eb

(a. i. c. : âbâ) : baba, ata. (bkz. : ebî, ebû, peder). 

eb-i müşfik

şefkatli baba. 

ebâbil

(a. i. müfretsiz "tekilsiz" c.) : 1) dağ kırlangıcı. 2) "keçisağan" denilen bir kuş. 3) sürüler, bölükler. [Kur'ân'ı Kerîm'in "105" inci "Fil" sûresinde sözü edilen "kuş sürüsü" vesilesiyle edebiyatımızda çok geçer]. 

eb'ad

(a. s. ba'd'den.) : daha (en, pek, çok) uzak. 

eb'ad-i ihtimaiât

ihtimâllerin pek uzağı. 

eb'âd

(a. i. bu'd'un c.) : uzaklıklar, uzunluklar. 

eb'âd-ı bi-nihâye

sonsuz uzaklıklar. 

eb'ad-ı selâse

(üç uzaklık) 1) en. 2) boy. 3) yükseklik (veya =derinlik). 

ebâdîd

(a. s.) : müteferrik, dağınık. 

ebâet

(a i. c. : âbâ) : 1) kamışlık [yer]. 2) kamış. 

ebâid

(a. s. eb'ad'ın c.) : 1) en uzak [yerler]. 2) yakın olmıyan [hısım ve akraba], [müfredi başka mânâda kullanılır]. 

ebâlîs. ebâlise

(a. i. iblîs'in c.) : iblisler, şeytanlar. 

ebânet

(o. i.) : ibnelik. 

ebârik

(a. s.) : 1) kumlu, balçıklı [yer]. 2) (ebrak'ın c. ) : alaca atlar. 

ebârîk

(a. i. ibrîk'ın c.) : ibrikler, su kapları [müfredi çok, cem'i az kullanılır]. 

ebâtıl

(a. i. ibtal'in c.) : böğürler, yanlar, yan taraflar. 

ebâtîh

(a. i. ebtah'ın c.) : kumlu dereler ve ırmaklar, (bkz. : bathâ'). 

ebâtîl

(a. s. ubtûle'nin c.) : boş, faydasız, esassız olan şeyler, sözler, boş inanışlar, [müfredi kullanılmaz]. 

ebâıîr

(a. i. bezr'in c. olan ebzâr'ın c.) : yemeklere konul. an kurumuş kekikler, baharlar. 

ebb

(a. i. c. : âbâb) : 1) mer'a, otlak. 2) taze veya kuru ot. 

ebbâl

(a. i.) : deve çobanı, (bkz. : ibil). 

Ebbâle

(a. i.) : 1) bir yük odun. 2) bir kısım halk, cemâat. 

Ebbâr

(a. i.) : iğne yapan ve satan, iğneci. 

Ebbâz

(a. i.) : 1) ürkme, kaçma. 2) sıçrayıp atlıyan karaca, (bkz. : remîde). 

ebbed-Allah

(a. cü.) : "Allah, ebedî, dâim eylesin!" mânâsına bir iyi dilek. 

ebbed-Allâhü mecdühu

Allah onun mecd ve şerefini daimî kılsın. 

ebced

(a. i.) : eski sâmî alfabe sırasına göre tertiplenmiş, Arapça'ya mahsus sesleri gösterir harfler ilâve edilmiş ve bu sıraya göre harflere, birden ona sıra ile, ondan yüze, onar onar, yüzden bine, yüzer yüzer olmak üzere birer sayı değeri verilmiş olan Arap harflerinin diziliş sırası ve bütünü. Bu harfler sekiz gruba ayrıldıktan sonra, aralarına vokaller konularak mânâsı olmıyan, fakat Arap harflerine mevzu teşkil eden şu sekiz kelime meydana getirilmiştir

ebced

hevvez 

huttî

kelemen 

sa'fes

karaşet

şehhaz

dazıg + len

Ebced harfleri ile sayı kıymetleri

elf = 

= 1 )

b = 

= 2 )

cim = 

= 3 )

dal = 

= 4 )

h = 

= 5 )

vav = 

= 6 )

ze = 

= 7 )

ha = 

= 8 )

tı = 

= 9 )

y = 

= 10 )

kef = 

= 20 )

lam = 

= 30 )

mim = 

= 40 )

nun = 

= 50 )

sin = 

= 60 )

ayın = 

= 70 )

fe = 

= 80 )

sad = 

= 90 )

kaf = 

= 100 )

rı = 

= 200 )

şın = 

= 300 )

te = 

= 400 )

se = 

= 500 )

hı = 

= 600 )

zel = 

= 700 )

dad = 

= 800 )

zı = 

= 900 )

gayın = 

= 1000)

Farsça'ya mahsus olan

( p = پ ) ; ( ç = چ ) ; ( j = ژ ) ve ( g = گك )

harfleri, (b), (c), (z) ve (ke) gibi hesâbedilir].

ebced-hân

(a. f. b. s.) : ebced okuyan, mektebe yeni başlıyan, acemi, [daha çok "tıfl-ı ebced-hân (ebcet okuyan çocuk) : çok acemi, daha başlangıçta" terkibinde geçer]. 

ebcel

(a. s.) : iri yapılı adam. 

ebcer

(a. s.) : büyük ve çıkık karınlı [adam]. 

ebda'

(a. s. bed'den.) : en bedi', en acîp, en göze çarpan, en harikulade, tansuk. 

ebdâl

(a. i. ve s.) : 1) dünyâ ile ilgisini kesip, Allah’a bağlanmış olan, derviş, [evliyadan 70 kişilik bir cemâat veya zümreye verilmiş bir addır. Efganistan'da bir Türk topluluğunun, Anadolu'da göçebe bir halkın adıdır. Aşırı Alevî olup kendilerine "Seyyid Gazi yetimleri", büyüklerine de "dede" derlerdi]. 2) aptal, şaşkın, alık, ahmak, budala [kelime, müfret gibi kullanılır; aslında "bedii" in cemidir]. 

ebdân

(f. i.) : 1) kavim, kabile. 2) s. lâyık, (bkz. : çespân, şâyeste). 

ebdân

(a. i. beden'in c.) : cisimler, vücutlar, gövdeler, tenler. İlm-ül-ebdân : 1) hek. beden bilgisi, fr. anatomie; 2) jimnastik. 

ebece

(a. s.) : patlak gözlü [adam]. 

ebed

(a. i.) : sonu olmıyan gelecek zaman. 

ebedâ, ebeden

(a. zf.) : asla, hiç bir zaman, katiyen. 

ebed-gâh

(a. f. b. i.) : mezar. 

ebed-hâne

(a. f. b. s.) : mezar. 

ebedî, ebediyye

(a. s.) : ebed'e mensup, zevalsiz, sonu olmıyan. (bkz. : sermedi). 

ebedi-yy-üd-devâm

sonsuz olarak devam edecek olan. 

ebedlyyen

(a. zf.) : ebedî olarak; hiç bir daha, hiç bir vakit, hiç bir zaman, (bkz. : ile-l-ebed). 

ebediyyet

(a. i.) : ebedîlik, sonsuzluk, dâimîlik, sonu olmıyan zaman, (bkz. : câvidânî). 

eben an cedd, eben an ceddin

(a. zf.) : babadan, büyük babadan, dededen, kuşaktan kuşağa. 

eberr

(a. s.) : hayırlı, şerefli ve faziletli [olan]. 

ebes

(a. i.) : çok süt içmekten mîde ve karında hâsıl olan yel ve şiş. 

ebeveyn

(a. i.) : ana baba. (bkz. : vâlideyn). Hukuk-i ebeveyn : ana baba haklan. 

ebgaz

(a. s.) : pek çok buğzedilen, hiç sevilmiyen. 

ebhal

(a. s. buhl'den.) : daha (en, pek) hasîs. Şahs-ı ebhal : pek cimri kişi. 

ebhâr

(a. i. bahr'ın c.) : denizler, (bkz. : bihâr, buhur, ebhur). ebhâr-ı vâsia : geniş denizler. 

ebhar

(a. s.) : ağzı, nefesi fena kokan [adam]. 

ebhâs

(a. i. bahs'ın c.) : (bkz. : bahis, bahs). 

ebhâs-ı cedide

yeni bahisler. ebhâs-ı müşkile : zor bahisler. 

ebhem

(a. s.) : söz söylemeğe muktedir olmıyan adam. 

ebher

(a. s.) : 1) daha (en, pek) parlak. 2) i. anat. kalbden vücûda kan dağıtan büyük anadamar, atardamar. 

Ebheriyye

(a. i.) : Ebû Reşit Kutbüddîn Ebû Bekir Bin Ahmet Bin Muhammed-ül-Eherî tarafından kurulan tarikatın adı. [ölümü : 573 (1177) 

ebhire

(a. i. buhâr'ın c.) : buğular, dumanlar. 

ebhur

(a. i. bahr'ın c.) : denizler, (bkz. : bihâr, buhur, ebhâr). 

ebî

(a. i.) : baba. (bkz. : eb, peder, ebû). 

ebir

(f. i.) : (bkz. : ebr). 

ebkâr

(a. i. bikr'in c.) : 1) kızoğlan kızlar. 2) birinci defa söylenmiş mazmunlar. 

ebkâr-ı efkâr

evvelce söylenmemiş olan fikirler. 

ebkem

(a. s. bükm'den c. : bükm) : söz söylemiye muktedir olmıyan (hayvan gibi dilsiz, ağızsız), [adam, nesne]. Zulmet-i ebkem : dilsiz, karanlık, (bkz. : ahras). 

ebkemî

(a. f. i.) : dilsizlik, (bkz. : ebkemiyyet). 

ebkemiyyet

(a. i.) : dilsizlik, (bkz. : ebkemî, hares). 

ebkemiyyet-i mutlaka

mutlak, tam dilsizlik. 

eblag

(a. s. beliğ'den.) : daha (en, pek) beliğ, en fasih ve olgunluk derecesine çok yakın olan. 

eblak

(a. s. balık'dan) : 1) alaca bulaca. 2) rengârenk. 3) alabacak [at]. 

eblak-süvâr

(a. f. b. s.) : alaca ata binmiş [kişi], mec. savaşçı yiğit. 

eblec

(a. s.) : 1) açık kaşlı. 2) mec. vuzuhlu, nurlu, parlak. 

ebled

(a. s.) : pek kalın kafalı, kaba zihinli, ahmak, (bkz. : ebleh). 

ebleh

(a. s. belâhet'den.) : pek akılsız, ahmak, bön, alık. 

ebleh-âne

(a. f. zf.) : akılsızcasına, ahmakcasına. 

ebleh-firîb

(a. f. b. s.) : aptal aldatan, avlıyan. 

ebleh-firîbâne

aptal aldatırcasına. 

eblehi

(a. f. i.) : bönlük, ahmaklık, saflık, (bkz. : eblehiyyet). 

eblehiyyet

(a. i.) : bönlük, ahmaklık, saflık, (bkz. : eblehî). 

Eblek

(f. s.) : alacalı [renk], (bkz. : eblak). 

Eblem

(a. s.) : kalın dudaklı [adam]. 

Ebleme

(a. i.) : bot. sıcak memleketlerde yetişir, bakla gibi boğumlu ve bir ucundan diğer ucuna kadar birden ayrılabilen bir ot. 

Eblûç

(f. s.) : ezilmiş tozşekeri; nebat şekeri. 

Eblûk

(f. s.) : 1) münafık, iki yüzlü [adam] 2) şarlatan. 

ebnâ'

(a. i. ibn'in c.) : oğullar. 

ebnâ-üd-dehâliz

anası babası belli olmayıp şuraya buraya bırakılan çocuklar. 

ebnâ-yi Âdem

Âdem oğulları. 

ebnâ-yi beşer

insan oğulları, insanlar, (bkz. : benî beşer). 

ebnâ-yi dehr

zamane adamları. 

ebnâ-yi sebil

yolcular. 

ebnâ-yi vatan

vatan evlâtları. 

Ebniye

(a. i. binâ'nın c.) : binâlar, yapılar. 

ebniye-i atîka

eski binalar. 

ebniye-i hâssa

pâdişâh binaları. 

ebniye -i mîriyye

beylik binalar. 

ebniye-i mürtefia

yüksek binalar. 

ebniye-i senîyye

pâdişâh binaları. 

ebr

(f. i.) : bulut, (bkz. : ebir, gamam, sehâb). 

ebr-i bahar

bahar bulutu.

ebr-i bârân

yağmur bulutu.

ebr-i ihsan

ihsan, lütuf bulutu.

ebr-i seher

sabah bulutu. 

ebrâc

(a. i. burc'un c.) : kaleler, kale burçları, (bkz. : burç, burûc). 

ebrak

(a. s.) : 1) kumlu, taşlı, balçıklı [yer]. 2) iki renkli lekeli şey. 3) alacalı [at]. 4) fazla parıltılı. 

ebr-âlûd

(f. b. s.) : bulutlu, (bkz. : sehâb-âlûd). 

ebrâr

(a. s. berr'in c.) : hayır sahipleri, iyiler; dindarlar, özü sözü doğru olanlar. Şeş-ebrâr (altı hayır sahibi) : Hz. Ebû Bekir; Hz. Ömer; Hz. Osman; Hz. Alî; Hz. Hasan; Hz. Hüseyin. 

ebrâr-ı ümmet

ümmetin hayırlı insanları. 

ebras

(a. s.) : baras (miskin illeti) hastalığına tutulan, yânî vücûdünde yer yer beyaz lekeler bulunan adam, ebraş, sam lekesi. 

ebrec

(a. s.) : gözünün akı çok, fakat püzel gözlü [kimse]. 

ebred

(a. s.) : 1) daha (en, pek) soğuk. Kelâm-ı ebred : pek soğuk kaçan söz. 2) i. dolu yağdıran fırtına bulutu. 

ebrehe

(f. s.) : 1) eshâb-ı fîl'în sergerdesi olan şahsın adı. 2) a. "ebâbîl" denilen kuş, dağ kırlangıcı. 

ebrencen

(f. i.) : bilezik. (bkz. : sivâr).

ebrencen-i dest

el bileziği, (bkz. : halhal). 

ebreş

(a. s.) : 1) beyaz ve kırmızıdan meydana ge (en alaca renk. 2) alaca benekli [at], abraş. 

eb-rî

(f. i.) : zool. sünger. 

ebrikühen

(f. i.) : zool. sünger. 

ebrimürde

(f. b. i.) : (bkz. : ebrikühen). 

ebrîşüm

(f. i.) : ibrişim, bükülmüş ipek. 

ebr-kâr

(f. b. s.) : şaşkın, sersem, ne yapacağını bilmiyen (adam), [ebr'in (bulutun) yerinde durmamasından kinaye olarak, bu mânâyı aldığı sanılıyor]. 

ebru

(f. i. c. : ebrû-vân) : 1) kaş. (bkz. : hâcib). 

ebrü-yi dil-firîb

cazip, güzel kaş. 2) g. s. [eskiden] kâğıt üzerine yapılan hafif hâre. 3) g. s, kitap ciltlerinin iç kaplarında, tezhiplerin dış kısımlarında ve buna benzer sanat eserlerinde yardımcı bir süsleme unsuru olarak kullanılan, hareli, motifli boyama usulü, [bu usulde boyanan boyaların belli başlıları : bedahşi bengal ve Lahor boyalan idi]. 

ebrû-yi sanem

bot. kan kurutan otu. 

ebrû-ferâh

(f. b. s.) : güler yüzlü [kimse], (bkz. : besîm, beşuş). 

ebrû-ferShî

(f. b. i.) : güler yüzlülük, şen olmak, (bkz. : besâmet, beşâşet). 

ebrûmîg

(f. i. ebrû'nun c.) : kaşlar. 

ebsâr

(a. i. basar'ın c.) : gözler, görme hassaları, (bkz. : basar). 

ebtah

(a. i. c. : ebâtth) : kumlu dere ve ırmak. 

ebtal

(a. s. c. : ebâtıl) : en boş, beyhude. 

ebtâl

(a. s. batt&Tın c.) : yiğitler, doğuşken erler. 

ebter

(a. s.) : 1) kuyruğu kesik [hayvan]. Ester-i ebter : kuyruksuz katır. 2) zürriyetsiz ve hayırsız [adam]. Şahs-ı ebter : evlâtsız adam. 3) faydasız şey. Emr-i ebter : faydasız, netîcesiz iş. 

ebtine

(a. i. bâtın'ın c.) : çukur, kuytu yer. 

ebû

(a. i.) : baba, ata. (bkz. : eb, ebî, peder). 

ebû-cehl

(a. h. i.) : asıl adı Ömer olup Hz. Muhammed (Aleyhisselâm)'e düşmanlığiyle meşhurdur. "Bedr Gazası" nda öldürülmüştür. 

ebû-Fırâs-il Hamdânî

(a. h. i.) : meşhur ilim ve san'at hâmisi ve Hims meliki Seyf-üd-Devle'nin amcazadesi olup, Arap şâir ve ediplerinin en büyüklerinden biridir. [ d. ö. : 932-968]. 

ebû-hamîd, ebû-hûmid

(a. i.) : zool. ayı. (bkz. : dübb, hirs). 

Ebû-Hanife

(a. h. i.) : Hanefî mezhebinin kurucusu olup asıl adı "Nu'mân Ibnü Sabit" dir. [İslâm Ansiklopedisinde : "… Fars, Türk yahut başka bir kavme intisabı açık. değilse de, Arap olmadığı, fakat Araplar arasında doğup büyüdüğü muhakkaktır. " denilmektedir. 

ebuk

(a. s.) : kaçmış, kaçan [köle], (bkz. : âbık). 

Ebû-leheb

(a. h. i.) : "alev babası" : Hz. Peygamberin amcası ve Abd-ül-Mut-talib'in oğludur, islâm dînini kabul etmemiş ve halkı da bu dîni kabulden uzaklaştırmayı kendisine iş edinmişti. [Kur'ân-ı Kerîm'de "Tebbet yedâ ebî lehebin. " diye başlıyan 111 inci "Tebbet" sûresi, bununla karısı Ummü Cümleyi hakkındadır]. 

Ebû-Muse-l-Eş'arî

(a. h. i.) : sahâbe'den olup Muâviye ile Hz. Ali arasındaki hilâfet (halifelik) ihtilâfında, İmâm-t Alî'nin hakemi. 

Ebû-Nüvâs

(a. h. i.) : meşhur Arap şâirlerinden bir zat. 

Ebû-Süfyân

(a. h. i.) : Kureyş'in bir kolu olan Benî Ümeyye'nin reisi, Muâviye'nin babası ve Hz. Muhammed (Aleyhisselâm)'in düşmanıdır. [597-653]. 

Ebû-Türâb

(a. b. i.) : "toprak babası" : Peygamberimizin damadı olan Hz. Alî'nin lâkaplarından biri. 

Ebü-l-Alâ'

(a. h. i.) : körlüğüne rağmen hafızasının fevkalâdeliği ile tanınmış. büyük Arap şâirlerinden biri ki kasîdeleriyle meşhurdur [973- 1057]. 

ebü-l-beşer

(a. b. i.) : "insanların babası" : Hz. Adem. 

ebü-l-feth

(a. b. i.) : "fâtihler babası" : II. Mehmed'in lâkabı. 

ebü-l-hevl

(a. b. i.) : "korku babası" : Mısır'da, Ehramlar civarında, insan başı şeklindeki korkunç bir taş, sfenks. 

ebül-l-iber

(a. b. s.) : edepsiz, utanmaz [adam]. 

ebü-n-nevm

(a. b. i.) : "uyku babası" : bot. haşhaş. 

ebürrebf

(a. b. i.) : çavuşkuşu, ibibik, (bkz. : hüdhüd). 

ebü-z-zeheb

(a. b. i.) : altın babası, çok zengin adam. 

ebvâb

(a. i. bâb'ın c.) : 1) kapılar. 2) kısımlar, bölümler. 

ebvâb-ı irtikâb

irtikâp kapıları.

ebvâb-ı müzehheb

yaldızlı kapılar.

ebvâb-ı rahmet

rahmet kapıları. 

ebyân

(a. s.) : 1) cömert, eli açık [kimse]. 2) yemekten tiksinen [adam]. 

ebyât

(a. i. beyt'in c.) : iki mısra'dan meydana gelen manzum sözler [bizde "büyüt" bu mânâda kullanılmaz]. 

ebyaz

(a. s. beyâz'dan) : pek ak, pek beyaz. Mevt-i ebyaz : ânî ölüm. 

ebz

(a. i.) : 1) ürkme, kaçma. 2) : birden ölme. 

ebzâr

(a. i. bezr'in c.) : yemeklere konulan kekikler, baharat. 

ebzün

(a. i.) : 1) içinde yıkanılan küçük havuz. 2) banyo, küvet.