ka'r

(a. i. c. : kuûr) : 1) çukur şeyin dibi, dip, nihayet. 2) derinlik, (bkz. : bün, javr).

ka'r-ı girdâb-ı mevt

ölüm girdabının dibi.

ka'r-ı nâ-yâb

[pek derin denizden kinaye olarak] dibi bulunmıyan, dibi bulunmıyacak derecede çukur olan.

ka'r-ı pür-sükûn

durgun dip.

kâr

(f. i.) : 1) iş güç, iş. (bkz. : amel, fi'l). 2) kazanç, temettü'. kâr-ı âkil : akıllı iş. kâr-ı kadim : eski zaman isi.

kâr-ı nâtık

müz. lâdînî Türk müziğinin büyük bir şeklidir. Bu şekli, fihrist peşrev ve saz semaîsi şeklinin söz müziğindeki karşılığı olarak kabul edebiliriz. Kâr-ı nâtık, birbirini takiben gelen makamlardan teşekkül etmiştir. Eser, çok zaman aynı makam ile başlayıp biter ve o makamın ismini taşır; eğer başladığı ve bittiği makamlar ayrı ayrı ise, bittiği makamın ismini alır. Güftede dâima bir edebî san'at ile üzerinde durulan makam zikredilmiştir; bu sebepten "nâtık" sıfatı verildiği, kolayca anlaşılmaktadır. Bu şekilde eserin "didac-tique" bir mâhiyet taşıdığını da ilâve etmek lâzım, dır. Kâr-ı nâtık eski bestekârlar arasında bir hün

kâr-ı reva

kullanılabilir, işe yarar.

kâr ü bâr

iş güç, kazanç. 3) meşguliyet; sanat. 4) işleme, te'sir. 5) savaş, (bkz. : cenk, harb). Bî-kâr : işsiz. Kesb û kâr : geçim yolu, san'at; ticâret. Ser-i kâr : iş başı.

kâr

(f. e.) : "-İİ, -ci, -eden, -edici" eklerinin karşılığıdır; isimleri sıfat yapar : "hîlekâr, isyân-kâr, füsun-kâr, kanâat-kâr... gibi.

Kar

(a. i.) : hek. 1) doktorun, hastayı muayene ederken, ses almak üzere, bir uzva parmakla vurması.

kar'-ı esbaî

hek. doktor, hastanın muayene edilebilecek yerine sol elinin ayasını koyarak, sağ elinin parmağiyle sol elinin üstüne vurması. 2) (a. i. c. : kara'). 1) kapı çalma; 2) su kabağı.

Kara

(a. i. kar'ın c.) : 1) su kabaklan. 2) gülsuyu kapları.

karâbe

(a. i.) : 1) kırba, büyük testi. 2) büyük şişe.

karabet

(a. i. kurb'dan.) : yakınlık, hısımlık, akrabalık.

karâbet-i ebb

huk. [eskiden] baba ve dedeler tarafından olan karabet, [baba ve ana bir, veya yalnız baba bir kardeşler ve ferileri, yakın ve uzak amcalar ve bunların ferileri gibi]

karâbet-i gayr-i vilâd

fer. usûl ile fürû hısımlığın dışında bulunan kan hısımlığı, [kardeş, amca, hala, dayı, teyze hısımlıkları gibi]

karâbet-i vilâd

fer. usûl ile fürû arasındaki karabet, [baba ile çocuk, dede ile torun arasındaki karabet gibi]

karâbet-i kalb

kalb, gönül yakınlığı.

karâbet-i nesebiyye

aynı soydan gelmek sû-tiyle meydana gelen aslî hısımlık.

karâbet-i sıhriyye

kız alıp kız vermekle meydana gelen akrabalık, hısımlık, yakınlık.

karâbîn

(a. kurbân'ın c.) : kurbanlar, minnet ve şükran ifâdesi olmak üzere Allah için kesilen koyun, keçi, sığır, deve v. b.

kâr-âgâh

(f. b. s.) : isbilij; uyanık, (bkz. : kâr-âşnâ, kâr-dân, kâr-dîde, kâr-şinâs).

kâr-âgâhî

(f. b. i.) : iş bilirlik, uyanıklık, (bkz. : kâr-dânî, kâr-güzârî).

karâin

(a. i. karîne'nin c.) : karineler, ipuçları.

karanfil

(a. i.) : 1) g. s. Fildişi oyma ve kakmalarda sapından yukarısı alınmış karanfile benziyen sitilze bir motif. 2) g. s. çini, tezhip üzerine boya ile ve mezar taşı, yahut çeşme gibi eserlere kabartma suretiyle yapılan bir motif.

karanfili

(a. i.) : bot. karanfil.

Karanfiliyye

(a. i.) : bot. karanfilgiller.

karâniyâ

(a. i.) : bot. kızılcık, lât. cormıs sanguinea.

karâr

(a. i.) : 1) durma. 2) rahat. 3) devamlılık, süreklilik. 4) ölçülülük.5) tahmin. 6) tam ölçü, ne az, ne çok. 7) müz. şark müziğinde, taksim yaparken ana makama dönüş. 8) neticeye bağlama. Ber-karâr : aynı durumda olan. Bî-karâr : kararsız, sebatsız, bir halde dur-mıyan. Dûzah-karâr : durağı cehennem olan.

karâr-ı dâctî

huk. dâvanın görülmesi, kolaylaştırılması ve bir neticeye bağlanması için hazırlayıcı tedbîri bildiren karar : [bir akarın keşif ve muayenesi hakkında verilen karar gibi]

karâr-ı karine

huk. dâvanın görülmesini kolaylaştırmak ve bir neticeye bağlanmasını hazırlamakla beraber, bu hükmün ne olacağını ihsas eden bir tedbîri bildiren karar : [bir kimsenin yemin etmesi lâzım geldiği hakkındaki karar gibi]

karâr-i kat'

huk. dâvayı neticelendiren kat'! (* kesin) karar.

karâr-ı muvakkat

huk. dâva görülmeden önce muvakkaten alınması lâzım gelen bir tedbîri gerektiren karar : [dâva olunan şeylerin mahzur veya tehlikeden korunması için, muvakkaten korunması için, verilen karar gibi]

karâr-ı serî

acele karar.

karar-larında

sularında, (bkz. : takriben).

karâr-dâde

(a. f. b. s.) : karârı verilmiş; pazarlığı kesilmiş.

karargâh

(a. f. b. i.) : 1) bir yerde oturup karar kılınacak, dinlenilecek yer. 2) ask. bir ordu kurmay heyetinin bulunduğu yer, merkez, (bkz. : ma-asker).

karâr-gîr

(a. f. b. s.) : kararlaşmış, karârı verilmiş, karâra bağlanmış, (bkz. : mukarrer).

karâr-nâme

(a. f. b. s.) : verilen karârı bildiren yazı; vekiller heyetinden çıkan resmî emirler.

karâr-yâb

(a. f. b. s.) : karar bulan, bir yerde oturup dinlenen.

kâr-âsnâ

(f. b. s.) : iş bilir, işten anlar, (bkz. : kâr-âgâh, kâr-dân, kâr-dîde, kâr-şinâs).

karâtîs

(a. i. kırtâs'ın c.) : kâğıtlar, kâğıt tabakaları, sahifeler.

karâvol

(f. i.) : karakol.

kâr-âzm

(f. fc. s.) : tecrübeli, görgülü; iş bilen, (bkz. : kâr-âzmûde).

kâr-âzmâyi

(f. b. i.) : iş bilicilik, görgülülük. (bkz. : kâr-âz-mûdegî).

kâr-âzmûdi

(f. b. s.) : görmüş geçirmiş, görgülü (bkz. : kâr-âzmâ).

kâr-âımûdegî

(f. b. i.) : görgülülük, beceriklilik, iş bilicilik. (bkz. : kâr-âzmâyi).

kârbân

(f. i.) : kervan.

kârbân-ı râh-ı teertd

tecrîd (maddî kaygulardan ruhu sıyırma) yolunun kervanı.

kârbân-serây

(f. b. i.) : kervansaray, şehirlerde, köylerde, yol üzerinde yolcuların, misafirlerin gecelemelerine mahsus büyük han. (bkz. : kSrvân-serây).

karcığar

müz. Türk müziğinin on iki numaralı basit makamıdır. Zeyn-ül-el-hân'da geçtiğine göre en az beş asırlık ise de ancak bir buçuk asırdan beri bestekârlar tarafından kullanılmaktadır. Karcığar, coşkun hareketlerde bir makam olup Türk halk müziğinde fazla görülür. Makam, uşşak dörtlüsüne hicaz beşlisinin ilâvesinden teşekkül etmiş olup bu iki dizi parçasının birleştiği dördüncü derecedeki "re" (neva) güçlüdür. Tabîî durak perdesi "lâ" (dügâh) dır. Donanımına "si" koma ve "mi" bakıyye bemolleri ile "fa" ba-kıyye diyezi konur. Dizisi inici-çıkıcı bir seyirdedir. N; seb-i şerife adedinden yalnız 6 tanesine mâliktir. Orta sekizlideki

Kârd

(f. i.) : bıçak. (bkz. : mûs, sikkîn).

kâr-dân

(f. b. s.) : iş bilir, işten anlar, (bkz. : kâr-âgâh, kâr-âşnâ, kâr-dîde, kâr-şinâs).

kâr-dânî

(f. b. i.) : iş bilirlik, uyanıklık.

kâr-dâr

(f. b. s. c. : kâr-dârân) : iş tutan, işi elinde tutan.

kâr-dârân

(f. b. s. kârdâr'ın c.) : iş tutanlar, işi elinde tutanlar.

kâr-dîde

(f. b. s. c. : kâr-dîdegân) : iş bilir, uyanık, tecrübeli, (bkz. : kâr-âgâh, kâr-âşnâ, kâr-âzmûde, kâr-dân, kâr-şi-nâs).

kâr-dîdegî

(f. b. i.) : kâr-dîde'lik.

kâr-fermâ

(f. b. i. c. : kâr-fermâyân) : iş buyuran, iş buyurucu, (bkz. : âmir, hâkim).

kâr-fermâyân

(f. b. i. kâr-fermâ'nın c.) : iş buyuranlar, iş buyurucular.

kâr-fermâyî

(f. b. i.) : iş buyurma, iş buyuruculuk.

kâr-gâh

(f. b. i.) : iş yeri, fabrika, (bkz. : kâr-hâne1. . [nazımda : "kâr-geh" şeklinde geçer]

kâr-gâh-ı kün fekân

kâinat ve kâinatta olan bütün şeyler.

kâr-gen

(f. b. s.) : (bkz. : kâr-ger).

kâr-ger

(f. b. s.) : 1) iş yapan, iş işliyen, işleyici. 2) te'sirli, nüfuzlu.

kâr-gil

(f. b. i.) : kerpiç bina.

kâr-.gîr

(f. b. s.) : 1) iş tutan, iş tutucu. 2) o. taştan veya tuğladan yapılmış bina.

kâr-güzâr

(f. b. s. c. : kâr-güzârân) : iş beceren, elinden iş gelen becerikli, (bkz. : kâr-âgâh, kâr-âşna, kâr-âzmâ, kâr-dân, kâr-perverd, kâr-sâz).

kâr-güzârân

(f. b. i. kâr-güzâr'ın c.) : iş becerenler, elinden iş gelenler, becerikliler.

kâr-güzârî

(f. b. i.) : iş bilirlik, beceriklilik, (bkz. : kâr-âgâhî, kâr-âzmâ-yî, kâr-azmûdegî, kâr-dânî).

karh

(a. i.) : Yaralama Yaralanma. 2) vücutta çıkan çıban.

karha

(a. i. c. : kurûh) : yara; ülser, (bkz. : cerîha). [aslı "kurha" olduğu halda "karha" şekli yaygındır]

karha-i âkile

hek. etrafını yiyip, gittikçe genişliyen yara.

karha-i efrenciyye

hek. firengi yarası.

karhai redîe

hek. güç iyileşen kötü bir yara.

kâr-hâne

(f. b. i.) : 1) iş yeri, iş işlenen yer. (bkz. : kâr-gâh). 2) süt evi, süt satılan yer, süt fabrikası. 3) * genel ev. (bkz. : umûm-hâne). (bkz. : mûmesât).

kari'

("ka" uzun okunur, a. i. kırâat'den. c. : kurrâ) : 1) kıraat eden, okuyan, okuyucu. 2) Kur'ân'ı usulünce okuyan.

kari

("ka" uzun okunur, a. i.) : kariyye ahâlisinden, köylü.

karia

("ka" uzun okunur, a. i. c. : kavâri') : 1) pek şiddetli rüzgâr. 2) ansızın gelen büyük belâ. 3) kıyamet. 4) belâdan kurtul. mak üzere okunan : "el-Kariatü. . " sûresi.

kariat

("ka" uzun okunur, a. i. karie'nin c.) : kıraat eden, okuyan [kadınlar]

karîb

(a. s. kurb'dan. c. : akribâ) : yakın, yakın olan, uzak olmıyan; soyca yakın. An-karîb : yakında, bir zaman sonra, çok vakit geçmeden; soyca yakın olan.

karîben

(a. zf.) : yakında, bir zaman sonra, çok vakit geçmeden; soyca yakın olan, olarak.

karîb-ül-ahd

(a. zf.) : yakın zamanda. karie ("ka" uzun okunur. a. i. kari'den. c. : kariât) : kıraat eden, okuyan [kadın]

karîh

(a. s.) : 1) yaralı. 2) çıbanlı.

kariha

(a. i.) : 1) insanda kendiliğinden hâsıl olan fikir ve niyet. 2) tabiat. 3) fikir kuvveti, bir fikri meydana koyma hassası; yapılacak bir iş için husule gelen fikir.

karîha-i sabiha

pâdişâhın isabetli reyi, fikri.

karîha-zâd

(a. f. b. s.) : karihadan meydana gelen, karihadan doğan.

Karin

(a. s. c. : kurenâ) : 1) yakın, (bkz. : karîb). 2) bir şeye sahip olan, bir şeye nail olan. 3) hısım, komşu, arkadaş gibi yakın olanlardan her biri. 4) pâdişâhın dâimi surette yakınında bulunan, mabeyinci. Ser-karîn : baş mabeyinci.

karîn-i evvel

baş mabeyinci.

karîn-i re'y-i sâib

isabetli, düşünceye uygun.

karîn-i sâni

ikinci mabeyinci, karine (a. i. c. : karâin) : karışık bir iş veya mes'elenin anlaşılmasına, çözülmesine yarıyan hal, ipucu, (bkz. : emare).

karîne-i katla

("ka" uzun okunur) : huk. lâyık olan dereceye varan emare : [birinin, elinde kanlı bir bıçakla bir evden çıktığı sırada, o evde henüz öldürülmüş biri görülünce, evden çıkan kimsenin, ölenin katili olduğuna hükmetmek gibi]

karîne-i katıa-i kanûniyye

huk. hükmün sebeplerinden olan yemin, şahitlik. v. s.

karîne-i kâtıa-i takdîrivye

bir tüccarın, ticâreti meslek edinip, devamlı olarak bu işle meşgul olması gibi.

karîr

(a. s.) : sevinmiş, (bkz. : memnun, mesrur, şâd).

karîr-ül-ayn

gözü aydın, (bkz. : rûşen-çeşm).

kârîz

(f. i.) : keriz, yer altı lâğımı.

karm

(a. i. c. : kurum) : değerli insan.

karn

(a. i.) : 1) boynuz.

karn-ı zaby

geyiğin başındaki çatal boynuz. 2) yüz yıllık zaman. 3) vakit, zaman. 4) (s. c. : akran) : yaşdaş, bir yaşta olan.

karn-ül-cerâd

zool. çekirgenin başındaki uzun tüy.

karnabit

(a. i.) : bot. karnıbahar.

kâr-nane

(f. b. i.) : (bkz. : kâr-nümâ 2 )

karneyn

(a. i. s.) : iki boynuz. Zül-karneyn : 1) Kur'ân-ı Kerîm'de adı geçen ve nebi mi, velî mi olduğunda tereddüt edilen zat; 2) (rivayete göre) Büyük İskender.

kâr-nümâ

(f. b. s.) : 1) iş, menfaat gösteren. 2) usta çıkacak çırakların, ustalıklarını göstermek üzere yaptıkları örneklik iş.

kâr-perdâz

(f. b. s.) : 1) iş düzenliyen. 2) i. şehbender, konsolos.

kâr-perverd

(f. b. s.) : iş yapan, becerikli, (bkz. : kâr-güzâr, kâr-sâz).

karr

(a. i.) : 1) soğuk geçme [birine] . 2) karar. Yevm-ül-karr : kurban bayramının ikinci günü; kurban Bayramında hacıların, Mina'da beklediği iki gün.

karr-ül-ayn

1) gözünün aydın olacağı nesne. (bkz. : karîr-ül-ayn) ; 2) su teresi denilen bir nebat (* bitki).

karrâ'

(a. s. c. : karrâûn) : güzel okuyan. Hâfız-ı kurrâ' : güzel okuyan hafız.

karrâûn

(a. i. karrâ'ın c.) : güzel okuyanlar.

kâr-sâz

(f. b. s.) : iş işliyen, becerikli, (bkz. : âmil, fail, kâr-perverd).

kâr-şinâs

(f. b. s. c. : kâr-şinâsân) : iş bilir, işten anlar, (bkz. : kâr-âgâh, kâr-âsnâ, kây-dân, kâr-dîde).

kâr-şinâsân

(f. b. s. kârşinâs'm c.) : iş bilirler, işten anlıyanlar.

kâr-şinâsî

(f. b. i.) : iş bilirlik, iş anlayıcılık.

Karun

("ka" uzun okunur, a. h. i.) : 1) benî israil'de zenginliğiyle meşhur olan bir insan, Krezüs. 2) [bu isimden kinaye olarak] çok zengin kimse.

karûre

("ka" uzun okunur, a. i. c. : kavârir) : 1) gözün siyahı, göz bebeği. 2) sırçadan yapılan kap. 3) sidik kabı, ördek.

kârvân

(f. i.) : keryan, kafile, yolcu katarı, (bkz. : kârbân).

kârvân-kırân

(f. t. b. i.) : astr. kervankıran, zühre (venüs) gezeğeni.

kârvân-sarây

(f. b. i.) : kervansaray, (bkz. : kârbân-serây).

karye

(a. i. c. : kura) : köy. (bkz. : kasaba). Ehl-i karye : köylü. Karyet-ün-neml : karınca yuvası.

karyef-ün-nahl

arı yuvası; kovan.

Karyet-ül-ensâr

(a. b. i.) : Medîne-i Münevvere.

karz

(a. i.) : 1) ödünç verme, ödünç alma. 2) ödünç verilen veya alınan şey; borç.

karı hasen

faizsiz verilen borç.

kâr-zâr

(f. i.) : ceng, kavga, savaş.

kârzâr-ı düşvâr

zor savaş.

kâr-râr-gih

(f. b. i.) : savaş yeri, savaş meydanı.

karzen

(a. zf.) : borç olarak, ödünç olarak.