıncı yılında (1260 = 1844) onun adına kesilmiş olan altın ve gümüş sikkeler, [daha ziyâde 20 kuruşluk gümüş sikkelere verilen bir addır]

meclâ

(a. i. c. : mecâlî) : 1) çıkma yeri, görünme yeri. 2) ayna. (bkz. : mir'ât, secen-cel).

meclis

(a. i. cülüs'dan. c. : cnecâlis) : 1) oturulacak, toplanılacak yer. 2) görüşülecek bir mes'ele için bir araya gelmiş insan topluluğu. 3) devlet işlerini görüşmek üzere milletvekillerinin toplanması ve bu milletvekillerinin toplandıkları büyük bina. Def'-i meclis : bir toplantıya son verme. Sadr-i meclis : bir toplantıdaki başkanlık yeri.

meclis-i âlî-i hazâin

mâliye işlerini yoluna koymak üzere teşkil olunan hey'et.

meclis-i âlî-i Tanzimat

Tanzimat'ın îcâbettirdiği kanun ve nizâmnâmeleri hazırlamak, memleketin ıslah ve îmân için alınacak tedbirleri müzâkere ve karar ittihâz etmek, mevcut nizâmnâmelerden ıslâha muhtaç görülenler hakkında mütâlâa bildirmek ve bunların tâdillerini hazırlamak, nazırların vazifelerinden dolayı mes'ûliyetleri hâlinde muhakemelerini bidâyeten yapmak vazîfeleriyle mükellef olmak üzere (1270) (1854) târihinde kurulan meclis.

meclis-i â'yân

1) Osmanlı imparatorluu'nda iki millet meclisinden, üyeleri hükümetçe seçilmiş olanı; 2) [bugün] senato, cumhuriyet senatosu.

meclis-i bey'

pazarlık için bir araya toplanma.

meclisi emânet

huk. İstanbul'da ilk belediye teşkilâtı yapıldığı zaman şehremânetinde ihdas edilen. Hükümet tarafından tâyin edilmiş altı âzâdarv olma meclis idi.

meclis-i hâss-ı vükelâ

kabîne toplantısı. meclis-i kebîr-i maârif : maarif işleri heyeti. [bugünkü Millî Eğitim Bakanlığı "Ta'lim ve Terbiye Dâiresi" karşılığı]

meclis-i mâliyye

mâliye nezâreti danışma kurulu. I

meclis-i meb'ûsân

Osmanlı imparatorluğunda iki millet meclisinden, üyeleri, halk tarafından seçilmiş olanı.

meclis-i meşâyih

[eskiden] tekkelerin işleriyle meşgul olmak üzere meşîhat dâiresinde kurulmuş olan bir teşekkül.

meclis-i şer'

şeyhislâm kapısında veya kadıların yanında kanun hükmü alınmak üzere yapılan toplantı.

meclis-i şükûfe

tar. lâle yetiştiricilerinin lala cinsleri, bakımı ve şâire üzerine tertîbettikleri kongre.

meclis-i tedkîkat-ı şer'iyye

mülga Meşîhat Dâiresi'nde bir reisin riyaseti altında müteşekkil hey'et-i âliye idi ki, 21 Muharrem 1290 tarihli tâ-lîmatnâme ve zeyillerinde yazılı olduğu üzere kendisine tevdî olunan işlerle fetvahaneden havale olunan ilâmların vakii hâle ve zabıtnamelerine uygun olup olmadığını tetkik ederdi.

meclis-i ülfet

konuşma meclisi.

meclts-i vâlâ-yi ahkâm-ı adliyye

ıslahat hareketlerinin fcâbettirdiği yeni nizâmnâmeleri hazırlamak, me'murlann muhâkemeleriyle meşgul olmak, lüzum gösterilen devlet işlerinde rey vermek üzere 1253 (1837) yılında teşkîl olunan meclîs.

meclis-i vükelâ

kabîne toplantısı. [bugünkü bakanlar kurulu"]

meclis-ârâ

(a. f. b. s.) : meclisi' süsliyen, hoşsohbet kimse.

meclis-efrûz

(a. f. b. s.) : 1) meclisi aydınlatan, parlatan, (bkz. : meclis-fürûz). 2) müz. Türk müziğinin en az beş asırlık bir mürekkep makamı olup numunesi kalmamıştır.

meclis-fürûz

(a. f. b. s.) : meclisi aydınlatan, ışıklandıran, (bkz. : meclis-efrûz).

meclisi

(a. s.) : 1) meclise âit, meclisle ilgili. 2) müz. hâlen Azerî müziğinde kullanılmakta olan bir makamdır.

meclisiyân

(a. i.) : meclis ehli.

meclûb

(a. s. celb'den) : 1) celbolunmuş, başka yerdön getirilmiş olan. 2) taraf-darlığı kazanılmış bulunan. 3) tutkun, (bkz. : meftun).

meclûbîn

(a. s. meclûb'un c.) : (bkz. : meciûb).

meclûbiyet

(a. i.) : meclubluk, tutkunluk.

meclüvv

(a. s.) : cilâlı, parlak, (bkz. : müce'lâ).

mecmâ'

(a. i. c. mecâmi') : 1) toplanılacak yer. 2) kavuşulan yer, nokta.

mecma-ı bahreyn, mecma'-ül-bahreyn

1) iki deniz veya biyük bir suyun kavuştuğu nokta, ka-vuşağı; 2) tıs. kabe kavseyn mertebesi.

mecma'ül-ezdâd

mutlak hürriyet.

mecmaa

(a. i.) : (bkz. : rnecmûa).

mecmece

(a. i.) : 1) kalbindekini söylemek işeyip de yine gizleme. 2) yazının karışık olması.

mecmede

(a. i.) : buzluk, karlık.

mecmû mecmûa

(a. s. cem'den) : 1) cem' olunmuş, toplanmış, bir araya getirmiş şey, top, tüm. Min hays-il-mec-mû' : toptm, hepsi. 2) i. bir yazı sitili.

mecmûa

(a. i.) : mecâmî') : 1) toplamı biriktirilmiş, tertip ve tanzîm edilmiş şeylerin hepsi. 2) seçilmiş yazılardan meydana getirilen yazma kitap. 3) dergi, (bkz. : risale).

mecmûan

(a. zf. ) : toplu olarak, toptan, birden; hep.

mecmûiyyet

(a. i.) : topluluk, bütünlük, tamlık.

mecniyyün-aleyh

(a. s.) : kendisi üzerine cinayet vuku bulan, öldürülen kimse.

mecnûb

(a. s.) : cenup (güney) rüzgârı alan [adam]

mecnûn

(a. s. cinn'den c. : mecânîn) : 1) cin tutmuş, çıldırmış, deli; dîvâne. 2) delice seven, tutkun, (bkz. : âşık).

mecnûn-ı gayr-ı mutbik

huk. [eskiden] kâh mecnûn olup kâh iyileşen kimse.

mecnûn-ı mutbik

huk. [eskiden] cünûnu, bütün zamanını kaplıyan kimse.

Mecnûn

(a. h. i.) : Leylâ ile -Mecnûn hikâyesinin erkek kahramanı, Kays.

mecnûn-âne

(a. f. zf.) : delice, delicesine; dîvânelere yakışır yolda.

mevnûniyyet

(a. i.) : delilik.

mecra

(a. i. cereyân'dan. c. : mecârî) : 1) suyun cereyan ettiği, aktığı yatak, su yolu, akıntı yeri. 2) bir işin gidiş, oluş yolu. 3) bir havadisin, bir haberin yayılma yolu. 4) bedendeki ahlatın akıştığı yol.

mecrâ-yi bevl

fizy. sidiğin aktığı yol.

mecrâ-yi tabiî

bir şeyin tabîî yollardan geçişi.

mecruh

(a. s. : cerh'den) : 1) cerholunmuş, yaralanmış, [bu mânâda c. : mecrû-hîn] . 2) huk. inandırıcı sözlerle çürütülmüş [fikir, mevzu', deva]

mecrûhîn

(a. s. Mecruh'in c.) : cerh olunmuşlar, yaralanmışlar.

mecrûr

(a. s. Cerr'den c. : mecrûrât) : 1) cerrolunmuş, çekilmiş, sürüklenmiş 2) a. Gr. Harf-i cerr veya îzafet hallerinde, son harfi i ile okunan kelimenin hâli : min külli'l-umûri.. Gibi "min" cer harif; "külli" : min ile mecrûr; "umûri" de : muzafün-ileyh halinde mecrur

mecrûrat

(a. s. Mecrûr'un c.) : mecrurlar, mecrûr olanlar.

mecûbe

(a. i.) : cevap

me'cûc

(a. s.) : (bkz. : ye'cûc)

mec'ûl

(a. s.) : meydana çıkarılmış, yapılmış olan. (bkz. : masnû' 1.)

me'cûr

(a. s. ecr'den) : 1) ecr ve sevabı vorilnıiş olan. 2) kiraya verilen [şey] , (bkz. : mûcer).

mecûs

(a. i.) : zerdüşt dîninde bulunan halk ateşe tapanların bağlı bulundukları in.

mecûsî

(a. s. ve i. c. : mecûsiyân) : mecûs dîninde bulunan, ateşe tapan kimse veya mecûs dinine mensup, bu dinle ilgili olan.

mecûsiyân

(a. s. ve i. mecûsî'nin c.) : mecûsîler, ateşe tapanlar.

mecûsivyet

(a. i.) : mecûsîlik, ateşe taparlık.

meczûb

(a. s. i. cezb'den c. : meczûbîn) : 1) cezhoiunmuş, çekilmiş. 2) Allah sevgisinden dolayı cezbeye tutularak kendinden geçmiş [olan] , (bkz. : şeydâ). 3) deli, dîvâne, mecnûn.

meczûbîn

(a. s. i. meczûb'un c.) : meczuplar.

meczûbiyyet

(a. i.) : [birine doğru] gönül akması.

meczûm

(a. s. cezm'den) : 1) cezmolunmuş, niyet edilmiş, kat'î karar verilmiş. 2) a. gr. cezimli, son harfi harekesiz olarak okunan kelime : "ilm, cezb, . " gibi.

meezûm

(a. s. cüzâm'dan) : cüzamlı, miskin illetine tutulmuş [kimse]

meczûr

(a. s.) : mat. cezri, kare kökü alınmış [sayı] : on sayısı yüz sayısının kare köküdür.