gebr

(f. s.) : mecûsî, ateşe tapan, (bkz. : zerdüştî).

gebr ü tersâ

ateşe tapanla Hıristiyan. 

gec

(f. i.) : harç; kireç, (bkz. : girec). 

gac ü âhek

harç ve kireç. 

gec-bâz

(f. s.) : oyunda hîle yapan. 

ged, gedbe

(f. i.) : 1) dilenen. 2) dilencilik, (bkz. : sâil). 

gedâ

(f. s. c. : gedâyân) : dilenci, yoksul, (bkz. : sâil). Bây ü gedâ : zenginle fakir. 

gedâ-çeşm

(f. b. s.) : dilenci gözlü; mec. gözü aç, açgözlü. 

gedâ-çesmâne

(f. zf.) : açgözlücesine, açgözlülükle. 

gedâyân

(f. s. gedâ'nın c.) : dilenciler. 

gedâ-yâne

dilencilikle. (f. zf.) : 

gediyî

(f. i.) : dilencilik.

gek

(f. ha.) : 1) Osmanlı alfabesinin yirmi beşinci harfi olup "ebced" hesabında yirmi sayısının karşılığıdır.

geh

(f. e.) : "-gâh" kelimesinin hafifletilmişi [daha çok nazımda kullanılır, zaman ve mekân eki olarak kullanılır].

geh

(f. zf.) : bazı, arasıra. (bkz. : gıbben).

gehân

(f. i.) : vakit, zaman. Seher-gehan : seher vakti. Nâ-gehân : vakitsiz, birdenbire, ansızın.

gehî

(f. zf.) : bâzan, arasıra. (bkz. : gâhî, gıbben).

gehvâre

(f. i.) : beşik, (bkz. : gâhvâre, mehd).

gehvâre-i fena

(fânîlik beşiği) : dünyâ.

gehvâre-ger

(f. b. i.) : beşikçi.

gehvâre-nişîn

(f. b. s.) : beşikteki çocuk.

gele

(f. i.) : 1) sürü. 2) koyun, keçi ve sığır sürüsü.

gele-bân

(f. b. i.) : çoban, sığırtmaç.

gelîz

(f. i.) : fizy. salya

gelû

(f. i.) : boğaz, (bkz. : gülü, hulkum).

gelO-bend

(f. b. i.) : (bkz. : gerden-bend).

geltt-gîr

(f. b. i.) : 1) dağ armudu, ahlat. 2) s. boğazdan geçmesi güç olan şey.

genc

(f. i.) : hazîne, defîne. (bkz. : gencîne, kenz).

genc-i maânî

mânâlar hazînesi, şiir hazinesi.

genc-i nihân

gizli hazîne.

genc-dâr

(f. b. i.) : (bkz. : hazînedâr).

gencine

(f. i.) : (bkz. : gene).

gencîne-i güftâr

1) söz hazînesi; 2) Farsça'dan Türkçe'ye Ziya Sükûn tarafından hazırlanmış olan bir lügat kitabı.

gencûr

(f. i.) : hazinedar, hazîne bekçisi, (bkz. : genever).

genؤver

(f. i.) : (bkz. : gencûr).

gend

(f. s.) : fena koku.

gendâ, gendây

(f. s.) : fena kokulu, kokmuş.

gendeme

(f. i.) : siğil.

gendide

(a. s.) : kokmuş.

gendüm

(f. i.) : buğday, (bkz. : bürr, hınta, kamh).

gendüm-gûn

(f. b. s.) : buğday renkli.

gendüm-nümâ

(f. b. s.) : yüze gülüp adam aldatan.

gendüm nümâ vü cev-fürûş

(buğday gösterip arpa satan) : yüze gülücü, hîlekâr.

ger

(f. e.) : "eğer" kelimesinin kısaltılmışıdır, nazımda kullanılır.

ger (-)

(f. e.) : isimlerin sonuna eklenen ve fâiliyet (yapıcılık) bildiren bir edat. Âhen-ger : demirci; Zer-ger : kuyumcu, (bkz. : gâr).

ger

(f. i.) : uyuz hastalığı.

gerçi

(f. e.) : her ne kadar; ise de ["eğerçi" nin kısaltılmışıdır].

gerd

(f. i.) : 1) toz, toprak, (bkz. : gubâr).

gard-i kOdÛret

gam, kederlillk tozu, kederlilik eseri.

gerd-i siyeh

kara toz. 2) tasa, gam, keder.

gerd (-)

(f. s.) : kelimelere eklenerek "dönen", "dolaşan" mânâsını verir. Tiz-gerd : çabuk dönen v. b.

gerdâ-gird

(f. zf.) : fırdolayı, (bkz. : dâiren mâdâr).

gerd-âlûd

(f. b. s.) : toza, toprağa bulanmış, toz, toprak içinde, (bkz. : gubâr-âlûd).

gerd-âlûde

(f. b. s.) : toza, toprağa bulaşmış, tozlu; mec. dünyalığı olan kimse, paralı, yağlı.

gerdan

(f. s.) : 1) dönücü, dönen, (bkz. : gerdun ¹) . Rû-gerdân : yüz çeviren, yüz vermiyen. Ser-gerdân : serseri, yersiz yurtsuz sefil. 2) (bkz. : gerdûn).

gerdâniyye

(f. i.) : müz. Türk müziğinin en eski mürekkep makamlarından-dır.. Halk müziğinde en rağbet edilmiş bir makam olan gerdaniye bilhassa hamasî ve millî karakterli parçalarda kullanılmıştır; rast ve hüseynî makamlarından mürekkeptir. Hüseynî ile düğâh perdesinde kalır. Güçlüler, birinci derecede rast'ın güçlüsü neva, ikinci derecede rast'ın durağı rast, üçüncü derecede de hüseynî'nin güçlüsü hüseynî'dir. Terkibindeki her iki basit makamın müşterek seslerinden istifâde eder. Rast ile hüseynî makamları, müş. tereken, rast ile muhayyer arasındaki bir dokuzluda ifâde edilebilirler. Donanımına si için koma bemolü ve fa için bakıyye diyezi konur ki terkibindeki her iki makamın da müşterek arızalarıdır.

gerdâniyye-büzürg

(f. b. i.) : müz. en az dört asırlık bir mürekkep makamdır. Hiçbir numunesi kalmamıştır.

gerdâniyye-hicâz

(f. a. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık bir mürekkep makamı olup, numunelik bir eseri kalmamıştır.

gerdâniyye-hüseynî

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık bir mürekkep makamı olup, numunesi kalmamıştır.

gerdâniyye-isfahan

(f. b. i.) : müz. Türk müziğine en az dört asırlık mürekkep makamlarındandır. Numunesi kalmamıştır.

gerdâniyye-kûçek

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık bir mürekkep makamı olup, numunesi kalmamıştır.

gerdâniyye-kürdî

(f. a. b. i.) : müz. III. Selim'in terkîbettiği bir mürekkep makamdır. Bu makamdan bir eser kalmamıştır. Makam, gerdâniye'ye bir kürdî dörtlüsü ilâvesinden ibaret olup bu dörtlü ile dügâh'da kalır.

gerdâniyye-nevâ

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık bir mürekkep makamı olup, numunesi kalmamıştır.

gerdâniyye-nigâr

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az altı asırlık mürekkep makamlarından olup numunesi kalmamıştır.

gerdâniyye-nikrîzî

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az sekiz asırlık mürekkep makamlarından olup, numunesi kalmamıştır.

gerdâniyye-pûselik

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin altı asır kadar evvel terkîbedilmiş bir mürekkep makamıdır. Gerdaniye makamı ile pûselik beşlisinden mürekkep olup, bu beşli ile dügâh perdesinde kalır. Donanımına gerdaniye gibi si koma bemolü ve fa bakıyye diyezi konur; pûselik beşlisi için sol bakıyye diyezi, si bekar kullanılır.

gerdâniyye-râst

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık mürekkep makamlarından olup, numunesi kalmamıştır.

gerdâniyye-rehâvî

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık mürekkep makamlarından olup numunesi kalmamıştır.

gerdâniyye-trâk

(f. a. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık bir mürekkep makamı olup, numunesi kal. mamıştır.

gerdâniyye-uşşâk

(f. a. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık mürekkep makamlarından olup, numunesi kalmamıştır.

gerdâniyye-zengüle(zirgüle)

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık mürekkep makamlarındanolup, numunesi kalma mistir.

gerde (-)

(f. s.) : isimlere eklenerek "yapılmış, etmiş, eylemiş" gibi ismi mef'uller meydana getirir. İltimâs-gerde : iltimas edilmiş. Te'lîf-gerde : te'lîf edilmiş. Tertib-gerde : tertîb-edilmiş.

gerden

(f. i.) : 1) gerdan. 2) boyun. gerden-i efrâd : fertlerin boynu.

gerdenâ

(f. i.) : 1) kebap şişi. 2) kuş veya kuzu çevirmesi. 3) topaç, fırıldak. 4) yeni yürümeye başlıyan çocukları yürümeye alıştıran araba. 5) aşı boya toprağı.

gerden-bend

(f. b. i.) : boyun bağı, boyuna bağlanan şey; gerdanlık, (bkz. : gelû-bend).

gerden-beste

(f. b. s.) : boynu bağlı, boyun eğmiş, itaatli. (bkz. : gerden-dâde).

gerden-dâde

(f. b. s.) : (bkz. : gerden-beste).

gerden-efrâz, -firSz

(f. b. s.) : boyun kaldıran, başı yukarıda, kibirli, gururlu [kimse].

gerden-keş

(f. b. s.) : 1) inatçı; kibirli. 2) serkeş, âsî.

Gerdîde

(f. s.) : dönmüş, hâli değişmiş.

gerdiş

(f. i.) : dönüş, dönme, dolaşma.

gerdiş-i eflâk

feleklerin, dünyâların dönüşü, gerdiş-i zemân : zamanın dönüşü.

Gerdûn

(f. s.) : 1) dönücü, dönen, devreden, (bkz. : gerdan). 2) i. felek, dünyâ, semâ.

gerdûn-i dûn

alçak felek; sefil dünyâ.

gerdûn-i dûn

alçak felek; sefil dünyâ.

gerdûne

(f. i.) : araba, [tekerleklerinin dönmesi dolayısiyle verilen bir ad olduğu anlaşılmaktadır].

gerdûne-i iclâl

saltanat arabası.

gerdûne-i şükûh

şan ve şeref arabası, (bkz. : kârûse).

gerdûn-haşmet

(f. a. b. s.) : gerdun, felek gibi haşmet sahibi.

gerdûn-iktidâr

(f. a. b. s.) : felek gibi muktedir, kudretli.

gerdûn-mîna

(f. b. i.) : gök. (bkz. : âsmân).

gerdûn-sirişt

(f. b. i.) : 1) kibirli, gururlu [kimse]. 2) tenbel. 3) kan dökücü, zâlim, (bkz. : hûn-hâr, hûn-rîz, seffâh, sef-fâk).

gerk

(f. s.) : uyuz [hayvan].

germ

(f. s.) : sıcak, [zıddı "serd" dir].

germ ü serd

(sıcak ve soğuk) : iyilik kötülük, darlık genişlik, acı tatlı.

germi

(f. s.) : sıcak. Mevslm-i germâ (sıcak mevsim) : yaz.

germâbe

(f. i.) : sıcak su hamamı, kaplıca, ılıca, kaynarca.

germâ-germ

(f. b. s.) : 1) kızışıp ısınmış, pek kızışmış. 2) zf. sıcağı sıcağına.

germâ-germî

(f. b. i.) : kızışıp ısınmak hâli.

germâ-peymâ

(f. b. i.) : termometre.

germî

(f. i.) : sıcaklık, kızgınlık, hararet.

germî-i şems

Güneşin sıcaklığı.

germî-i mübâhase

konuşmanın harareti.

germiyyet

(o. i.) : hararet, sıcaklık; ateşli çalışma, (yapma kelimelerdendir].

germ-mend

(f. b. s.) : aceleci, acele eden.

germ-rân

(f. b. s.) : atı çok süren.

germ-ülfet

(f. a. b. s.) : görüşmesi hararetli olan; srkı-fıkı görüşen.

Gerşâsb

(f. h. i.) : îran hükümdarlarındandır. İran'ın eski masallarına göre Rüstem'in ecdâdından biri ve Neriman'ın babasıdır. Feridun'un muasırıdır. "Esedî-i tûsî" fütuhatını yazmıştır.

gerziş

(f. i.) : zulümden şikâyet etme.

gestî

(f. i.) : çirkinlik, yakışıksızlık.

geş

(f. s.) : 1) güzel, hoş. 2) naz ve edâ ile yürüme.

geşt

(f. i.) : 1) gezme, seyretme dolaşma, (bkz. : tenezzüh, teferrüc 2,3) . geşt ü güzâr : gezme, gezip tozma. 2) geçme.

geşte (-)

(f. s.) : gezmiş, dönmüş, dolaşmış. Ber-geşte : altüst olmuş. Ser-geşte : başı dönmüş.

gev

(f. s. c. : gevân) : kahraman, bahâdır, yiğit, (bkz. : bati).

gevâh

(f. s.) : şahit, tanık.

gevâhî

(f. i.) : şahitlik.

Gevân

(f. s. gev'in c.) : kahramanlar, yiğitler.

gevç

(f. i.) : ağaç zamkı.

gev-çâh

(f. b. i.) : dibi görülebilen alçak kuyu.

gevden

(f. s.) : ahmak, sersem.(bkz. : lâde).

gevder, gevdere

(f. i.) : 1) buzağı. 2) dana derisi, gdere.

geveşt

(f. i.) : müz. Türk müziğinin en eski mürekkep makamlarından olup, XVI. asırdan kalma, sahibi bilinmiyen remel peşrev ile bir saz semaîsi, Kantemiroğlu'nun sakil peşrevi, bu makama misaldir. Durak, segah ve güçlü mahûr (geveşt) perdeleridir.

geveşt-büzürg

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık mürekkep makamlarından olup numunesi kalmamıştır.

geveşt-gerdâniyye

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık mürekkep makamlarından olup, numunesi kalmamıştır.

geveşt-hicâz

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık mürekkep makamlarından olup, numunesi kalmamıştır.

geveşt-hüseynî

(f. a. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık mürekkep makamlarından olup numunesi kalmamıştır.

geveşt-ırâk

(f. a. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık mürekkep makamlarından olup, numunesi kalmamıştır.

geveşt-ısfahân

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık mürekkep makamlarından olup, numunesi kalmamıştır.

geveşt-kûçek

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık bir mürekkep makamı olup, numunesi kalmamıştır.

geveşt-nevâ

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık mürekkep makamlarından olup, numunesi kalmamıştır.

geveşt-pûselik

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık mürekkep makamlarından olup, numunesi kalmamıştır.

geveşt-rehâvî

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık bir mürekkep makamı, olup, numunesi kalmamıştır.

geveşt-uşşâk

(f. a. b. i.) : müz. Türk müziğinin en az dört asırlık mürekkep makamlarından olup, numunesi kalmamıştır.

geveşt-zengüle (zirgüle)

az dört asırlık mürekkep makamlarından olup, nümûnesi kalmamıştır.

gevher

(f. i.) : 1) elmas, (f. b. i.) : müz. Türk müziğinin en cevher. 2) -gevher : değerli taş. 3) bir şeyin aslı, esâsı. Bed soysuz. Pâk-gevher : aslı temiz, soylu.

gevher-i pend

1) nasihat incisi; 2) öğüt küpesi. 4) ed. "ebced" hesabı ile yapılan târihlerden yalnız noktalı harfleri hesaba katılacak olanlar, (bkr : cevher, cevherin, menkut, mu'cem).

gevher-bâr

(f. b. s.) : cevher yağdıran.

gevher-efşân

(f. b. s.) : cevher saçan, (bkz. : gevher-pâş).

gevher-fürûş

(f. b. i.) : cevahirci, kuyumcu, (bkz. : gevheri, gevher-şinâs).

gevheri

(f. i.) : kuyumcu, (bkz. : gevher-fürûş, gevher-şinâs).

gevherin

(f. s.) : 1) cevherli. 2) mücevher gbii.

gevher-nisâr

(î. b. s.) : 1) cevahir serpen, (bkz. : gevher-efşân, gevher-pâş, gevher-rîz). 2) güzel, düzgün söz söyliyen.

gevher-nişîn

(f. b. s.) : cevahirle işlenmiş.

gevher-pâş

(f. b. s.) : 1) cevher saçıcı, saçan, (bkz. : gevher-efşân, gevher-nisâr). 2) çok güzel söz söyliyen.

gevher-rîz

(f. b. s.) : cevher döken, çok güzel konuşan kimse, (bkz. : gevher- nisâr).

gevher-sinâs

(f. b. i.) : cevahirden anlıyan, cevahirci, kuyumcu, (bkz. : gev-her-fürûş, gevherî).

gevher-tâb

(f. b. i.) : altınla işlenmiş kadın başörtüsü.

gevsâle

(f. i.) : bir yaşına girmiş dana.

gevz

(f. i.) : ceviz, (bkz. : cevz, girdgân, girdû).

gez

(f. i.) : 1) arşın, endaze. 2) kısa tâlim oku. 3) okun çentiği. 4) nişane. 5) ılgın ağacı.

gezâ

(f. s.) : ısıran, ısırıcı. Can-gezâ : can ısıran, can acıtan. Leb-gezâ : dudak ısıran, şaşa kalan.

gezend

(f. i.) : 1) zarar, ziyan. 2) elem, keder; âfet, musibet. Îsâl-i gezend etmek : zarara, ziyana sokmak.

gezî

(f. i.) : hâre taklidi arşınlık enli kumaş.

gezide

(f. s.) : ısırılmış. Mâr-gezîde : kendisini yılan ısırmış olan.