kürân

(f. i.) : al renkli at. (bkz. : küreng).

kürâsî

(a. i. kürsî'nin c.) : (bkz. : kürsî).

kürât

(a. i. küre'nin c.) : küreler, yuvarlak olan cisimler, toparlak nesneler.

kürbe

(f. i.) : dükkân

kürbat

(a. i.) : gam, tasa, kaygı, (bkz. : küdûret)

kürbet-i gurbet

gurbet tasası.

kürd

(a. i. c. : ekrâd) : kurt.

kürdî

(a. i.) : müz. Türk müziğinin üç numaralı basit makamı. Kürdî dörtlüsü ile pûselik beşlisinden ibarettir. Pûselik beşlisi ile dügâh'da durur. Güçlü -beşli ile dörtlünün birleştiği- nevâ'dır. Donanımda "si" küçük mücenneb bemolü mevcuttur. Dizisi umumiyetle çıkıcı olarak seyreder Orta sekizlideki sesleri -pestden tîze doğru- şöyledir : dügâh, kürdî, çargâh, neva, hüseynî, acem gerdaniye ve muhayyer. Şu şedleri isimli olarak kullanılmıştır. Kürdilî hicazkâr (rast' da) : ferahnümâ (yegâh'da) ve aşk-efzâ (hü-heynî- aşîran' da) ; kürdî, son asırlarda kullanılmış ve bu yüzden bünyesi hakkında mus'kisever-lerce ihtilâfa düşülmüştür; ha

kürdî-aşîrân

(a. f. b. i.) : müz. birkaç asırlık bir mürekkep makam.

kürdi'li çargâh

(a. s. b. i.) : müz. çargâh dizisinin kürdîli şekli, yânî, -çargâh beşlisine, çargâh dörtlüsü değil de, pûse-lik dörtlüsü ilâve olunmuş şekli (ki bu durumda, pûselik perdesi yerine kürdî kullanılmakta ve makam "si" küçük mücenneb bemolü almaktadır). Bu diziye H. Saadettin Arel ve Dr. Subhi Ezgi bu ismi vermişlerdir. Abdülkadir Merâgî bu makama "uşşak" demekte ve "Türklerin millî makamlarıdır" kaydını ilâve eylemektedir. Bugünkü uşşâk'ın tertîb' ise bambaşka olup, bu "eski uşşak" yânî kürdili çârgâh'dan zamanımıza bir nümûne intikal etmemiştir. Bu dizinin de niseb-i şerife adedi tamam, yânî 9 dur. Orta sekizlideki sesleri -pest

kürdi'li hicaz-kâr

(a. t. f. b. i.) : müz. Hacı Arif Beyin îcâd-ettiği bir makamdır. Aşağı yukarı 90 senelik olan bu makam, bu müddet içinde çok büyük bir rağbete mazhar olarak bilhassa şarkı for-me'u için bol bol kullanılmıştır. Bugün hicaz, uşşak, hüseynî ve hüzzamdan sonra 5 inci olarak en çok kürdi'li hicazkâra mensuptur; en fazla şarkının yazıldığı makam ise, doğrudan doğruya kürdi'li hicâzkârdır. Asıl kürdi'li . hicazkâr, kürdî makamının bir pest perdedeki yânî rast (sol) da-ki şeddidir. Güçlüsü -dördüncü derece olan- çargâh (do) dır. Donanımına "si, " mi ve la "için 3 tane küçük mücenneb bemolü alır. Kürdî gibi ta-bîatiyle bunun da 9 niseb

küro

(a. i. c. : kürât) : 1) yuvarlak, toparlak. kürc-i arz : yer yuvarlağı. 2) geo. küre. küre-i âteş : hava tabakası üzerindeki ateş kısmı.

küre-i ayn

hek. göz yuvarlağı.

küre-i hacerî

taşküre, litosfer, fr. lithos-phere.

küre-i hak

yeryüzü.

küre-i hevâ, lâceverd

gök kubbesi.

küre-i kamer

astr. Ay.

küre-i levniyye

renkküre, kromosfer, fr. ehromosphere.

küre-i mâiyye

suküre, hidrosfer, fr. hydros-phere.

küre-i musattaha

düzlemküre.

küre-i mücesseme

yerküre.

küre-i nesîmi

havaküre, atmosfer, fr. atmos-phere.

küre-i semâ

astr. gökteki, gök cisimlerinin vaziyetini gösteren küre; merkezi Arz'ın merkezi olmak üzere yarı çapı sonsuz olarak tasavvur olunan ve sathında bütün yıldızların mürtesemleri bulunan muhayyel küre.

küre-i sulbe

taşküre, litosfer, fr. lithosphere. (bkz. : küre-i hacerî).

küre-i şems

astr. Güneş.

küre-i zemîn

yeryüzü, yeryuvarlağı.

küre-i ziya

ışıkküre, fotosfer, fr. photos-phero.

küremâ

(a. s. kerîm'in c.) : 1) kerîm, asîl, necip, iyiliksever, hayır sahibi, cömert, eli açık kimseler. 2) ulular, büyükler, (bkz. : kiram)

kürend, küreng

(f. i.) : afat. (bkz. : kürân).

kürevî

(a. s.) : yuvarlak; mat. küresel. Hendese-i küreviyye : geo. Küresel geometri.

küreviy-yüş-şekl

geo. yuvarlak şekil.

küreyvât

(a. i. küreyve'nin c.) : küçük kürecikler, yuvarlaklar, yuvarlar.

küreyvât-ı beyzâ

anat. akyuvarlar, kan ve lenf gibi vücut sıvı (mayi) larında bulunan çekirdekli ve yuvarlak hücreler.

küreyvât-ı hamrâ

anat. alyuvarlar, kana al rengini veren çekirdeksiz yuvarlak küçük hücre olup, kanın her milimetre kübünde beş mityon kadar bulunur.

küreyvât-ı meneviyye

anat. menideki cinsiyet zerrecikleri.

küreyvât-ı yâbise

hek. kanın terkibinde yüzde on dört nispetinde bulunan demir bileşiği, [kelimenin doğrusu "küreyyât" dır]

küreyve

(a. i. c. : küreyvât) : küçük yuvarlak, yuvar.

küreyve-i beyzâ

anat. akyuvar. (bkz. : kü-reyvât-ı beyzâ).

küreyve-i hamrâ

anat. alyuvar, (bkz. : kürey-vât-ı hamrâ).

kürîz

(f. i.) : hizmetkâr.

kürîzî

(f. s.) : düşkün, beli bükük ihtiyar.

kürrâs

(a. i.) : bot. pırasa.

kürrâse

(a. i. c. : kerârîs) : el yazması kitapların sekiz sahifeden ibaret olan forması.

kürre

(f. i.) : 1) sıpa. 2) tay. kürre-i har : sıpa.

kürsî

(a. i. c. : kürâsî) : 1) oturulacak yüksekçe yer. 2) taht. (bkz. : serîr). 3) makam, vazîfe. 4) hükümet merkezi, başkent, (bkz. : makarr, merkez). 5) kaide, ayaklık, mesnet. 6) arş-ı a'zam'ın altında bir düzlükte olan, levh-i mahfûz'un bulunduğu yer. Ayet-ül-kürsî Kur’ân’da : Allah-ü lâ ilahe illâ hüv-el- hayy-ül -kayyûmü... ibaresiyle başlayan ve Bakara sûresinin 255 inci âyetini teşkîl eden kısım.

kürsî-nişîn

(a. f. b. i.) : 1) tahtta oturan pâdişâh; 2) vali; 3) camide, kürsüde oturan, vaaz eden.

kürûb

(a. i. kerb'in c.) : tasalar, kaygılar, kederler, gamlar.

kürüm

(a. i. kerm'in c.) : üzüm, bağ kütükleri. Fasîle-i kürûmiyye : üzümgiller.

kürûr

(a. i.) : bir şeyin tekrarı. kürûr-i a’vâm : senelerin birbirini tâkibetmesi.

kürûş

(a. i. kertş'in c.) : işkembeler.

kürük

(f. b.) : deve yavrusu, (bkz. : şütür-peçe).