îtâ

ايتا

(a. i.) : (bkz. : i'tâ).

îtâ'

اعطاء

(a. i.) : ed. kafiyenin bir mânâda olarak aynen tekrarı.

i'tâ'

(a. i. atâ'dan.) : verme, verilme; ödeme ahz ü i'tâ : alışveriş. î'tâ-yi ma'lûmat : bilgi verme.

itaat

اطاعت

(a. i. tav'dan.) : boyun eğme, dinleme; alınan emre göre davranma. adem-i itaat : dinlememe. arz-ı itaat : dinleyeceğini bildirme.

itâb

اتاب

(a. i.) : kolsuz, yakasızkadın gömleği, dekolte gömlek.

itâb

عتاب

(a. i.) : azarlama, tersleme, paylama; darılma.

it'âb

اتعاب

(a. i. taab'dan.) : yorma, yorulma, zahmet verme.

îtâd

ايتاد

(a. i.) : kazık çakma, (bkz. : veted).

itâd

اتاد

(a. i.) : süt sağarken ineğin ayağına geçirilen ip.

itâha

اتاحه

(a. i.) : bir şeyi yapıp bitirme, hazır etme.

i'tâk

اعتاق

(a. i. ıtk'dan.) : [kola veya câriye] azâdetme, edilme.

i'tâk bi-l-kinsya

huk. [eskiden] kinâî lâfızlardan biri ile yapılan i'taktır ki hüküm ifâde etmesi niyete bağlıdır, ["sen benim mülküm değilsin", "sebilini tahliye ettim" gibi]

i'tâk-ı mahzur

huk. [eskiden] gayrimeşrû bir cihet için yapılan ıtık.

i'tâk-ı mendûb

huk. [eskiden] Allah rızâsı için yapılan ıtık.

i'tâk-ı mübâh

huk. [eskiden] bir veçhe, bir şeye niyet etmeksizin yapılan ıtık.

i'tâk-ı sarih

huk. [eskiden] azâdetmeye yarıyan açık sözlerden biri ile yapılan îtaktır ki bununla niyete muhtâc olmaksızın ıtık vuku bulur, memlûk kabul etsin etmesin : "sen hürsün!", "seni azâdettim" gibi.

i'tâk-ı vâcib

huk. [eskiden] katilden, zıhardan, yeminden, oruç bozmaktan dolayı yapılması îcâbeden ıtık.

itâle

اطاله

(a. i. tûl'den.) : uzatma, uzatılma.

itâle-i dest

el uzatma, hıyanet.

itâle -i lisân

dil uzatma, sövüp sayma.

it’âm

اتآم

(a. i.) : ikiz doğurma.

it'âm

اطعام

(a. i.) : yemek yedirme, yemek verme, verilme.

it'âmiyye

اطعاميه

(a. i.) : bâzı vâkıf müesseselerinde fıkarânın doyurulması için ayrılan tahsfsat.

itan

ايطان

(a. i.) : vatan sayma, sayılma.

itâr, itâre

اتار ، اتاره

(a. i.) : 1) hiddet ve dikkatle bakma. 2) bir şeyin peşini bırakmama.

itâre

اطاره

(a. i. tayerân'dan.) : 1) uçurma, uçurulma. 2) çarçabuk gönderme, yollama, (bkz. : irsal).

itâre-i kebûter

güvercin uçurma.

itâre-i nâme

sür'atle ve binbir hevesle mektup gönderme.

itât

عتاب

(a. i.) : düşmanlık, zıtlık, (bkz. : muhâsama).

ilâve

اتاوه

(a. i. c. : etâvâ) : rüşvet verme.

itbâ'

اتباع

(a. i.) : 1) tabî kılma, arkasına, ardına katma. 2) gr. bir kelimeye katılan aynı kalıpta başka ve mânâsız söz, koşuntu. "yemek memek" deki "memek"; "zengin mengin" deki "mengin" gibi.

itbâk

اطباق

(a. i.) : 1) kaplama. 2) fels. fr. accomodation.

itbâki

اطباقی

(a. s.) : fels. fr. accomoda-tice.

itbâl

اتبال

(a. i.) : derde, tasaya düşürme, düşürülme.

itdân

اتدان

(a. i.) : ıslatma, ıslanma.

itfa'

اطفاء

(a. i.) : 1) söndürme, söndürülme.

itfâ-yi harik

yangın söndürme.

itfâ-yi düyon

borcun, faizle birlikte anaparadan da ödenmesi, fr. amortissemen. 2) dindirme, bastırma.

itfâiyye

اطفائي

(a. i.) : yangın söndürme ekibi.

itfâl

اتفال

(a. i.) : insan vücûdunun fena kokması.

ithaf

اتحاف

(a. i.) : tuhfe'den.) : 1) hediye olarak verme, verilme. 2) hediye, armağan gönderme; manen sunma. 3) ed. birinin adına eser yazma veya yazılmış bir eseri, baş tarafında adını söylemek suretiyle birine hediye etme.

ithâf-nâme

اتحاف نامه

(a. f. b. i.) : bir şeyin ithaf edildiğine dâir yazılan yazı.

itham

اتهام

(a. i.) : töhmet'den.) : töhmetlendirme, suçlandırma, birine bir kabahat yükleme.

ithâmî

اتهامی

(a. i.) : ithamla ilgili.

ithâm-nâme

اتهامنامه

(a. f. b. i.) : iddiânâme.

i'tibâr

اعبار

(a. i. ubor'dan. c. : i'tibârât) : 1) saygı gösterme. 2) ehemmiyet verme. 3) şeref, haysiyet. 4) bir şeyin hakiki değil, kararlaştırılan değeri. 5) ibret alma. 6) tic. söz veya imzanın değeri, fr. crédit*.

i'tibâr-ı sûret

görünüşe değer verme.

i'tibârât

اعبارات

(a. i. i'tibâr'ın c.) : var sayılan şeyler, faraziyeler.

i'tibâren

اعتبارا

(a. zf.) : ... den başlıyarak, ... den sonra, ... . den beri.

i'tibârî

اعتباری

(a. s. c. : i'tibâriyyât) : gerçek olmıyan, var sayılan, [müen. "i'tibâriyye"]

i'tibâriyyât

اعتباريات

(a. i. i'tibârî'nin a) : (bkz. : faraziyyât).

i'tidât

اعتداد

(a. i. add'den.) : 1) sayma; iddet çekme, [kadınlarda üç temizlenme devresi gibi doksan gün kadardır] . 2) nazlanma). 3) gururlanma.

i'tidâd

اعتضاد

(a. i.) : 1) bir şeyi kol üzerine alma. 2) yardım isteme.

i'tidâl

اعتدال

(a. i. adl'den.) : 1) orta oluş, ortalama, aşırı olmama hâli, ölçülülük.

i'tidâl-i dem

kızgınlığa mağlûp olmayış, soğuk kanlılık. 2) yavaşlık, yumuşaklık. 3) uygunluk. 4) astr. gece ile gündüzün bir olması, gün-tün eşitliği, fr. equinoxe.

i'tidâl-i harîfî

astr. Arz'ın güneş etrafında çevirdiği yörünge üzerinde ve i'tidâl-i rebîî noktasını karşısında, mihver-i sagîr'in bir ucunda 20 martta işgal ettiği yer olup (rûmî 10 eylül) bu târihte gece ile gündüz süresi birbirine eşit ve bu târihten sonra gündüz süresi gittikçe uzamıya b lar.

i'tidâl-i rebîî

Arz'ın güneş etrafındaki mahrı üzerinde 20 martta bulunduğu nokta (rûmî mart) : [bu nokta feza küresinin tulleri mesâbes de olan metâlîlerin mebde' noktasıdır. güneş m; zûmesinin müthiş bir sür'atle kantores burcun vega yıldızına sürüklenmesinden dolayı arz mah kinin bu noktadan başlayıp ayni yerde kapanm günde 3. . 565. . 554 dakika geciktiğinden noktar yeri her yıl biraz geriler]

i'tidâleyn

اعتدالين

(a. i. c.) : 1) îtidâl. 2) astr. güneş etrafındaki mahrekte 22 ı lül (i'tidâl-i harîfî) ve 20 mart (i'tidâl-i reb; târihlerinde bulunduğu noktaları birleştiren güneş'in merkezinden geçen nazarî mihver ve bunun iki ucu. [bu mihvere : "mihver-i sagir" adı verilir]

i'tifâr

اعتفار

(a. i.) : yere vurma, kavrayıp yere çarpma.

i'tikab

اعتقاب

("ka" uzun okunur, a. i.) : veresiye vermeme, parasını almadıkça vermeme

i'tikad

اعتقاد

("ka" uzun okunur. a. i. akd'den. c. : i'tikadât) : 1) düğümlenip kaim bir şeye bağlanma. 2) inanma, gönülden tasd' ederek inanma.

i'tikad-ı faside

bozuk inanç.

i'tikadât

اعتقادات

("ka" uzun okunu a. i. i'tikad'ın c.) : itikatlar.

i'tikadât-ı bâtıla

bâtıl, asılsız şeylere inat malar.

i'tikadî

اعتقادی

(a. s.) : îtikad ile, inanma ile ilgili.

i'tikadiyyât

اعتقاديات

(a. i. c.) : îtikade inanmıya âit meseleler, bahisler.

i'tikâf

اعتكاف

(a. i.) : bir yere kapanıp ibâdetle vakit geçirme, [bilhassa, ramaza nın son on gününde camide maksure denilen yer lere kapanıp ibâdetle vakit geçirme]

i'tikal

اعتقال

("ka" uzun okunur. a. i.) : 1) devenin dizini büküp bağlama. 2) güreşte sarmaya getirip yıkma. 3) sağmak içir koyunun ayaklarını iki bacağı arasına alma. 4) binici mızrağını paçası ile üzengi arasına sokup tutma.

i'tikâl

اعتكال

(a. i.) : müşkilleşme, zorlaşma.

i'tikâl

ائتكال

(a. i. ekl'den. c. : i'tikâlât) : 1) kemirerek yeme. 2) hek. yaranın vücûdu yemesi. 3) jeol. deniz dalgalarının, karaları döğerek oyması, aşındırması, fr. erosion.

i'tikâl-ı sevâhil

kıyıların aşınması.

i'tikâlât

ائتكالات

(a. i. i'tikâl'in c.) : aşınmalar, yenmeler, fr. eros'ons.

i'tikâm

اعتكام

(a. i.) : 1) tortop etme. 2) biriktirme.

i'tikâs

اعتكاس

(a. i.) : akislenme, tersine dönme.

i'tilâ'

اعتلاء

(a. i. ulüvv'den) : ükselme, yukarı rütbelere erişme.

i'tilâf

ائتلاف

(a. i. ülfet'den. c. : i'tilâfât) : 1) ülfet etme, alışma. 2) uyuşma, uygunluk, (bkz- : muvafakat).

i'tilâfât

ائتلافات

(a. i. i'tilâfın c.) : anlaşmalar, uyuşmalar.

i'tilâk

اعتلاق

(a. i.) : birinin sevgisine yakalanma, tutulma.

i'tilân

اعتلان

(a. i.) : 1) aşikâr, meydanda olma. 2) doğum sırasında, çocuğun görünmesi.

i'timâd

اعتماد

(a. i. amd'den.) : 1) dayanma, güvenme. 2) emniyet, güven.

i'timâden

اعمادا

(a. zf.) : îtimâd ederek, güvenerek, dayanarak.

i'timâd-nâme

اعتماد نامه

(a. f. b. i.) : bir elçinin, gönderildiği yerin devlet reisine sunmak üzere götürdüğü îtimat mektubu, güven mektubu.

i'timâd-üd-devle

اعماد الدوله

(a. b. i.) : [devletin itimâdı, güveni] safevîler devrinde başvekillere verilen bir unvan, (bkz. : vezîr-i a'zam).

i'timâm

اعتمام

(a. i.) : 1) imamelenme, başına sarık sarma. 2) miğfer giyme. 3) otlar uzayıp gelişme; dağlar yeşillenme.

i'timân

ائتمان

(a. i.) : emin bulunma, emniyet etme.

i'tinâ'

اعتناء

(a. i. uniyy'den) : çok dikkat etme, özenme.

i'tinâk

اعتناق

(a. i. unk'dan) : birbirlerinin boyunlarına sarılma, boğaz boğaza gelme.

i'tinân

اعتنان

(a. i.) : 1) insanın önüne durma. 2) birinin mâhiyeti meydana çıkma.

i'tirâf

اعتراف

(a. i. irfân'dan. c. : i'tirâfât) : suçunu veya yerinde olmıyan bir hareketini saklamaktan vazgeçip söyleme, hakkı teslîm etme, fr. confession.

i'tirâf-ı cürm

maznunun (* sanığın) : işlemiş olduğu suçu söylemesi.

i'tirâf-ı kusur

kusurunu î'tirâf etme, söyleme.

i'tirâz

اعتراض

(a. i. c. : i'tirâzât) : bir fikri, bir hükmü kabul etmeyip çürütmiye kalkışma.

i'tisâ

اعتصاء

(a. i.) : asâ kullanma, asaya dayanma.

i'tisâb

اعصاب

(a. i.) : 1) kanâat etme. 2) asabîleşme, sinirlenme.

i'tisâf

اعتساف

(a. i. c. : i'tisâfât) : doğru yoldan sapma, yolsuzluk etme.

i'tisâm

اعتصام

(a. i. ismet'den.) : 1) el ile tutma, tutunma. 2) günahtan sakınma. 3) temiz olma. 4) o. bot. bitkiler damar damar olma.

i'tisâr

اعتصار

(a. i.) : usaresini, özünü çıkarmak için bir şeyi sıkma; sıkılma, (bkz. : ta'sîr).

i'tisâs

اعتساس

(a. i.) : gece gezip dolaşma, karakol vazifesini görme.

i'titâf

اعتطاف

(a. i.) : bir şeye bürünme, örtünme.

i'tivâ'

اعتواء

(a. i.) : bükme, bükülme, (bkz. : iltivâ').

i'tiyâd

اعتياد

(a. i. c. : i'tiyâdât) : âdet edinme, alışma; alışkanlık. sû-i i'tiyâd : fena şeyi âdet edinme, (bkz. : ülfet).

i'tiyân

اعتيان

(a. i.) : dik dik bakma, gözünü dikme.

i'tizâ'

اعتزاء

(a. i.) : bir kabileye veya kimseye bağlı bulunma.

i'tizâd

اعتضاد

(a. i.) : 1) bir şeyi kol üzerine alma. 2) yardım isteme. 3) yardım etme, (bkz. : i'tidâd).

i'tizâl

اعتزان

(a. i. azl'den.) : 1) bir tarafa çekilme. 2) işten çekilme. 3) ehl-i sünnet'ten vâsıl b . atâ'nın kurduğu mu'tezile mezhebi. 4) takımdan ayrılma.

i'tizâm

اعتزام

(a. i. azîmet'den) : gitmiye hazırlanma, gidiş, (bkz. : azîmet).

i'tizâm

اعتظام

(a. i.) : azamet, büyüklük satma.

i'tizâr

اعتزاز

(a. i. özr'den. c. : i'tizârât) : özür dileme.

i'tizâz

اعتزاز

(a. i. azîz'den.) : kendini aziz tutma, izzetinefs gösterme.

itkâ'

اتكا

(a. i.) : koltuk altına yastık, dayak koyma, dayanma, dayanacak şey kutlanma.

itkan

اتقان

("ka" uzun okuma. a. i.) : 1) muhkem, sağlam kılma. 2) inanma, emîn olma.

itlâ'

اتلاء

(a. i.) : başkasının üzerine bırakma.

itilâd

اتلاد

(a. i.) : eski mal sahibi olma, kılma.

itlaf

اتلاف

(a. i. telef den. c. : itlâfât) : 1) telef etme, mahvetme, öldürme, (bkz ittiâs). 2) lüzumsuz yere harcama. 3) yoketme bozma.

itlâl

اتلال

(a. i.) : 1) damlatma. hayvanı yedeğinde götürme.

itmâm

اتمام

(a. i. tamâm'dan.) : tamamlama, bitirme, tamam etme, edilme

itminan

اطمينان

(a. i.) : 1) emin olma. 2) birine inanma, güvenme. 3) kat'î olara bilme.

itmînân-ı kalb

kalbden; yürekten inanma.

itnân

اتنن

(a. i.) : çocuk, hastalı dolayısiyle büyüyememe, gelişememe.

itrâ'

اترا

(a. i.) : doldurma.

itrâb

اتراب

(a. i.) : toprak serpme topraklama.

itrâk

اتراك

(a. i.) : terketme, bırakma vazgeçme.

itrâz

اتراز

(a. i.) : kurutma, kurutulma.

ittiâd

اتعاد

(a. i.) : randevu verme

ittiâs

اتعاس

(a. i.) : helak etme öldürme, (bkz. : itlaf 1, 2. .)

ittiâz

اتعاظ

(a. i. va'z'dan) : nasihat, öğüt dinleme.

ittibâ'

اتباع

(a. i.) : tâbî olma uyma, ardısıra gitme.

ittibâ-en

اتباعا

(a. i.) : tâbî olma, uyma ardısıra gitme.

itticâh

اتجاه

(a. i. cihet'den.) : bir cihete, bir tarafa dönme.

itticâr

اتجار

(a. i.) : ilâç, deva kullanma, kullanılma.

ittifak

اتفاق

(a. i. vifâk'dan. c. : ittifâkat) : birleşme, uyuşma; sözleşme.

ittifaka

اتفاقا

("ka" uzun okunur, a. zf.) : rastgele, tesadüfle.

ittifâkan

اتفاقا

(a. zf.) : rastgele, tesadüfle.

ittifâkat

اتفاقات

("ka" uzun okunur. a. i. ittifakın c.) : birleşmeler, sözleşmeler, uyuşmalar, tesadüfle olan şeyler.

ittifâkî, ittifâkiyye

اتفاقی ، افاقيه

(a. s.) : 1) ittifaka, birleşmeye, sözleşmeye veya uyuşmaya âit. 2) rastgele, tesadüfle.

ittifâkiyyât

اتفاقيات

(a. i.) : rastgele, tesadüfle olan şeyler.

ittifâkiyye

اتفاقيه

(a. i.) : fels. vesîlecilik, fr. occasionnalisme.

ittifak-pezîr

افاق پذير

(a. f. b. s.) : ittifak kabul eden, edici.

ittihâb

اتهاب

(a. i. hîbe'den.) : huk. bedelsiz olarak verilen bir malı kabul etme.

ittihâd

اتحاد

(a. i. vahdet'den.) : bir olma, birleşme, aynı fikirde olma, birlik.

ittihâd-ı ârâ

reybirligi (*oybirliği)

ittihâd-ı insâniyyet

insanlığın birleşmesi.

ittihâd-ı İslâm

islâm birliği, fr. panislamisme.

ittihâd-ı kalb-i millet

milletin kalb birliği.

ittihâd-ı menâfi'

menfaatlerin birleşmesi.

ittihâd-ı umûmi

umûmî birlik, bütün insanların birleşmesi.

ittihâd ve terakki

1908 meşrûtiyeti'nden sonra memlekette faaliyete geçen siyâsî bir parti.

ittihâm

اتهام

(a. i. töhmet'den.) : töhmetli olma, suçlu olma.

ittihâz

اتخاذ

(a. i. ahz'den.) : 1) edinme, edinilme. 2) kabul etme. 3) îtibâr etme, sayma, tutma. 4) kullanma. 5) kurma, düşünme, tasarlama.

ittika

اتقا

("ka" uzun okunur, a. i. vikaye'den) : 1) sakınma, çekinme. 2) Allah'tan korkma.

ittikâ

اتكاء

(a. i.) : dayanma, yaslanma, söykenme.

ittikâl

اتكال

(a. i.) : işi Allah'a bırakıp kadere boyun eğme, güvenme.

ittikan

اتقان

("ka" uzun okunur, a. i.) : gözle görmüş gibi iyi ve sağlam bilme.

ittikar

اتقار

("ka" uzun okunur, a. i.) : vakar, gurur, büyüklük gelme.

ittirâ'

اتراع

(a. i.) : solma.

ittisâ'

اتساع

(a. i. vus'dan.) : 1) bollaşma, genişleme. 2) bolluk, genişlik. 3) fels. * kaplam.

ittisâf

اتصاف

(a. i. vasf'dan.) : 1) muttasıf olma, vasıflanma, * nitelenme. 2) bir hal takınma.

ittisâh

اتساخ

(a. i.) : kirlenme, paslanma.

ittisâi

اتساعی

(a. i.) : fels. fr. extensif.

ittisâk

اتساق

(a. i.) : nizâma girme, intizam bulma, sıralanma.

ittisâ

اتصال

(a. i. vasl'dan) : 1) bitişme, kavuşma, ulaşma. 2) birbirine dokunma. 3) yakınlık.

ittisâl-üt-terbi'

inş. birinin tuğlaları, bir başkasının tuğlalariyle birbirine girecek şekilde iki duvarın birleşmesi.

ittisâlât

اتصالات

(a. i. c.) : istihkâm kısımlarını veya türlü istihkâmları birbirine bağlamak için yapılan yollar.

ittisâm

اتصام

(a. i. vesm'den.) : 1) damga vurma, nişan vurma, dağlama, süsleme,

ittitân

اتطان

(a. i.) : vatan, yurt tutma, bir şehirde, bir yerde yerleşip oturma, (bkz. : tavattun).

ittizâ'

اتضاع

(a. i.) : 1) devenin, boynuna basarak üstüne binmek için, başını aşağıya eğme. 2) alçak gönüllülük.

ittizâh

اتضاح

(a. i.) : vazıh, açık olma, meydana çıkma.

ityân

اتيان

(a. i.) : 1) getirme, getirilme. 2) söyleme, bildirme. 3) isbat.