el-

(a. h.) : Arapça "harf-i ta'rîf" olup kelimelerin başında bulunur ve ismin mânâsını tarif ve tâyin etmiye yarar. Arapçadaki terkiplerde, has isimlerde ve Osmanlıcadaki izafet ve sıfat terkiplerinde kullanılır. Hurûf-i şemsiyyeden biriyle başlıyan kelimelerin evveline geldiğinde l yerine o harf şeddeli okunur : "eşşems" gibi. (bkz. : hurûf-i şemsiyye). 

elâ

(a. e.) : başlama ve tenbih edâtıtıdır; nazımda ve sözün başında kullanılır; bundan sonra "ey!" nidası gelir. 

elâ eyl

şimdi, bilmiş ol ki!

el-amân

(a. e.) : yardım ve şikâyet edatı olarak "aman, medet!" manasınadır; "bıktım artık, illallah!, usandım, kâfî, yeter, sus!" gibi mânâlarda da kullanılır. 

el amân-hâh

(a. f. b. s.) : el aman dileyen, yaka silken. 

el'ân

(a. zf.) : şimdi, şimdiki halde; henüz, hâlâ, daha, bu âna kadar, şu anda. 

elâstikî

(fr. s.) : esnek. 

elâstîkiyet

(fr. a. i.) : esneklik. 

el-Awâ

(a. h. i.) : astr. sığırtmaç, semânın kuzey yarım küresinde Dübb-i ekber'in civarında beş parlak yıldızdan meydana gelen küme, lât. Boötes, fr. Bouvier. 

elbâb

(a. i. lübb'ün c.) : akıllar; akıllı kimseler. Ulül-elbâb : akıl sahipleri. 

el-acep

(a. n.) : tuhaf, acâip, şaşılacak şey!

elbet, elbette

(a. zf.) : kat'î olarak, mutlaka, behemehal; akıbet, nihayet, eninde sonunda. 

elbise

(a. i. libâs'ın c.) : esvaplar, libaslar, [kelime bizde müfret gibi kullanılır]. (bkz. : câme).

elbise-i resmiyye

resmî elbisefler], 

elbürz

(f. h. i.) : 1) Kafkas sıradağlarının en yükseği 2) hakkında türlü hurafeler anlatılan Kaf dağı. 3) s. uzun boylu, yakışıklı kimse. 

elbüz

(a. s.) : 1) bâlâ, yüce, yüksek. 2) i. Kafkas dağının tepesi. 

el-eâ-i alâ rütbetihi

(a. h. i.) : astr. semânın kuzey yarım küresinde "Corona Borealis" burcunun yanında, ikisi çok parlak birkaç yıldızdan müteşekkil bir burç. 

el-câsî

(a. h. i.) : astr. Herkül, İklîm-i şimalî ve Şilyâk burçları arasında bulunan büyük bir yıldız kümesi, lât. Hercules. 

el-Cebbâr

(a. h. i.) : astr. semânın kuzey yarım küresinde görülebilen dörtgen biçimli ve içinde eğik olarak bir hizada üç parlak yıldızın dizildiği çok güzel ve çok parlak yıldızlardan olma yıldız kümesi (orion). 

elcezire

(a. h. i.) : Mezopotamya, "Dicle" ve "Fırat" nehirleri arasındaki yerin adı. 

elcime

(a. i. licâm'ın c.) : hayvanların ağızlarına takılan gemler. 

el-cünûnü fünûn

(a. dey.) : "divanelik türlü türlüdür", "delilik bir türlü olmaz" mânâsında kullanılır. 

eledd

(a. s.) : hak kabul etmiyen, ânatçı [adam]. Hasmı eledd : inatçı düşman. 

elektrîkî

(fr. s.) : elektrikle ilgili, elektrik niteliğinde. Cereyân-ı elektrîkî : elektrik cereyanı, * akımı. 

elektrîkiyyet

(fr. a. i.) : elektrikleştirme, elektrikleşme. 

elem

(a. i. c. : âlâm) : 1) ağrı, acı, sızı, sancı; keder, dert, maddî ve manevî ıztırap.

elem-i dembedem

vakit vakit gelen elem. 

elem-i intizâr

bekleme elemi, sıkıntısı. 2) hek. : Fransızca'nın "-algie" sonekini karşılar. 

elem-i asabi

hek. fr. nevralgie. 

elem-i mafsal

hek. fr. arthralgie. 

el'emrü emrüküm

(a. cü.) : emir, sizin emrinizdir; emriniz bâşüstüne. 

elemût

(f. ö. i.) : Hasan Sabbah'ın otuz beş sene içine sığındığı Kazvin ile Giylan arasında yüksek ve sarp bir kale. [elüh (=kaakuş), mut (=yuva) mânâsına olan âmût'dan kısaltılmıştır. Bu kale, yükseklikte; yuvasını yüksek yere yapan karakuş yuvasına benzetilmiş ve bu ad verilmiştir]. 

elem-zede

(a. f. b. s. c. elem. zede. gân) : eleme uğramış, elemli, kederli, dertli. 

elem-zede-gân

(a. f. b. s. elemzede'nin c.) : elemliler, dertliler, kederliler. 

eleng

(f. i.) : 1) sur, duvar, siper. 2) kale ve istihkâm askeri. 

elest

(a. i.) : Allah'ın, ruhları yarattıktan sonra : "elestü bi-rabbiküm = ben sizin Rabbiniz değil miyim?" dediği zaman, insanların yaradılış başlangıcı, [elestü = değilmiyim]. 

elezz

(a. s. lezîz'den) : daha (en, pek) lezzetli. 

elezz-i et'ime

yemeklerin en lezzetlisi. 

elf

(a. s. c. : âlâf. ülûf) : bin [sayı]. (bkz. : hezâr). 

elf-i evvel

Peygamberimizin hicretinden sonra geçen bin yıl. 

elf-i sânî

Hicret'i tâkîbeden ikinci bin yıl. 

elfâf

(a. i. Lif’ in c.) : dallan birbirine girip sarılmış ve dolaşmış ağaçlar; birbirine dolaşık fidanlar. 

el-Fâris

(a. h. i.) : astr. semânın kuzey yarım küresinde imreet-ül-müselsela (Andromeda) burcunun kuyruğunda 6 parlak yıldızdan müteşekkil bir burç, lât. Perseus; fr. Persee. 

el-fâtiha

(a. n.) : hazır olan cemaati, "Fatiha" sûresini okumaya da'vet eden nida. 

elfâz

(a. i. lâfz'ın c.) : kelimeler, sözler. 

elfâz-ı cemile

güzel sözler. 

elfâz-ı galiza

kaba küfürler. 

elfâz-ı müteradife

bir mânâda bulunan kelimeler, sinonim (synonyme) kelimeler. 

el-firâk

(a. i.) : ayrılma, ayrılık sözü, esenleşme. (bkz. : el-vidâ). 

elfiyye

(a. i.) : ed. bin beyitlik kasîde, şiir. 

el-garaz

(a. cü.) : "maksadım şu ki; şunu demek isterim ki; gelelim maksada, sözün kısası" mânâlarına kullanılır". 

el-gaz

("ga" uzun okunur, a. i. lügaz'ın c.) : bilmeceler, bulmacalar, yanıltmacalar. elgaz-ı müşkile : zor bilmeceler. 

el-gıbta

(a. cü.) : gıpta olunur, gıpta ederim. 

el-hâc

(a. s.) : hacı; islâm dîninin bir îcâbı olarak, usûlüne göre, "Kâbe-i Müker-reme" yi ziyaret eden kimse. 

el-hakk

(a. zf.) : hakîkaten, doğrusu, doğrusu ya. 

el-hâl

(a. zf.) : şimdi, şimdiki halde, hâlâ, henüz. 

el-hâletü hâzihi

(a. zf.) : henüz, şimdi, hâlâ, bugün, bugünkü günde, şimdiki zamanda, şimdiye kadar, (bkz. : el-yevm). 

el-hamdüli-llâh [-i teâlâ]

(a. c.) : Allah'a hamdolsun, Allah'a şükür. 

elhân

(a. i. lâhn'ın c.) : nağmeler, ezgiler. 

elhân-ı iltifat

iltifat nağmeleri. 

elhân-ı keman

kemanın nağmeleri. 

elhân-ı şitâ'

1) kış nağmeleri; 2) Cenap Şahâbeddin'in meşhur kış şiiri. 

el-hased

(a. zf.) : "hased olunur" mânâsına kullanılır.

El-hasüd lâyesûd

hasetçi doymak bilmez. 

el-hâsıl

(a. zf.) : hâsılı, netîce itibariyle, sözün kısası, uzatımıyalım, kısa söyliyetim, kısacası, (bkz. : ve-l-hâsıl). 

elhâz

(a. i. lâhz'ın c.) : göz ucu ile bakışlar. 

elhâz-ı dil-firîb-âne

gönül aldatırcasına, cazibeli, alımlı bakışlar. 

el-hazer

(a. zf.) : "sakın, sakınalım, sakınınız, " mânâsına kullanılır. 

el-hazerü min-es-sârikin

hırsızlardan sakınınız. 

el-Hevâ

(a. h. i.) : astr. semânın kuzey yarım küresi eteğinde Herkül burcunun altında zincirvâri bir yıldız kümesi, lât. Ophiocus. 

el-hükmü-li-l-galip

(a. cü.) : hüküm galibindir, hak kuvvetlinindir, (bkz. : el-hükmü-limen galeb). 

el-hükmü li-llâh

(a. cü.) : "hüküm Allah'ındır, kulun elinde ne var" mânâsına başsağlığı için kullanılır. 

el-hükmü li-men galeb

(a. cü.) : hüküm galip gelenindir, (bkz. : el-hükmü-li-l-galib). 

el-ıyazü bi-llâh

(a. c.) : Allah'a sığındık, Allah'a sığınırım, yahut, sığınırız, Allah esirgesin, Allah korusun!. (bkz. : maâz-Allah). 

elibbâ

(a. s. lebîb'in c.) : akıllı, kâmil, olgun [kimseler]. 

elif

(a. ha.) : 1) Arap alfabesinin ilk harfi. 2) i. kadın adı. 

elîf

(a. s. ülfet'den.) : 1) ülfet olunan, istenilen, alışılan şey. 2) alışmış, alışkın, alışık, (bkz. : me'lûf). 

elifba, elifbe

(a. i.) : 1) otuz üç harften ibaret olan Osmanlı alfabesi : 

﴿ ا ، ب ، پ ، ت ، ث ، ج ، چ ، ح ، خ ، د ، ذ ، ر ، ز ، ژ ، س ، ش ، ص ، ض ، ط ، ظ ، ع ، غ ، ف ، ق ، ك ، ڭ ، ل ، م ، ن ، و ، ه ، لا ، ی﴾

2) bir şeyin başlangıcı. 3) g. s. bir örgü motifi. 

elifî

(a. i.) : g. s. bantlarla süslenmiş bir çeşit kumaş. 

el.ihsan bi-t-temâm

(a. cü.) : bir şey verilince tam verilmeli; bir iyilik edilince tam edilmeli. 

elîm, elîme

(a. s. elem'den.) : çok dert ve keder veren, acıklı; ağrı ve sancıyı hissettiren, sızlatan, pek ağrıtan, acıtan Azâb-ı elîm : çok acı veren azap. 

el-insâf

(a. n.) : insaf edilsin, insaf edilmeli, insaf edelim. 

eliyy

(a. s.) : çok yemin eden [adam]. 

elîz

(f. i.) : çifte, tekme; sıçrama. 

elkab

(a. i. lakab'ın c.) : 1) unvanlar, soyadları. 2) [evvelce] rütbe sahiplerine verilen resmî unvanlar, [sadrâzamlara : fahâmetlü devletlü; sadrazamlık etmişlere : übbehetlü devlet-lü; seraskere : devletlü re'fetlü : Mekke şerifine : devletlü siyâdetlü; müşürlerle, pâdişâh damatlarına : devletlü utûfetlü; saraydaki kızlarağasına : devletlü inâyetlü, sarıklılara : mekrümetlü; fazî-letlü; semâhatlü yazılırdı]. 

elken

(a. s.) : dilinde pek lüknet, tutukluk olan, güçlükle meramını anlatan, peltek, kekeme. 

el-kıssa

(a. zf.) : hulâsa, hâsılı, sözün kısası, sözden anlaşıldığına göre. 

elma', elmnî

(a. s.) : pek zekî, çok anlayışlı [adam], 

elmah, elmah

(a. s.) : her gördüğü şeyi tetkike, araştırmaya meraklı [üchm], 

elmas

(yun. i.) : 1) bilinen kıymetli taş. 2) s. mec. pek sevgili ve kıymetli. 

elınâs-pâre

(yun. f. b. i) : 1) elmas parçası. 2) mec. çok güzel. 

elmas-rîze

(yun. f. b. i.) : elmas kırıntısı, döküntüsü. 

elmâs-tırâş

(yun. f. b. i.) : elmas gibi yontulmuş olan makbul bir cam, billi kristal. 

el-minnetü li-liâh [i]

(a. cü.) : "Allah'a minnet, minnet ancak Allı için" manasınadır. 

elsen

(a. s.) : fasîh, düzgün kınuşan

elsine.elsün

(a. i. lisân'ın c.) : diller, (bkz. : lüsn). 

elsine-i garbîyye

batı dilleri. 

elsine-i selâse (üç dil)

Türkçe, Arapça, Farsça

elsine-i sarkiyye

doğu dilleri. 

eltaf

(a. s. latîf'den.) : daha (en pek) lâtif, güzel, hoş [olan]. 

eltâf

(a. i. lûtf'un c.) : iyi muâmeleler, iyilikler, iyilikseverlikler; okşamalar; ne zâketler. 

elûf

(a. s.) : ülfeti çok, herkesi konuşup görüşmiye alışık [adam]. 

elûh

(a. i.) : yemin, and. (bkz. half, kasem). 

elûk

(a. i.) : sefir, büyük elçi

el-ukab

(a. h. i.) : 1) kartal, karakuş, tavşancıl. 2) astr. Kartal burcı [Dübb-i ekber'in kuyruktan itibaren üçüncü yıldız (vega) yıldızına birleştirilip bu mesafenin yarıdaı fazlası ayni istikamette eklenip uzatıldığı takdird el-Ukab burcunun en parlak yıldızı- olan Nesr-üt -tâir (Altair) yıldızına rastlanır. Bu yıldızın sağınd. ve solunda iki istikamete uzanan bir doğrultu d; Ukab burcunun ikinci derecede parlak yıldızları ve bu iki doğrultuya ortadan amut olan bir hat üzerinde de diğer yıldızlar bulunur], lât. Aqoila; fr. l'Aiqle. 

elûke

(a. i.) : elçinin götürdüğü itimatname. 

elvâh

(a. i. levh ve levha'nın c.) : düz satıhlar, üzerine yazı yazılan ve resim yapılan şeyler, portreler, tablolar. 

elvan

(a. i. levn'in c.) : 1) renkler, çeşitler. 2) s. rengârenk, alacalı. 

elvâz

(a. i. levz ve levze'nin c.) : bademler. 

el-vedâ'

(a. cü.) : Allah'a ısmarladık, Allah'a emânet olun, esen kalın! (bkz. : e!-firâk). [kelimenin fasîhi "el-vidâ"] dır. 

el-vidâ'

(a. i.) : (bkz. : el-firâk, el-vedâ'). 

Evliye

(a. i. livâ'nın c.) : sancaklar, bayraklar, (bkz. : liva). 

elviye-i müstakille

[eskiden] bir vilâyete bağlı olmayıp, doğrudan doğruya Dâhiliye Nezâreti'ne bağlı bulunan : Çanakkale, İzmit, Antalya, Samsun, Muğla gibi livâlar. 

elviye-i mütemevvice

dalgalanan bayraklar. 

elviye-i selâse (üç liva)

mîsâk-ı millî metninin ikinci maddesinde zikredilen üç liva : Kars, Ardahan, Artvin. 

elyaf

(a. i. lifin c.) : 1) ağacın odun kısmındaki lifler. 2) iplik biçimindeki şeyler. 3) nebatların (* bitki) yumuşak kısımlarını, insan ve hayvanlarda adaleleri meydana getiren ince iplikler. 

elyak

(a. s.) : daha (en, pek) lâyık, liyakatli, çok yakışır, (bkz. : ecder, ehakk). 

el-yevm

(a. zf.) : bugün, bugünkü günde; hâlâ, henüz, şimdi, şu anda, şimdiki zamanda, (bkz. : el-hâletü hâzihi). 

elzem

(a. s. lâzım'dan.) : daha (en, pek) lâzım, lüzumlu. 

elzemiyyet

(a. i.) : elzemlik, son derece lâzım olma, gereklik.