hisâb

(a. i. c. : hisâbât) : hesap, sayma, aritmetik, fr. arithmetique. Bi-hisâb : Hesapsız. sayısız, pek çok. İlm-i hisâb : aritmetik bilgisi. İnd-el-hisâb : hesap sonunda, hesâbedilerek.

hisâb-ı ameli

mat. pratik hesap.

hisâb-ı nazarî

mat. teorik hesap.

hisâb-ı tefâıulî

mat. diferansiyel hesap.

hisâb-ı temâmî

mat. integral hesap.

hisâb-ı zihnî

mat. zihin hesabı, fr. calcul mental

hisâbî

(a. s.) : hesabını iyi bilen.

hisân

(a. i.) : aygır.

hisar

(a. i. hasr'dan) : 1) kuşatma, etrafını alma. 2) kale, etrafı istihkâmlı kale, bent, (bkz. : hısn).

hisar

(f. i.) : müz. Türk müziğinin en eski mürekkep makamlarındandır; sûz-i dil makamına hüseynî beşlisinin veya hüseynî makamının ilâvesinden mürekkeptir. Hüseynî ile dügâh'da kalır. Güçlüleri birinci derecede -sûz-i dil'in tîz durağı ve hüseynî'nin güçlüsü olan- hüseynî, ikinci derecede de -sûz-i dil'in güçlüsü olan- pûseliktir'. Donanımına sûz-i dil'inki gibi sol ve re bakıyye diyezleri konulur. Hüseynî için sol bekar, re bekar, si koma bemolü ve fa bakıyye diyezi kullanılır.

hisâr-aşîrân

(f. b. i.) : müz. Rakım Elkutlu tarafından takîbedilmiş ve bir devr-i kebîr beste bestelenmiş olan mürekkep makamdır ki, hisar'dan yegâne farkı hüseynî makamı veya beşlisi kullanmayıp, bunun yerine uşşak dörtlüsü'nün hüseynî-aşîran perdesindeki şeddini (âşîran, ırak, rast, dügâh) kullanmak ve böylece aşîran perdesinde karar kılmaktan ibarettir. Güçlüsü de pûseliktir.

hisâr'da pûselik

(f. t. b. i.) : müz. re diyez minör'ün Türk müziğindeki ismi olup, pûselik makamının hisar perdesindeki şeddidir. Donanımına altı tane (fa, do, sol, re, la, mi) küçük mücenneb diyezi konulur (yeden sesi için do çifte diyez alır). Orta sekizlideki sesleri, pestden tize doğru şöyledir : kaba hisar, dik Acem-aşîran, geveşt, zirgüle, dik kürdî, pûselik, neva ve hisar.

hisarek

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin enaz altı asırlık bir mürekkep makamı olup numunesi kalmamıştır.

hisar-evic

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az altı asırlık bir mürekkep makamı olup numunesi kalmamıştır.

hisâr-ı büzürg

müz. Türk müziğinin eski mürekkep makamlarından olup numunesi kalmamıştır.

hisâr-ı gayr-i müsteâr

müz. Türk müziğinin en az beş asırlık mürekkep makamlarından olup nümûnesi kalmamıştır.

hisâr-ı kadîm

müz. Türk müziğinin eski mürekkep makamlarından olup, numunesi kalmamıştır.

hisâr-ı nîk

müz. Türk müziğinin en az altı asırlık bir mürekkep makamı olup numunesi kalmamıştır.

hisâr-kürdî

(f. a. b. i.) : müz. Abdülbâki Dede'nin terkîbettiği makamlardan biri olup numunesi kalmamıştır. Hisar'ı müteakip bir kürdî dörtlüsü ile dügâh'da kalır.

hisâr-pûselik

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin tahmînen iki buçuk asırlık bir mürekkep makamıdır. Bu makam, hisar ile pûselik makamlarından mürekkeptir. Pûselik ile dügâh perdesinde durur. Güçlüleri, birinci derecede hüseynî, ikinci derecede pûseliktir. Donanımına "sol" ve "re" için iki tane bakıyye diyezi konulur. Pûselik makamı için "re" diyez bekar yapılır.

hisbân

(a. i.) : hesap, sayma; hesap görme.

hisbâniyye

(a. i.) : fels. fr. scepticisme.

hisbe

(a. i.) : ecir, sevap.

hiss

(a. i. c. : ahsâs) : duyma kuvveti, duygu.

hiss-i selîm

sağduyu, fr. bon sens.

hiss kabl-el-vuku', hiss-i mukaddem

vukuundan önce hissetme, * önsezi, fr. pressentiment.

hisse

(a. i. c. : hısas) : pay, nasîp.

hisse-i mahabbet

muhabbet hissesi.

hiss-i müfreze

huk. [eskiden]. bir toprağın taksiminde kısmet sahiplerinden her birinin hissesine isabet eden yer.

hisse-i şayia

huk. müşterek bir malın her cüz'üne sirayet eden hisse, pay.

hisse-çîn

(a. f. b. i.) : pay alma.

hisse-dâr

(a. f. b. i.) : hissesi olan, hisse sahibi.

hisse-mend

(a. f. b. s.) : 1) hissesi olan. 2) pay alan. 3) ibret alan.

hissen

(a. zf.) : duyguca, duygulanarak.

hissel

(a. i.) : cimrilik, tamahkârlık, nekeslik, (bkz. : hasâset).

hisse-yâb

(a. f. b. s.) : hisse bulan, hisselenen.

hissî

(s. s.) : his ile, duygu ile-ilgili, fr. sentimental : [müen. "hissiyye" dir].

hissiyyât

(a. i. c.) : duygular, sezişler.

hissiyyât-ı hafiye

gizli duygular.

hissiyyât-ı ulviyye

yüksek hisler duygular.

hissiyyet

(a. i.) : duyarlık; duygululuk.