hâk

(a. s.) : 1) vasat, orta. hâk-ul-edme : derinin orta katı. 2, insaniyetli, mert ve yiğit adam.

hâk

(f. i.) : toprak. 

hâk-dân-ı fena

(fânilik toprağı) ; dünyâ.

hâk-i beden

vücut toprağı.

hâik-i beyaban

çölün toprağı

hâk-i cenâb-ı südde-i devletmeâb

pâdişâhın kapısının önünde.

hâk-i kadem

ayak toprağı.

hâk-i mezâr

mezar toprağı. 

hâk-i mezellet

horluk, düşkünlük toprağı.

hâk-i pâk

temiz toprak.

hâk-i pây

ayak toprağı, tozu.

hâk-i vatan

vatan toprağı.

hakaid

("ka" uzun okunur, a. i. hakd'ın c.) : garezler, kinler.

hakaik

("ka" uzun okunur. a. i. hakikat'in c.) : [doğrusu "hakayık" dır], (bkz. : hakayık).

hakan

("ka" uzun okunur, t. i.) : Türk imparatorlarına verilen unvan. [Arap kaidesine göre "havâkin" şeklinde cemilendirilmiştir].

hâkan-ı mağfur

ölmüş hükümdar.

hâkanî

("ka" uzun okunur. s.) : 1) hakan ile ilgili, hakana mensup. 2) i. meşhur bir Türk şâiri; meşhur bir İran şâiri. Defter-i hâkanî : (bkz. : defter). Hudûd-i hâkanî : Osmanlı İmparatorluğu sının . kûs-i hâkanî : deve üzerinde taşınan en büyük davul koş.

hakaret

("ka" uzun okunur. a. i.) : hakirlik, hor görme, incitme, küçük düşürme.

hakaret-âmîz

("ka" uzun okunur, a. f. b. s.) : hakaretle karışık.

hakayık

("ka" uzun okunur. a. i. hakikat'ın c.) : doğru olan asıllar, şüphesiz bulunan şeyler, hakikatler, gerçeklikler.

hakayık-ül-vekayi'

vak'aların hakikatleri.

hak-bîn

(a. f. b. s.) : hak görücü, bak verici.

hâk-bîz

(a. f. i.) : toprak kalburu.

hâk-bûs

(f. b. i.) : yer öpme; büyük bir zâtın ayaklarına varıp öpme.

hâk-dân

(f. b. i.) : dünyâ, yer.

hâk-dân-ı fena

(fânî toprak) : [bu] Dünyâ.

hâk-dânî

(f. s.) : toprakla ilgili.

hakem

(a. i.) : 1) iki hasım tarafın, aralarındaki anlaşmazlığı halletmek üzere, hâkim olarak seçtikleri kimse. 2) futbol, güreş, boks ve şâir spor oyunlarını başından sonuna kadar idare eden kimse.

hakemeyn

(a. i. c.) : 1) iki hakem. 2) Sıffîn vakasında Hazret-i Ali ile Muâviye arasında hakem seçilen Ebû Mûse-l-Eş'arî ile Amr übnü-l-As.

hâkezâ

(a. zf.) : böyle, bunun gibi, böylece, yine öyle.

hâkî

(a. s. hikâye'den.) : hikâye eden, anlatan.

hâkî

(f. s. c. : hâkiyân) : top rak rengi; toprakla ilgili.

hakik

(a. s.) : 1) hak sahibi olan, haklı. 2) lâyık, müstahak.

hakikat

(a. i.) : 1) bir şeyin* aslı ve esâsı, mâhiyeti. 2) gerçek, doğru; gerçekten, doğrusu. 3) sadâkat, doğruluk, bağlılık, kadirbilirlik. 4) s. mecaz karşılığı, esas olarak kullanılan [kelime]. 6) ed. bir kelime neyi anlatmak için konulmuşsa, bu kelimenin o mânâda kullanılması : "el" kelimesinin, bilinen uzuv mânâsında kullanılması gibi.

hakikat-bîn

(a. f. b. s.) : hakikati, doğruyu gören, doğru görüşlü.

hakikaten

(a. zf.) : hakikat olarak, doğrusu, gerçekten.

Hakikat-gû

(a. f. b. s.) : doğru söyliyen, doğru sözlü, doğrucu.

hakikat-perest

(a. f. b. s.) : hakikati seven.

hakikat-şinâs

(a. f. b. s.) : hakikati, gerçeği tanıyan, bilen, anlıyan.

hakikat-şinâsâne

(a. f. zf.) : hakikati, gerçeği tanıyana yakışacak surette.

hakikat-şinâs

(a. f. b.) : hakikati, gerçeği tanıma, bilme.

hakiki, hakikiye

(a. s.) : 1) hakikate mensup, gerçek. 2) sahici 3) doğru,, gerçek; gerçekten; fr. realiste.

hakikıyyûn

(a. i. c.) : realistler; fr. realistes.

hakîm

(a. s. c. : hükemâ) : âlim, * bilgin, herşeyi bilen; tabîatı inceliyen; felsefeci; tabip, doktor. [Allah adlarındandır], Emr-t hakîm : Allah'ın buyruğu.

hakîm-i mutlak

Cenâbıhak. Kitâb-ı hakîm : Kur'ân-ı Kerîm.

hâkim

(a. i. c. : hakeme. hâkimûn. hükkâm) : 1) her şeye hükmeden, Allah. Ahkem-ül-hâkimîn, Hayr-ül-hâkimîn : Allah.

hâkim-i hakiki, hâkim-i lemyezel

Allah.

hâkim-i mutlak

(Cenâbıhak). 2) hükmeden, dâva yargılama işine me'mûr olan, * yargıç. 3) s. üstte bulunan. 4) kadı; vali; âmir; hükümdar, emîr.

hakîm-âne

(a. f. zf.) : hikmet sahibi, hakîm olana yakışacak surette, hakîmcesine.

hâkim-âne

(a. f. zf.) : hâkimcesine, hükmederek, amirlik tavriyle; hakime lâyık ve vakışır olan.

hâkime

(a. i.) : "hâkim" in müennesi. Hey'et-i hâkime : yargıçlar kıruıu. Evsâf-ı hâkime : muayyen vasıflar.

hakimiyyet

(a. i.) : hâkimlik, amirlik, üstünlük, egemenlik.

hâkî-nihâd

(f. b. s.) : mütevâzi, alçakgönüllü.

hakir

(a. s.) : itibarsız, değersiz, aşağı, âdî, bayağı.

hakir

(a. i.) : 1) kumasın parlak, ipek yollan. 2) yol yol ipekli kumaş.

hakir-âne

(a. f. zf.) : hakir olana yakışacak surette, hakîrcesine.

hâkister

(f. i) : kül, etüş külü.

hâkisterî

(f. i.) : küle mensup, kül gibi. (bkz. : remâdî).

Hâkiyân

(a. i. hâkî'nin c.) : dünyâ halkı, insanlar.

Hakk

(a. i. c. : hukuk) : 1) Allah, İlah. 2) doğruluk ve insaf : Hakdan ayrılmamalı. 3) bir insana âit olan şey : Bu, benim hakkımdır. 4) dâva ve iddiada hakikate uygunluk; doğruluk : Hak budur. 5) geçmiş, harcanmış emek : Baba hakkı; Ana hakkı. 6) pay, hisse : Makas hak kı; Barut hakkı. 7) s. doğru, gerçek : Bu söz hakdır. 8) lâyık, münâsip : Bu, sana haktır.

hakk-ı âmiriyyet

âmirük hakkı.

hakkı şefe

huk. su içme hakkı.

hakk-ı şürb

huk. bir nehirden muayyen ve mâ-iûm olan nasiptir ki tarla, bağ, bahçe ve hayvan sulamak için su ile intifa etme nöbeti, [bir tarla sahibinin her gün bir saat, yahut haftada bir gün bir nehirden tarlasını sulama hakkı gibi].

hakk-ı terceme

tercüme hakkı.

hakk

(a. i.) : 1) kazıma, kazınma, bir şeyin üstünü çelik kalemle yazı, yahut resim olarak oyma.

hakk-i mühür

mühür kazıma. 2) yazıyı yanlışı kazıma.

hakk-i sehv

yanlışı kazıma.

hâkka

(a. i.) : 1) devamlı musibet, âfet, keder. 2) kıyamet günü. (bkz. : rûz-i mahşer) Sûre-i hakka : Kur'ân'ın 69) sûresi.

hakka

("ka" uzun okunur, a. zf.) : doğrusu (bkz. : el-hakk, hakkan, hakikaten).

hakkak

("ka" uzun okunur, a. i.) : kutucu hokkacı.

hakkâk

(a. i. hakk'dan.) : hakkeden mühür ve saire kazıyan kimse.

hakkâkî

(a. i.) : hakkâklık, mühür ve saire kazıma .

hakkan

(a. zf.) : doğrusu, (bkz. : el-hakk, hakka , hakikıten).

Hakkanî

("ka" uzun okunur. a. s.) ; hak ve adâlete uygun. (bkz. : âdi').

Hakkaniyet

("ka" uzun okunur, a. i.) : hak ve adöiete uygunluk, hakka riâyet etme, doğruluk, (bkz. : adalet, nasfet).

hakk-bîn

(a. f. b. s.) : hak gören, hakkı tanıyan.

hakk-bînâne

(a. f. zf.) : hakkı tanıyana aöre.

hakk-binî

(a. f. b. i.) : hakkı görme, tanıme.

hakk-cû

(a. f. b. s.) : hak arıyan.

hakk-gû y

(a. t. b. s.) : doğru söyliyen.

hakk-gûyâne

(a. f. zf.) : doğru söyliyene yakışacak surette.

hakk-gûyî

(a. f. b. i.) : doğru söyleyicilik.

hakk-güzâr

(a. (f. b. s.) : hakkı tanıyan, haktan ayrılmıyan.

hakkında

(a. zf.) : dâir, müteallik, ilgili.

hakk-perest

(a. f. b. s.) : hakka tapınan, doğruluktan ayrılmıyan, doğruluğu seven.

hakk-perestâne

(a. f. zf.) : hakka tapmana lâyık bir surette.

hakk-şinâs

(a. f. b. s.) : hakka riâyet eden, hakkı tanıyan.

hakk-şinâsâne

(a. f. zf.) : hakkı tanıyana yakışacak surette, hakkı tanıyarak, hakka riâyet ederek (bkz. : âdil-âne).

hakk-şinâsî

(a. f. b. i.) : hakşinaslık, hakkı tanıma.

hâk-nisîn

(f. b. i.) : fakir, dilenci, (bkz. : sâil).

hâk-nişînî

(f. b. i.) : fakirlik, dilencilik, yoksulluk.

hâk-pâ [y]

(f. b. i.) : ayağın toprağı, ayağın tozu, ayağın bastığı toprak, [evvelce : "hâkpâyine gelmek", "hâkpâyine yüz sürmke" gibi, şerefe dokunan tâbirler, nezâket çerçevesi içerisinde kullanılır olmuştu].

hâk-râh

(f. b. i.) : yol toprağı.

hâk-rûb

(f. b. i.) : süpürge, (bkz. : çârûb).

hâk-sâr

(f. b. s.) : toz toprak içinde kalmış, hâli perîşan.

hâk-sârî

(f. b. i.) : perişanlık, düşkünlük.

hakud

("ku" uzun okunur, a. s.) : pek kindar, çok kin güden.

hakud-âne

("ku" uzun okunur, a. f. zf.) : kin güdercesine, kin güderlikle.