Hâc

(f. i.) : haç, put. (bkz. : salîb, çelîpâ).

Hâc

(a. i. hâcet'in c.) : 1) (bkz. : hâcât, havâyic). 2) bot. deve dikenleri, akdikenler.

hacâle

(a. i.) : utanma, utangaçlıkla şaşırma, (bkz. : hacel, haclet).

hacâlet-âver

(a. f. b. s.) : utandırıcı.

hacâmet

(a. i.) : boynuz veya şişe ile vücudun bir organına kanı topladıktan sonra nişter ve mengene denilen âletlerle kan alma, hacamat, [kelimenin aslı "hicâmet" dir].

hâcât

(a. i. hâcet'in c.) : istekler, dilekler. Kadî-yül-hâcât : hacetleri, istekleri, dilekleri yerine getiren, Allah.

hacb

(a. i.) : 1) menetme, mahrum etme. 2) birini mîrastan menetme, mahrum etme.

hacb-i hirmân

huk. mirastan tamâmiyle menetme, mahrum etme.

hacb-i noksan

huk. mirastan kısmen mahrum etme, miras hissesini azaltma.

hacc

(a. i.) : islâmın beş şartından biri olan ve muayyen zamanda Mekke'deki "Kâbe-i Şerîfe" yi ziyaret etmek üzere yola çıkma farizası, [kelimenin aslında "kasid" ve "teveccüh" mânâları vardır].

hâcc

(a. s. ve i. c. : hüccâc) : hacca giden, Kabe'yi ziyaret eden, hacı. [çok zaman kelime "el-hâcc" şeklinde kullanılır ve "hacı" şekli daha yaygındır], (bkz. : hacı).

hâcc-ül-haremeyn

zamanında şer'î merasime uyarak Mekke-i Mükerreme ile Medîne-i Münevvere'yi ziyaret eden kimse.

Haccâc

(a. h. i.) : 1) Irak vâlîsi olup, Hz. Muhammed (Aleyhisselâm) soyuna ve taraftarlarına eziyet eden Yusuf bin Sakafî'nin ünvânı. 2) s. delîl ile galip olan.

haccâc-âne

(a. z.) : Haccâc'a yakışacak surette zulüm.

haccâl

(a. s.) : gösterişli, şatafatlı.

haccâm

(a. i.) : hacamat eden, hacamatçı.

haccâr

(a. i.) : taşçı, taş işçisi.

hâcce

(a. i. c. : hâcc) : bot. bir çeşit akdiken.

hâcce

(a. s. c. : havâcc) : hacca giden, Kabe'yi ziyaret eden, hacı. [kadın, kızı].

hâce

(f. i. c. : hâcegân) : hoca, efendi, ağa, çelebi, sahip, muallim, profesör, öğretmen, müderris. (bkz. : hired-âmûz); molla, ev sahibi.

hâce-i âlem, hâce-i dü sera, hâce-i kâinat

Peygamberimiz Hz. Muhammed (Aleyhisselâm).

hâce-i evvel (ilk hoca)

milletin ilmen ve fikren kalkınması için çeşitli bilgileri basitleştirerek halkın kolaylıkla anlıyabileceği bir dille yayan kimse, [bu unvan, Tanzimat devrinde Ahmed Midhat Efendi'ye de verilmiştir],

hâce

(a. i.) : (bkz. : hacet). İnd-el-hâce : gerektiği zaman.. gibi.

haceb

(a. i.) : anat. gırtlak, fr. traehe'e artere.

hacebe

(a. i. hâcib'in c.) : kapıcılar, perdeciler, (bkz. : hâcib).

hâcegân

(f. b. i. fiâce'nin c.) : 1) hocalar. 2) [eskiden] yüzbaşı rütbesinin karşılığı olan bir sivil rütbe. Hatm-i hâcegân : nakşî tarîkatinin âdabı.

hâcegân-ı dîvân-ı hümâyûn

[eskiden] dîvânı âlî efendileri mânâsında kullanılan devlet ricaline verilen bir ad.

hâcegî

(f. i.) : 1) efendilik, hocalık. 2) tüccar. Bedestân hâcegîsi : bedesten tüccarlarından.

hacel

(a. i.) : utanma, utanıp şaşırma, (bkz. : hacâlet, haclet).

hacer

(a. i. c. : ahcâr) : 1) taş (bkz. : seng).

hacer-i esved, -es'ad

Kabe'nin duvarında bulunan meşhur kara taş.

hacer-i fil

yanmaz taş denilen bir mâden olup iplik gibi cüzü'leri birbirinden ayrılmak hassasını hâizdir.

hacer-i semaî

gökten düşen taş, gök taşı,.

hacer-i semaî

gökten düşen taş, gök taşu aerolit.

hacer şecer makulesi

ehemmiyetsiz, dermeçatma eşya.

hacer-ün-nûr

kükürt ile demirin birleşmesinden meydana gelen altın sarısı renginde bir cisim.. [hacer'in bir başka cemi olan "hicâre" kullanıl maz], 2) kadın adı.

hacereyn

(a. i. c.) : "iki taş" : altın ile gümüş.

hâce-serâ

(f. b. i.) : hadımağası, haremağası. (bkz. : hadim2) .

hacet

(a. i. c. : hâcât, havâyic) : ihtiyaç, lüzum, gereklik, muhtaçlık, (bkz. : zaruret). Daf'-i hacet : abdest bozma. Arz-i hacet : eksiğini, isteğini bildirme.

hacet ne

ne ihtiyaç var, ne lüzum var.

hâce-tâş

(f. b. i.) : [eskiden] bir efendinin kölelerinden her biri, kapı-yoldaşı.

hâcet-ınend

(f. b. s. c. z hâcet. mendân) : ihtiyaçlı, muhtaç.

hâcet-mendâne

(a. f. zf.) : ihtiyaçlı olarak, muhtaccasına.

hâcet-mendî

(a. f. b. i.) : ihtiyaçlı olma, muhtaçlık.

hâcet-revâ

(a. b. s.) : ihtiyâcı gören, gideren.

hacı

(a. s. ve i. c. : hüccâc) : hacca giden, Kabe'yi ziyaret eden, hacı. (bkz. : hâcc). hacı tehniyesi : haçtan sağ salim dönenleri kutlamak üzere yapılan toplantı.

hâcî

(a. s. hicv'den) : hicveden, hiciv yazan.

hâcib

(a. i. hicâb'dan. c. : hacebe) : 1) kapıcı, perdeci, [evvelce vezirlere, âmirlere denilirdi], (bkz. : bevvâb). 2) perde, hâil. 3) (c. : .havâcib) : kaş. (bkz. : ebru),

hâcib-i bârî

Cebrail.

hâcib-i garbî

astr. kutup yıdızı aslında ephe-merides denilen bir münhanî (*eğri) çizerek hareket etmekte iken, bu eğri, astronomlarca pratik maksatlarla bir elips olarak kabul edilmiştir. Hahîkî şimal (pöle) bu elipsin büyük ve küçük çaplarının kesişme noktasından Polariş yâni Kutup yıl. dizi elipsin büyük çapının solunda bulunduğu anda ımürûr-i süfîâ'dadır. [elipsin büyük çapı Hatt-ı isti-vâ düzlemine paraleldir].

hâcib-i şarkî

astr. Kutup yıldızı aslında ephe-merides denilen bir münhanî (*eğri) çizerek hareket etmekte iken, bu eğri, astronomlarca pratik maksatlarla bir elips olarak kabul edilmiştir. Hahîki şimal (pöle) bu elipsin büyük ve küçük çaplarının kesişme noktasındadır. Polaris, yâni Kutup "yıldızı elipsin büyük çapının sağında bulunduğu anda mürûr-i süfîâ'dadır. [elipsin büyük çapı, Hatt-ı istiva düzlemine paraleldir].

hâcib-i yemîn

sağ kaş.

hâcib-i yesâr

sol kaş.

hâcibeyn

(a. c. i.) : iki kaş. Beyn-el-hâcibeyn : iki kaş arası.

hacîf

(a. i.) : karın gurultusu.

hacîl

(a. s.) : üç ayağı beyaz olan at.

hacîl

(a. s.) : utanmış, utancından yüzü kızarmış.

hacir

(a. s.) : 1) hicret eden, bir yerden başka bir yere göçen. 2) sayıklıyan [hasta].

hâcire

(a. i. c. : hâcirât) : 1) terbiye sınırlarını aşan küfür. 2) (c. hevâcir) günün en sıcak zamanı.

hâcis

(a. i.) : 1) gam, tasa. 2) hâtıra.

hâcise

(a. i. c. : hevâcis) : gönüle doğan endîşe, merak.

hâciyân

(a. i. hâcı'nın c.) : hacılar, Hicaz'a gitmiş olanlar, (bkz. : hüccâc).

haciz

(a. s. hacz'den) : 1) ayıran, bölen. Hicâb-ı haciz : anat. göğüs boşluğu ile karın boşluğu arasında bulunan büyük perde, zar, karın zarı, periton. 2) haczeden.

hacle

(a. i.) : gelin odası, gerdek, [bu kelimede yer adı, esasen bulunduğundan buna bir de "-gâh" mekân edatı getirerek "hac-le-gâh" şeklinde kullanmak doğru değildir].

hacle-gâh

(a. f. b. i.) : gelin odası, gerdek odası, ["hacle" kelimesinde esasen yer adı bulunduğundan, buna tekrar "-gâh" mekân eki getirerek "hacle-gâh" şeklinde kullanmak doğru olmamakla beraber kullanılmıştır].

haclet

(a. i.) : utanma, şasırma, (bkz. : hacâlet, hacel).

haclet-âver

(a. f. b. s.) : utandırıcı, utanç verici, (bkz. : haclet-engîz).

haclet-engîz

(a. f. b. s.) : utandırıcı, (bkz. : haclet-âver).

hacm

 kapsadığı boşluk. 2) oylum.

hacm-i istiâbî

 bir şeyin, içine alabildiği mikdar.

hacmen U.S

(a. zf.) : hacim îtibâriyle, büyüklükçe.

hacr

(a. i.) : 1) birini, malını kullanmaktan menetme, birine bir şeyi yasak etme, (bkz. : hacz). 2) âguş, kucak, himaye, ["h" harfi, harekelerin üçünü de kabul eder].

hacra

(a. zf.) : malını kullanmaktan menetme voliyle.

hacz

(a. i.) : haciz, alacağa karşılık birinin malını veya parasını zaptetme muamelesi.

hacz-nâme

(a. f. b. i.) : huk. alacağa karşılık birinin malını zaptetmek üzere o kimseye alacaklı tarafından gönderilen resmî kâğıt.