evâbid

(a. i. âbide'nin c.) : geleceğe hâtıra kalan eserler, (bkz. : âbidât).

evâbid-i üdebâ

ediplerin eserleri. 

evâgî

(a. i. âgiye'nin c.) : bağ, bahçe, tarla ve bostanları sulamak için açılan arklar, su akıtılacak yerler. 

evâhir

(a. i. âhir'in c.) : sonlar; ayın son günleri, [zıddı "evâil"].

evâhir-i saltanat

saltanatın sonları. 

evâil

(a. i. evvel'in c.) : ilk vakitler, evvel zamanlar, eski, geçmiş zamanlar, iptidalar, önceler, başlangıçlar, [zıddı "evâhir"].

evâil-i kelimât

gr. kelimelerin evvelleri

evâm

(f. i.) : 1) borç, ödünç, (bkz. : deyn). 2) renk, boya. (bkz. : levn). 

evâm'r

(a. i. emr'in c.) : buyruklar, buyrultular. 

evâmir-i aşere

Yahudilikte riâyet edilmesi şart olan on kaide, fr. les dix commandements. 

evân

(a. i. c. : âvine) : vakit, zaman, çağ. (bkz. : hengâm).

evân-ı şebâb

gençlik çağı. 

evânî

(a. i. inâ'nın c.) : kapkacaKlar, kaplar.

evânî

evânî-i sîm ü zer : altın ve gümüş kapkacak. 

evâr, evâre

(f. i.) : 1) divan ve hükümet dâirelerine âit defter, (bkz. : eyâr). 2) imaret. 

evârin

(f. s.) : çirkin. 

evâsıt

(a. i. evsafın c.) : ortalar, ortadakiler, ortada bulunanlar; orta günler, orta zamanlar.

evâsıt-ı kelimât

gr. kelimelerin ortalan. 

Evâvîn

(a. i. iyvân'ın c.) : büyük sofalar, salonlar, köşkler. 

evâzıh

(a. i.) : mehtaplı geceler; her arabî ayının : onüç, ondört ve onbeşinci geceleri ki gündüzlerinde oruç tutulması müstahaptır. (bkz. : eyyam-ı bîd). 

evb

(a. i.) : taraf, cihet, yön. 

evbâr

(f. i.) : yutma, yutuş. 

evbâş

(a. i. vebeş'in c.) : ayak takımı, terbiyesiz, aşağılık kimse, (bkz. : evkâş, evşâb, şirzime, tûnî). [kelime müfret gibi kullanılır]. 

evbâşân

(a. s. evbaş'm c.) : ayak takımları, aşağılık kimseler, (bkz. : hazele, rüzelâ). 

evbâş-âne

(a. f. zf.) : terbiyesize, aşağılık kimseye yakışacak surette. 

evc

(a. i. c. : evcât) : 1) yüce, yüksek, bir şeyin en yüksek noktası, doruk, (bkz. : şahika), [zıddı "hazîz"]. 

evc-i bâlâ

en üst derece. 

evc-i hevâ

havanın üstü, en yüksek tabakası. 

evc-i rif'at

yüksekliğin tepesi, son noktası. 2) astr. 21 haziranda arzın mahreki üzerinde Güneşten en uzak bulunduğu nokta. 

evc

(f. i.) : müz. eski makamlardandır. Bu makam, ırak makamının inici şeklidir. Segah dörtlüsünün ırak perdesindeki şeddi ile uşşak dörtlüsünün karışmasından mürekkep bir makamdır. Durak ırak ve birinci derecede güçlü dügâh'dır. Donanıma si koma bemolü ile fa bakıyye diyezi konulur. Ancak evic'de bestekârlar hemen her zaman mi diyez (acem) kullanmışlardır. Makam tiz perdelerde dolaştıktan sonra, inici bir şekilde ırak'da karar verir. 

evc-i hûzî

müz. altı yedi asırlık bir mürekkep makamdır. Sengin semaî, düyek ve sofyan (2 adet) usullerindeki 4 bektâşi nefesi makama misaldir. Evç-hûzî, eviç makamına uşşak ilâvesinden mürekkeptir. Uşak ile düğâh perdesinde kalır. Donanımına uşak gibi yalnız si için bir koma bemolü konulur (bu ses, eviç'de de müşterektir), eviç-aşîran da evc-hûzî'nin diğer bir isminden başka bir şey değildir. 

evc-i nihavendi

müz. tahminen iki asırlık veya daha eski, numunesi bulunmıyan bir mürekkep makamdır. 

evc-i pûselik

müz. iki asırlık bir mürekkep makamdır, eviç'e bir pûselik beşlisi ilâvesinden mürekkeptir. Bu beşli ile dügâh perdesinde kalır. Güçlü birinci derecede eviç'in durağı olan fa diyezidir. Donanıma eviç gibi si koma bemolü ile fa bakıyye diyezi konulur Pûselik beşlisi için ise bu sesler bekar yapılır. 

evcâ'

(a. i. vecâ'ın c.) : ağrılar, sancılar, acılar, sızılar.

evcâ-ı batn

karın ağrıları.

evcâ'-ı şedide

şiddetli sancılar. 

evcâr

(a. i.) : içinde gizlenmek için avcılar tarafından yapılan çukurlar, siperler. 

evc-ârâ

(f. b. i.) : müz. III. Selim'in adlandırdığı bir makamdır. Bu makam zir-güle makamının fa diyez (Irak) perdesindeki şeddidir. Hicazkâr makamının yarım ton pestte kalan şekli olan bu makamın ismi, terkibinde eviç olduğuna değil, o perdede kaldığını bildirmektedir. Donanıma fa, do, sol için üç diyez ve si için bir koma bemolü konulur. Orta sekizlideki sesleri şöyledir : Irak, rast, kürdi, segah, nîm hicaz, neva, acem, eviç. Güçlü, beşinci derece olan nim hicazdır. 

evceb

(a. s. vâcib'den.) : en vacip, pek lüzumlu, çok gerekli.

evceb-i vecâib

lüzumluların lüzumlusu. 

evceh

(a. s.) : en vecihli, pek münâsebetli, çok uygun. 

evceh-i akvâl

sözlerin en münasebetlisi. 

evcel

(a. s.) : çok korkak [adam]. 

evcer

(a. s.) : çok çekingen [kimse]. 

eve-gîr

(a. f. b. s.) : yükseğe çıkan, yükselen. 

evcire

(a. i. vecâr ve vicâr'ın c.) : (bkz. : vücür). 

evc-pervâz

(a. f. b. s.) : yüksekte uçan. 

evcümend

(f. i.) : 1) top, küme, yığın. 2) s. idareli, evini iyi bir halde bulunduran. 

evdâd

(a. s. vedîd'in c). : (bkz. : eviddâ', evüdd). 

evdiye

(a. i. vâdî'nin c.) : dereler, dağlar arasındaki yerler, (bkz. : vâdî). 

evend

(f. i.) : kap kaçak. 

evfâ'

(a. s. vefâ'dan.) : 1) daha (en, pek) vefalı, cana yakın, sözünde duran. 2) en çok, pek tamam, yetkin. 

evfak

(a. s. vefîk'den.) : daha (en, çok) : muvafık, pek uygun. 

evfer

(a. s. vâfir'den) : daha (en, pek) vâfir, sayıca daha bol, pek çok [olan]. 

evgad

("ga" uzun okunur, a. i. vagd'ın c.) : ahmaklar, akılsızlar. 

evgenc

(f. i.) : pişmanlık, (bkz. : nedamet). 

evhad

(a. s. vâhid'den.) : yegâne, tek, bir tane, biricik. 

evhâl

(a. i. vahal'ın c.) : 1) balçıklar, sıvalar. 2) mekânlar, yerler. 

evham

(a. i. vehm'in c.) : zanlar, kuşkular, esassız şeyler, kuruntular. 

evhaş

(a. s. vahşî'den.) : daha (en, pek) vahşî, çok vahşetli.

evhaş-i efâî

yılanların en vahşîsi. 

evhen

(a. s.) : daha (en, pek) zayıf, gevşek, dayanıksız, (bkz. : vehen).

evhen-i büyüt

(evlerin en dayanıksızı) : örümcek yuvası. 

evic-aşîrân

(f. b. i.) : (bkz. : evc-i hûzî). 

evic-gerdâniye

(f. b. i.) : iki asırdır kullanılmıyan ve elde hiç bir numunesi bulunmıyan mürekkep makamdır. Eviç ve gerdaniye mürekkep makamlarının birleşmesinden ibarettir. 

eviddâ'

(a. s. vedîd'in c.) : ahbaplar, hakiki dostlar, sevgililer, (bkz. : evdâd, evüdd).

eviddâyi kadime

eski dostlar. 

evind

(f. i.) : hîle, oyun, aldatma, (bkz. : hud'a).

ev'iye

(a. i. viâ'nın c.) : 1) kaplar, mahfazalar. 2) damarlar.

ev'iye-i halezôniyye

bot. * bitkinin gelişmesine yarıyan ve birbiri üzerine sarılıp dolanan damarlar. 

ev-iye-i halkaviyye

bot. bitkilerin gelişmesine yarıyan halka şeklindeki damarlar. 

ev'iye i haşebiyye

bot. odun damarları. 

ev'iye-i heviiyye

anat. içi hava ile dolu olan damarlar. 

ev-iye-i lebeniyye

bot. süt kıvamında beyaz, turuncu, sarı, yeşilimsi, hâsılı türlü renklerde bir suyu bulunan bitki damarları. 

ev'iye-i münakkata

bot. noktalı damarlar. 

ev'iye-i nâkile

bot. * iletken damarlar. 

ev'iye-i süllemiyye

anat. basamaklı damarlar. 

ev'iye-i şa'riyye

anat. kırmızı ve siyah kan damarları arasındaki gayet ince damarlar. 

ev'iye-i şebekiyye

bot. bitkilerin gelişmesine yarıyan ve balık ağı gibi birbirinin üzerine dolaşmış bulunan ince damarlar. 

ev'iye-i şiryiniyye

anat. kırmızı kan taşıyan nabız damarları. 

ev'iye-i veridiyye

anat. siyah kan damarları. 

evk

(a. i.) : yük, ağırlık. 

evkaf

("ka" uzun okunur, a. i. vakfın c.) : 1) cami, medrese, imaret gibi hayratın idaresine ayrılan arazî, bina ve saire. 2) vakıflar umum müdürlüğü. 

evkaf-ı hümâyûn

huk. pâdişâhların ve onlara mensup olanların vakıfları. 

evkaf-ı mazbûte

hükümet tarafından idare olunan vakıflar. 

evkaf-ı münderise

gelirleri yok olmuş vakıflar. 

evkâr

(a. i. vekr ve vekre'nin c.) : kuş yuvaları. 

evkâr-ı tuyûr

kuş yuvaları.

evkâr-ı tuyûr

kuş yuvaları. 

evkaş

("ka" uzun okunur.a. s.) : ayak takımı, terbiyesiz, aşağılık kimse. (bkz. : evbâş, evşâb). 

evkat

("ka" uzun okunur, a. i. vakt'in c.) : zamanlar, çağlar. 

evkat-ı hamse

(beş vakit) : sabah namazı vakti (tan yeri ağardıktan Güneş doğmasına yakın olan zamana kadar); öğle; ikindi; akşam; yatsı namazlarının kılındığı vakitler. 

evkat-ı muayyene

belli zamanlar. 

evked

(a. s.) : daha (en, pek) tekitli, kuvvetli. 

evked-i evâmir

emirlerin en kuvvetlisi. 

Evkes

(a. s.) : soysuz ve pinti [adam]. 

evlâ'

(a. s.) : 1) daha uygun, daha lâyık, daha iyi, üstün.

evlâd

(a. i. veled'in c.) : 1) çocuklar. 2) sülâle, nesil. 

evlâd-ı bütün

huk. bir kimsenin kız çocuklarının erkek ve kız çocukları. 

evlâd-ı fatihan

Rumeli zaptında bulunanların soyu. 2) [Türkçe'de müfret olarak kullanılır] oğul; kız; çocuk.

evlâd-ı inâs

kız çocukları. 

evlâd-ı ümm

ölünün ana tarafından oğlan ve kız kardeşleri. 

evlâd-ı vatan

vatan çocukları. 

evlâd-ı zuhur

huk. bir adamın öz erkek ve kız çocuklariyle erkek evlâdının erkek ve kız çocukları, [zıddı : "evlâd-ı bütün" dur]. 

evlâd-ı zükûr

erkek çocuklar. 

Evlâdiyye

(a. s.) : 1) evlâda mahsus, evlâtlık. 2) mec. çok sağlam ve dayanıklı [ev, eşya]. 

evlâdiyyet

(a. i.) : evlâda mahsus, evlâtlık. 

evleviyyet

(a. i.) : 1) evlevîlik, evlâlık, üstün tutulmıya lâyık olma. 2) diyecek kalmama. evleviyyetle : haydi haydi, fr. fortiori. 

evliya'

(a. i. velî'nin c.) : 1) keramet sahibi olanlar, erenler. 2) Allah'a daha yakın bulunanlar. 3) emir sahibi bulunanlar. 4) himaye edenler, koruyanlar. 

evliyâ-yı umur

iş başında bulunan kimseler.

evliyâ-yı etfâl

çocukların velîleri. 

Evliya Çelebi

(a. h. i.) : 10 Muharrem 1020 (25 Mart 1611) tarihinde İstanbul'da Unkapanı'nda doğmuştur. Babasının adı, Dervîş Mehmed Zıllî'dir. Aslen Kütahya'lıdır. 1631 târihinde İstanbul civarından başlıyarak seyS-hate çıkmış ve yarım asırlık bir seyahat devresinde Anadolu ve Rumeli'den başka; Macaristan, Polonya, Avusturya, Almanya, Holanda, Dalmaçya, Rusya'nın cenubu (güney), Kafkasya, İran'ın bir parçası, Suriye, Irak, Mısır ve Hicaz taraflarını dolaşmış ve birinci cildi İstanbul'a âit olmak üzere on ciltlik seyahatnamesini meydana getirmiştir. Eserlerinde bir takım hurafe ve masallar da epeyce yer tutmakla beraber verdiği bilgiler, mütevekkil bir edâ ve kendine mahsus tatlı bir üslûp ile anlatılmıştır. Yetmiş yaşlarında İstanbul'da ölen Çelebf'nin ölüm târihi ve mezarı bilinmemektedir. 

evrâ

(f. i.) : hisar. 

evrâd

(a. i. vird'in c.) : 1) okunması âdet olunan dînt dualar. 2) her vakit dilde ve ağızda dolaşan sözler, (bkz. : ezkâr). 

evrak

(a. i. varak'ın c.) : 1) yapraklar, kâğıtlar. 2) arşiv. 

evrâk-ı halkaviyye

bol bir halka meydana getirmek suretiyle çıkan yapraklar. 

evrâk-ı havadis

gazeteler. 

evrak mahzeni

arşiv. 

evrâk-ı müteakibe

bot. * almaşık yapraklar. 

evrâk-ı mütekabile

bot. karşılıklı yapraklar. 

evrâk-ı nakdiyye

kâğıt para[lar]. 

evrâk-ı rîşiyye

kuş tüyü şeklinde olan yapraklar. 

evrâm

(a. i. verem'in c.) : vücûtta peyda olan şişler, yumrular. 

evre

(f. i.) : esvabın, elbisenin dış yüzü. 

evrek

(f. ') : çocukların ağaca ip takarak yaptıkları salıncak. 

evrencen, evrencîn

(f. i.) : kadın bileziği. (bkz. : ebrencen). 

evrend

(f. i.) : 1) hîle, aldatma, ["evrendîden" mastarından]. 2) şan, şeref. 3) dîhîm, taht. (bkz. : erîke, serîr). 4) Keyânîler'den Keypeşin'in oğlu ve Lührasb'ın babası. 

evreng

(f. i.) : 1) taht. (bkz. : erîke, dîhîm, serîr). 2) şeref; süs. 3) akıl ve irfan. 4) hâlin hoşluğu. 5) ağaç kurdu. 6) yakışıklılık. 7) hîle. (bkz. : desîse, hud'a). 

evreng-nişîn

(f. b. s.) : tahtta oturan, hükümdar. 

evreng-zîb

(f. b. s.) : tahtı süsliyen, hükümdar. 

evride

(a. i. verîd'in c.) : 1) anat. siyah kan damarları, toplardamarlar. 2) boyunun iki tarafında olan damarlar, (bkz. : verîd). 

evsa'

(a. s. vâci'den.) : daha (en, pek) vâsi' ve geniş. 

evsâf

(a. i. vasfın c.) : sıfatlar, kaliteler, (bkz. : vasf).

evsâf-ı cemile

güzel vasıflar. 

evsâh

(a. i. vesah'ın c.) : kirler, pislikler, murdarlıklar. İzâle-i evsâh : kirlerin giderilmesi. 

evsak

(a. s.) : 1) çok muhkem, pek sağlam. 2) en çok güvenilir olan, inanılan. 

evsâl

(a. i. vasl'ın c.) : vücuttaki mafsallar, oynaklar, (bkz. : evşâz 3. [müf-redi, bu mânâda kullanılmaz]. 

evsâm

(a. i. vesm'in c.) : vücut üzerine bir iğne ile kara bir tozdan yapılan resimler, şekiller veya yazılan yazılar, döğmeler. (bkz. : veşm). 

evsâm

(a. i. vasm'ın c.) : ayıplar, arlar, hayalar, utanmalar. 

evsin

(a. i. vesen'in c.) : putlar, haçlar, (bkz. : esnam). 

evsât

(a. i. vasat'ın c.) : ortalar. 

evsat

(a. i. c. : evâsit) : 1) bir şeyin ortası. 2) ortadaki 3) s. orta, orta halli. 4) s. yüksek ile alçak arası. 5) müz. Türk müziğinin büyük usullerindendir. Yirmi altı zamanlı ve on üç darblıdır. Evsat, ilâhilerde düyek'ten sonra en çok kullanılmış ölçüdür. Ayrıca peşrev, beste ve şarkı formları için de kullanılmıştır. 26/8) lik yürük evsat mertebesi çok kullanılmıştır. Usul, sırasiyle 1 Türk aksağı, 2 sofyan'dan mürekkeptir. Beste devr-i revân adı verilen usul, evsat'ın darblarının birleştirilmiş şeklinden başka bir şey değildir. 

evşâb

(a. s.) : ayak takımı, aşağılık kimse, (bkz. : evbâş, evkâş). 

Evşâl

(a. i. veşl'in c.) : 1) damla damla akan su. 2) birbiri ardından katar gibi kuyruklanmış olarak gelen kimseler. 

evşâz

(a. s.) : 1) yardımcılar, taraflılar. 2) bayağı, aşağılık kimseler. 3) i. vücuttaki oynak yerler, (bkz. : evsâl). 

evşen

(a. s.) : dalkavuk, (bkz. : müdâhin, mütahallik). 

evşeng

(f. i.) : ince ip, sicim. 

evtâd

(a. i. veted'in c.) : ağaç veya demir kazıklar, direkler.

evtâd-ül-bilâd

büyükler ve başta gelenler.

evtâd-ül-fem

dişler. 

evtân

(a. i. vatan'ın c.) : insanın doğup büyüdüğü ve sevdiği memleketler, uğrunda ölünen topraklar. Terk-i evtân : vatanlarından ayrılma. 

evtân-ı muhacirin

göçmenlerin vatanları. 

evtâr

(a. i. vatar'ın c.) : ihtiyaçlar, lüzumlu olan şeyler.

evtâr-ı âcile

acele ihtiyaçlar. 

evtâr

(a. i. veter'in c.) : 1) yaya gerilmiş ipler, kirişler, teller. 2) bir kavsin iki ucuna bağlanan düz çizgiler. 

evtâr-ı hüzn ü ilham

hüzün ve ilham telleri. 

evüdd

(a. s. vedîd'in c). (bkz) : eviddâ', evdâd). 

evvâbîn namazı

Celvetiyye tarikatı mensupları tarafından beş vakit dışında kılınan nafile namaz, [akşam namazından sonra kılınan bu nafile namaz altı rekattir]. 

evvâh

(a. s.) : 1) çok âh eden. 2) çok duâ eden. 3) merhametli. 4) îmânı sağlam. 5) din bilgisi çok penis olan [kimse]. [Kur'ân'da bu kelime ile Hz. İbrahim vasıflandırılmıştır]. 

Evvel

(a. s. c. : evâil) : 1) önce, ilk, birinci, iptida, başlangıç. 2) zf. eski, geçmiş, geçmiş zamanda. 

evvel-bahâr

ilk bahar, (bkz. : nev-bahâr, rebî'). 

evvel-i berd -el-acûz

kocakarı soğukları denilen ve bir hafta kadar süren mevsim değişmesinin başı. [berd-el-acûz'un başlangıcıdır. 9 Marta rastlar, bunu hus fırtınası tâkibeder. 

evvel-i riyâh-ı bevârih

Haziran başlangıcından, Temmuzun iik haftası sonuna kadar zaman zaman esen mevsim rüzgârlarının başlangıcı. 

evvel ve âhir

eninde sonunda, ergeç. 

evvel-ül-evve!în

(birincilerin birincisi) : Allah.

evvelâ

(a. zf.) : birinci olarak, her şeyden önce, ilkönce, (bkz. : evvelen). 

ewel-be-evvel

(a. Zf.) : her şeyden evvel. 

evvelce

(a. t. zf.) : daha evvel, önce. 

evvel-emirde

(a. t. zf.) : her şeyden evvel, işin başlangıcında. 

evvelen

(a. zf.) : birinci, ilk olarak. (bkz. : evvelâ). 

evvelî, evveliyye

(a. s.) : en evvel, en önce olan, ilk zamanlarla ilgili. Tahkîkat-ı evveliyye : ilk ağızda yapılan tahkikler, soruşturmalar. 

evvelin

(a. i. s.) : evvelkiler, evvel gelen insanlar, eski zaman adamları. 

evvelin ü âhirin

eskiler ve yeniler. 

evveliyyât

(a. i.) : başlangıç, bir hâdisenin başlangıçtaki hâli. 

evvelki

(a. t. s.) : 1) birinci, ilk. 2) eski 

evvel-ül-evâil

(a. b. i.) : evvellerin evveli; dünyânın asıl desteği, hâdiselerin başlangıcı. 

evzâ'

(a. i. vaz'ın c.) : haller, vaziyetler, tavırlar, duruşlar. 

evzâ-ı dil-bâzâne

gönül eğlendirecek şekilde vaziyetler. 

evzâ-ı garibe

garip, tuhaf haller. 

evzah

(a. s. vâzıh'dan.) : daha (en, pek) vazıh, çok açık, besbelli. 

evzân

(a. i. vezn'in c.) : tartılar, ağırlıklar, ölçüler, (bkz. : vezn).

evzân-ı arûziyya

ed. aruz vezinleri.

evzân-ı atika

eski tartılar.

evzân-ı şi'riyye

ed. şi'rin ölçüleri. 

evzâr

(a. i. vizr'in c.) : 1) hamuleler, yükler. 2) günâhlar, hatâlar; cinayetler. 

evzâr

(f. i.) : (bkz. : efzâr-3)

evzâr

(a. i. vezer'in c.) : 1) hisarlar, kaleler, sığınacak yerler. 2) galebeler, üstünlükler. 3) dağlar, (bkz. : cibâl). 

evzâyiş

(f. i.) : artış, çoğalış. (bkz. : efzâyiş).