kut

("ku" uzun okunur, a. i. c. : akvât) : 1) yaşamak için yenilen şey 2) yiyecek.

kul-i lâ-yemût

("ku" uzun okunur) : ancak ölmeyecek kadar alınan gıda. (bkz. : tûşe).

kut-i mesîh

("ku" uzun okunur) : hurma.

kut-i rûh

("ku" uzun okunur) : can için olan gıda.

kut-i uşşak

("ku" uzun okunur) : "âşıkların gıdası" : öpüş, öpme.

kûtâh, kûteh

(f. s.) : kısa, boysuz, (bkz. : kasîr).

kûtâh-âstîn

(f. b. s.) : kötü olduğu halde iyi gibi görünen [kimse]

kûtâh-bîn

(f. b. s.) : kısa gören, netîceyi görmeyen, basiretsiz.

kûtâh-nazar

(f. a. b. s.) : (bkz. : kûtâh-bîn).

kûtâh-ter

(f. b. s.) : pek kısa.

kûtâh-terîn

(f. b. s.) : en çok kısa.

kutb

(a. i. c. : aktâb, kutûb) : 1) dönen bir çarkın aksi. 2) dünyâ yuvarlağının ekvatordan en uzak olan ve yer ekseninin geçtiği varsayılan iki noktasından her biri. 3) elektrik ceryânını meydana getiren potansiyel farkının en yüksek dereceyi bulduğu iki noktadan her biri. 4) bir mıknatıs demirinin iki ucundan her biri. 5) Bir tarîkatin ulu'su [Gavs'ten sonra gelir] . 6) bir mevzuda geniş bilgisi ve salâhiyeti olan kimse. 7) bir grupun, bir kavmin başı, ulu'su, büyüğü.

kutb-i arz

coğr. kutup; [hiçbir açıklama ila kullanılmadığı takdirde kutb-i şimalî (güney kutbu) karşılığında kullanılır, (bkz. : kutb-i şimali)]

kutb-i cenubî

coğr. güney kutbu; Arz'ın tul dâirelerinin (boylam) hatt-i stivâ dâiresinin (ekvator) altında (güneyindeki) kesişme noktası.

kutb-ı coğrafî

astr. istiva dâiresinin (ekvator) merkezinden amûd (dik) geçen hattın Arz'ı deldiği iki basık nokta, [farazî olarak tul dâirelerinin kesişme noktaları]

kutb-i coğrâfî-i cenubî

coğr. (bkz. : kutb-i ce-nûbî).

kutb-i coğrafî-i şimalî

coğr. (bkz. : kutb-i şimalî).

kutb-i deveran

tar. Osmanlı hakanı, halîfe.

kutb-i hakîkî

astr. Polaris, yâni Kutup Yıldızının pratik maksatlarla asıl mahrekinden farklı olarak çizd'ği tasavvur edilen eliptik mahrekinin büyük ve küçük çaplarının kesişme noktası.

kutb-i izafî

astr. mihver-i Arz imtidâdından yânî mihver-i âlem'den yalnız 1 0 5 civarında uzakta bulunan kutup yıldızının her hangi bir andaki durumuna göre tâyîn edilmiş olan kutup noktasıdır.

kutb-i mer'î

astr. kullanılan kutb-i hakîkî'nin kabul edilen diğer adı. [Mutlak kutup noktası (kutb-i mutlak) bugün için tâyîni mümkün olmı-yan bir noktadır; çünkü kutup yıldızı, Güneş sistemi daimî hareket içinde bulunan kâinatta müthiş süratlerle hareket halindedir. Kutup yıldızı ancak onbin sene kadar bu vazîfesini görebilecektir. Ihtivâcımız bulunan kutup iç'n pratik maksatlarla kabul edilen basitleştirilmiş kapalı mahrekteki kutup hakîkî değerle eşit tutulmuş bulunduğundan buna kutb-i mer'î adı veriliyor]

kutb-i mıknatîsî

fiz. jeod. 1) pusla ibrelerinin gösterdikleri yön. 2) coğr. top. jeod. mıknatîsiyet-i Arz'ın en kesif olduğu yerler coğrafî kutupların bulunduğu yerler değildir. Amerika'da Labrador'un üzerinde zaman zaman yer değiştiren, bununla beraber belli bir sahada mahsur mıknatısiyet en fazla olduğundan bu sahanın ortası kutb-i mıknatısî-i şimalî olarak kabul edilir. Buna benzer bir kutup da cenupta bulunmaktadır. [Kutb-i mıknatîsî tâbiri hiç bir açıklama ile kullanılmadığı takdirde yalnız kutb-i mıknatîsî-i şimâlî'yi gösterir]

kutb-i risâlet

Hz. Muhammed (Alehisselâm).

kutb-i semavî

astr. Arz'ın merkezinden yânî semâ küresinin merkezinden dâire-i istivâ-yi semâvî'ye amut (dikey) olarak geçen hattın semâ küresini deldiği tasavvur edilen iki nokta.

kutb-i semâvî-i cenubi

astr. : semâ kutuplarından dâire-i istivâ-i semâvî'nin altında (güneyinde) bulunan kutup.

kutb-i semâvî-i şimalî

astr. semâ kutuplarından dâire-i istivâ-i semavî' üstünde (kuzeyinde) bulunan kutup.

kutb-i şimali

coğr. Jeod. top. Arz'ın tul dairelerinin hatt-ı istiva (ekvator) dairesinin üzerinde (kuzeyinde) kesişme noktası, kuzey kutbu.

kutb-i zemân

zamanın ermişlerinin başı.

kutb-üd-din

1) dînin kutbu; 2) erkek adı.

kutb-ül-aktâb

(kutupların kutbu) : Allah'ın, kendisine tasarruf kudreti vermiş olduğu velî.

kutb-ül-ârifîn

arif kimselerin kutbu, en ileri geleni.

kutub yıldızı

astr. saplı bir tavaya benzetilen küçükayı denilen takımyıldızının (bir tavaya ben-zetildiği takdirde tava'nın) ucunda bulunan yıldız, demir kazık, lât. : Polaris; fr. Etoile Pblaire, Alpha Ursus Minoris.

kutbeyn

(a. i. c.) : 1) iki kutup : [kuzey kutbu, güney kutbu] , 2) mee. Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin.

kutbî, kutbiyye

(a. s.) : kutuba âit, kutupla ilgili.

kutbiyyet

(a. i.) : 1) Pusula ibresinin kutuba doğru dönmek hassası, fr. pola-r'te'. [yapma kelimelerdendir] 2) tas. kutup mertebesine erme imtiyazı.

kutbiyyet-i kübrâ

tas. manevî mertebelerin en yükseği.

kûteh-bâi

(f. b. s.) : kısa boylu.

kuteh-dest

(f. b. s.) : 1) kısa elli. 2) keremsiz, hasîs.

kûteh-endiş

(f. b. s.) : kısa düşünen, sonunu düşünmeyen.

kutelâ'

(a. s. katîl'in c.) : öldürülmüş kimseler, (bkz. : katla).

kutn

(a. i.) : pamuk.

kutne

(a. i.) : zool. şirden, geviş getiren hayvanlarda dördüncü mîde.

kutnî, kutniyye

(a. s.) : 1) pamuğa âit, pamukla ilgili. 2) pamuktan yapılma. 3) ipek karışığı pamukla yapılmış renkli entarilik, [vaktiyle erkekler giyerdi]

kutr

(a. i. c. : aktar) : 1) yan, taraf, bölük, cihet. 2) mat. köşegen, çap. Nısıf kutur : yarıçap.

kutr-i dâire

mat. dâire kutru, çap.

kutren

(a. zf.) : kutur itibariyle.

kutta'

(a. s. kâtı'ın c.) : kat ediciler, kesiciler, kesenler.

kuttâ-i tarîk, kutta-üt-tarîk

yol kesenler, haydutlar.

Kuttal

(a. s. katil'in c.) : katiller, öldürenler, öldürücüler.

kuttan

(a. s. katın'ın c.) : oturanlar, yerliler.

kutu'

(a. i. kat'ın c.) : kesintiler.

kutu'

(a. i.) : 1) bir yoldan veya sudan geçme. 2) göç etme [kuşlar]

kutûb

(a. i. kutb'un c.) : (bkz. : aktâb, kutb).

kût-vâl

(f. b. i.) : 1) kale muhafızı, dizdar. 2) belediye reisi.