kıyâdet

(a. i. kaide'den.) : kumandanlık, kumanda, * komuta.

kıyafet

(a. i.) : 1) kılık; bir şeyin dış görünüşü. 2) şekil, heyet, suret. 3) bir kimsenin giyindiklerinin bütünü. İlm-i kıyafet : insanın yüzünden ve dış görünüşünden, iç vasıflarına, iç hayâtına dâir ahkâm çıkarma bilgisi. Teb-dîl-i kıyafet : tanınmıyacak kılığa girme.

kıyâfet-nâme

(a. f. b. i.) : kıyafetten hüküm çıkarma kitabı. [Bursalı büyük mutasavvıf Isma'l Hakkı'nın "kıyâfet-nâme" si meşhurdur]

kıyam

(a. i.) : 1) kalkma, ayağa kalkma, ayakta durma. 2) namazın iftitah tekbî-riyle rükû arasındaki ayakta durma kısmı. 3) bir işe kalkışma, başlama. 4) ayaklanma, (bkz. : ıs-yân). 5) ölümden sonra dirilip ayağa kalkma, (bkz. : ba'sü ba'd-el-mevt). Yevm-ül-kıyâm : kıyamet günü. (bkz. : rûz-i kıyam, rûz-i mahşer).

kıyam bi-llâh-Cisb

(a. b. i.) : tas. rüsumdan bilkülliye feragat ve seyr an-illâh, bi-llâh, fi-llâh suretiyle manevî menzillerin hepsini geçtikten sonra hâsıl olan beka bi-llâh mertebesindeki istikamet.

kıyam li-llâh

(a. b. i.) : tas. gaflet uykusundan uyanık olma ve seyr-i il-âllâh'a gaflet hâlinden berî bulunma.

kıyâmet

(a. i.) : 1) dünyânın sonu, bütün ölülerin diriierek mahşerde toplanacakları zaman. Kıyâm-ı kıyamet : kıyamet, vakti, (bkz. : rûz-i mahşer). 2) büyük sıkıntı, belâ, gürültü, patırdı.

kıyâs

(a. i.) : 1) bir şeyi başka başka bir şeye benzeterek hüküm verme, bu yolda verilen hüküm, bir tutma. 2) karşılaştırma; * ör-nekseme. 3) umûm kaideye uyma. 4) mant. * tasım, Alâ gayr-il kıyas : kıyâsa ve kaideye uygun olmamak üzere.

kıyâs-ı celî

asıldaki illetin ferde vücûdu zahir ve zihne mütebâdir olan kıyas.

kıyâs-ı fâsid

mant. mantığa uymazlık, paralojizm, fr. paralogisme.

kıyâs-ı fukahâ

fık. hakkında açıkça âyet veya hadis bulunmıyan meselelere dâir, üzerine âyet ve hadis olan benzerlerine göre âlimler tarafından verilen hüküm.

kıySs-ı hafî

sebebi gizli olan ve zihne birden gelmiyen kıyas.

kıyâs-ı tnatvî

mant. * önertilerinden biri gizli veya söylenmemiş olan * tasım, entimem, fr. enthymeme.

kıyâs-ı mevsûl-ün-netâyic

mant. * öntasım, fr. prosyllogisme.

kıyâs-ı mukassim

mant. 'ikilem, fr. dilemma.

kıyâs-ı müdellel

mant. epikerem, fr. epicheree me.

kıyâs-ı mülhakk

mant. * astasım, fr. episyllo-gisme.

kıyâs-ı nefs

kendine benzeterek hükmetme. kıyâsa muhalefet : ed. (bkz. : galat-ı tahakkü-mî).

kıyâsen

(a. zf.) : 1) kıyas suretiyle, yoliyle. 2) benzeterek, sanarak. 3) kaideye tatbîk ederek. '

kıyâsı, kıyâsiyye

(a. s. c. : kıyâsiyyât) : 1) umûmî kaideye uygun olan. 2) tatbîk veya benzetme ile olan.

kıyâsiyyât

(a. s. kıyâsî'nin c.) : 1) umûmî kaideye uygun olanlar. 2) tatbîk veya benzetme ile olanlar.

kıyem

(a. i. kıymet'in c.) : de-Şerler.

kıyemî

(a. c. : kiyemiyyât) : az bulunan pahalı nesne.

kıyeıniyyât

(a. i. kıyemî'nin c.) : az bulunan pahalı nesneler, değeri olan şeyler.

Kıymet

(a. i. c. : kıyem) : 1) değer. 2) bedel, baha, tutar. 3) şeref, onur, itibar. Kaimen kıymet : fık. bina ve ağaçların, bulunduk lan yerde durmak üzere kıymeti. Mebniyyen kıymet : fık. binaların bulundukları, durdukları yerdeki kıymeti. Maklûan kıymet : fık. binaların ve ağaçların yıkıldıktan sonraki kıymeti. Zî-kıymet : kıymetli, değerli, (bkz. : kıymet-dâr).

kıymet-i hakîkiyye

hakikî, gerçek değer.

kıymet-i i'tibâriyye

devletçe kabul edilen değer, fiat.

kıymet-i mevzua

satan tarafından konulan değer, fiat.

kıymet-i mutlaka

mat. mutlak değer.

kıymet-i takrîbiyye

mat. * yaklaşık değer.

kıymet-i vasatiyye

fiz. ortalama değer,

kıymet-i zâtiyye

birinin kendi, öz değeri.

kıymet-agâh

(a. f. b. s.) : kıymet bilir, değer bilir.

kıymet-dâr

(a. f. b. s.) : kıymetli, değerli, pahalı (bkz. : zî-kıymet).

kıymet-nâ-şinâs

(a. f. b. s. c. : kıymet-nâ-şinâsân) : kıymet bilmiyen, değer takdir edemiyen.

kıymet-nâ-şinâsân

(a. f. b. s. : kıymet-nâ-şinâs'ın c.) : kıymet bilmiyenler, değer takdir edemiyenler.

kıymet-şinâs

(a. f. b. s. c. : kıymet-şinâsân) : kıymet bilen, değer bilen.

kıymet-şinâsân

(a. f. b. s. : kıymet-şinâs'ın c.) : kıymet bilenler, değer bilenler.

kıytas

(a. i.) : zool. Balina balığı, kadirga balığı

kıytasiyye

(a. i.) : zool. Balinagiller.

kıyye

(a. i.) : okka, dörtyüz dirhem.

kıyye-i âşârî

kilo, bin gram olan ağırlık ölçüsü.

kıyye-i atîka

(eski okka) : okka, [eskiden] dört yüz dirhem olan bir ağırlık ölçüsü. (1282 gramı karşılar.)

kıyye-i cedîde

(Yeni okka) : kilo, bin gram olan ağırlık ölçüsü. (okkanın % 78 ini karşılar). [aslı "ûkiyye ve "vukye" dir.]