dü

(f. s.) : iki.

dü-âlem

iki dünyâ (dünyâ ve âhiret).

dü-âteş

sevgilinin iki dudağı.

dü-cihân

iki cihan (dünya ve âhiret).

dü-pâ

iki ayaklı,

dü-rû

iki yüzlü. 

dü-âlem

(f. a. b. i.) : iki dünyl (= dünyâ ve âhiret). 

dü-âteş

(f. b. i.) : sevgilinin iki dudağı. 

dü-cihân

iki cihân (dünya ve ahiret). 

dü-pâ

İki ayaklı. 

dü-rû

İki yüzlü. 

dü-âlem

(f. a. b. i.) : İki dünya (= dünya ve âhiret). 

dü- âteş

(f. b. i.) : sevgilinin iki dudağı. 

dü-bâlâ

(f. b. s.) : iki kat. 

dübâr, dübâre

(f. b. i.) : iki kat, katmerleme. 

dübârâ

(f. i.) : 1) dubârâ, hîle, yalan, dolan, oyun. 2) tavla zarlarının ikisinde de iki noktalı tarafın üste gelmesi. 

dübb

(a. i.) : ayı. [müen. dübbe]. (bkz. : hirs). 

dübb-i asgar

astr. Küçükayı, semânın kuzey yarım küresinde bulunan meşhur yedili yıldız grubu olup kuyruğunda Kutup Yıldızı (demirkazık) bulunur, lât. : Ursus minoris (= küçükayı); fr. Petit Qurs; ing. : Liftle Bear, Liftle Dipper. 

dübb-i ekber

astr. : Büyükayı, semânın kuzey yarım küresinde bulunan meşhur yedili yıldız grubu, Yedigen, lât. Ursus majoris; fr. Grand Ours; ing. Great Bear, Big Dipper. 

dübb-i şimali

şimal ayısı. 

Dübbe

(a. i.) : 1) dişi ayı. 2) astr. Dübb-i ekber adlı yıldız kümesinin dörtgenindeki parlak iki yıldızdan biri, lât. : alpha Ursus majoris; fr. ; ing. : Dubhe. [yedili kümenin en parlak yıldızıdır]. 

dübbiyye

(a. i. c.) : zool. ayıgiller. 

dü-beyt

(f. a. b. s.) : ed. İki beyitten ibaret olan rubainin başka bir adı. 

dübür, dübr

(a. i.) : 1) kıç, makat. 2) bir işin sonu. 3) bir şeyin gerisi, arkası. 

dücâ'

(a. i.) : karanlık, (bkz. : zulmet). 

dücâc

(a. i. c.) : dücüc). (bkz. : decâc, dicâc). 

dücâce

(a. i. c. : dücüc) : 1) tavuk, (bkz. : decâce, dicâce) . 2) astr. kuğuburcu, semânın kuzey yarım küresinde Lyre burcunun yanında çok parlak bir kaç yıldızdan meydana gelen bir burç, lât. Cygnus; fr. Cvgne. 

dücâciyye

(a. i.) : zool. tavukgiller. 

dücce

(a. s.) : çok karanlık. 

dücce-i lücce

denizin engin karanlığı. 

düci

(a. i. dücye'nin c.) : karanlıklar. (bkz. : zulümât). 

dü-cihân

(f. b. i.) : iki cihan (dünyâ ile âhiret). (bkz. : dü-kevn). 

dünce

(a. i. c. : dücen, dücünât) : karanlık, kapalı hava. (bkz. : dücünne). 

dücüc

(a. i. decâc. dicâc. dücâc'ın c.) : tavuklar, tavuk, horoz ve piliç cinsleri. 

dücünne

(a. i. c. : dücünnât) : 1) bulut, kat kat olma; karanlık. 2) yağmur yağma. 

dücür

(a. i.) : bot. böğrülce. 

dücye

(a. i. c. : dücî) : karanlık, (bkz. : zulmet). 

dü-dîde

(f. b. i.) : iki göz. 

dü-dil, dü-dile

(f. b. s.) : iki gönüllü, iki tarafta sevgisi olan; münafık. 

dü-dilî

(f. b. i.) : tereddüt, kararsızlık. 

düfûf

(a. i. deff'in c.) : tefler. 

dügâh

(f. i.) : müz. Türk müziğinin en eski mürekkep makamlarındandır. Bu makam, sabâ terkibine şetaraban makamından veya nev-eser'in yegâh perdesindeki şeddinden birkaç sesin ilâvesinden mürekkeptir. Durak perdesi, -makama ismini vermiş olan-dügâh'dır ki, sabânın durağı ve nev-eserin yegândaki şeddinin veya şeta-rabanın güçlüsüdür. Dügâh makamının güçlüsü, birinci derecede, sabânın güçlüsü olan çargâhtır. İkinci derecede bir güçlü tesbît etmek müşküldür. Donanıma -sabânınki gibi si için koma ve re için bakıyye bemolleri konur; sabânın lâ bakıyye bemolü ile şetarabanın si bakıyye bemolünden başka sol bakıyye diyezi nota içinde ilâve olunur. 

dügâh-ı acem

müz. en az beş altı asırlık bir mürekkep makam olup, elde bir numunesi yoktur. 

dügâh-hicâz

müz. çok eski bir mürekkep makam olmakla beraber elde bir numunesi yoktur. 

dügâh-ı kadîm

müz. en az iki asırlık bir mürekkep makam olup elde bir numunesi mevcut değildir. 

dügâh-pûselik

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin birkaç asırlık ehemmiyetsiz mürekkep makamlarından biridir. Bu makam, dügâh terkibine bir buselik beşlisi ilâvesinden mürekkeptir; bu beşli ile dügâh perdesinde kalır. Güçlü sabâ ve dügâhda olduğu gibi çârgâh'-dır. Makam, dügâh gibi donanır ve değiştirilir; ayrıca da pûselik beşlisinin yedeni olan sol diyez konulur. 

dü-gâne

(f. b. s.) : 1) çift, ikiz, iki tane. 2) rekât namaz. Salât-ı dü-gâne : iki rekât namaz. 

dühât

(a. s. dâhî'nin c.) : dehâ sahibi, son derece zekî, anlayışlı ve uyanık olanlar. 

dühn

(a. i. c. : diban. edhân) : sürünecek yağ. 

dühûr

(a. i. dehr'in c.) : 1) dünyâlar. 2) zamanlar; devirler. 

dühül

(f. i.) : davul. Âvâz-ı dühül : davul sesi. 

dühül-bâz

(f. b. i.) : 1) davulcu. 2) doğancıların kuş kaldırmada kullandıkları küçük davul. 

dühül-derîde

(f. b. s.) : "davulu yırtılmış" : alnının damarı çatlamış, rezil, rüsvâ. 

dü-kevn

(f. a. i.) : iki âlem (dünyâ ile âhiret). (bkz. : dü-cihân). 

dükkân

(a. i. c. : dekâkîn) : içinde öteberi satılan oda, yer. [Farsça'sı "dükân" dır]. 

dükkân-çe

(a. i.) : küçük dükkân, dükkâncık. 

dükkânçe-i sahhâf

kitapçı dükkâncığı, küçük kitapçı dükkânı. 

dülbend

(f. i.) : tülbend. 

dölben-dâr

(f. b. i.) : [eskiden] saraylarda sarıklarla ve ince bezlerle uğraşan kimse, içoğlanı, bunların başı, tülbent ağası. 

düldül

(a. i.) : 1) Hz. Muhammed (Aleyhisselam)’ın Hz. Alî'ye verdiği kır katır. 2) kirpi. 

Dülûk

(a. i.) : Güneş batması, (bkz. : gurûh). 

dülûk-i şems

Güneşin batması. 

Düm

(f. i.) : kuyruk, (bkz. : dünbâl, dünbâle). 

dümbâl, dümbâle

(f. i.) : kuyruk, (bkz. : düm, dünbâl, dünbâle). 

düm-bürîde

(f. b. s.) : kuyruğu kesik. 

düm-çe

(f. b. i.) : kuyrukçuk, kısa kuyruk. 

düm-dâr

(f. b. i.) : ask. kuyruk tutan; ordunun arkasındaki kuvvet, artçı. 

dümel, dümmel

(a. i.) : büyük kan çıbanı. 

düm-gâh, dümgeh

(f. b. i.) : kuyruk yeri. 

dü-mûy

(f. b. s.) : saçına, sakalına kır düşmüş [adam]. 

dünb, dünbe

(f. i.) : kuyruk, (bkz. : dünbâle). 

dünbâl, dünbâle

(f. i.) : kuyruk, (bkz. : düm, dümbâl, dümbâle, dünb, dünbe). 

dünbâle-dâr

(f. b. i.) : kuyruklu. Necm-i dünbâle-dâr : kuyruklu yıldız. 

dünbâle-rev

(f. b. s.) : kuyruktan, arkadan giden, arkası sıra giden, uyan. 

dünbek

(f. i.) : 1) bekçi davulu. 2) dümbelek. 

dünbüre, dünbûre

(f. i.) : tambura denilen çalgı. 

dü-nîm, dv-nîme

(f. s.) : iki parça, ikiye ayrılmış, bölünmüş. 

dünyâ

(a. i.) : 1) içinde yaşadığımız âlem, yer yuvarlağı. 2) küre. 

dünyâ-yi dûn

alçak, sefil dünyâ. 3) elgün, herkes. 

dünyâ-dâr

(a. f. b. s.) : dünyâ işleriyle uğraşarak mal mülk sahibi olan. 

dünyalık

(a. t. b. i.) : para, mal ve zenginlik. 

dünyâ-perest

(a. f. b. s.) : dünyâya tapan, tamahlı, hırslı kimse. 

dünyevî, dünyeviyye

(a. s.) : dünyâya mensup, dünyâya âit, dünyâ ile ilgili. Alâka-i dünyeviyye : dünyâ işleriyle olan ilgi. 

dü-pâ

(f. b. s.) : iki ayaklı. Hâr-ı dü-pâ (iki ayaklı eşek) : eşek gibi insan. 

düre, dürce

(a. i.) : 1) kutu, kutucuk; hokka. 2) sandık, cevahir kutusu. 3) hokka gibi olan ağız. dürc-i dür : inci kutusu. 

dürc-i teng

sevgili'nin ağzından kinaye. 

dürc-i zer

altın kutusu. 

dürd, dürde

(f. i.) : tortu, çöküntü. 

dür-dâne

(f. b. i.) : 1) inci tanesi. 2) s. sevgili, kıymetli. 3) kadın adı. 

dürd-âşâm

(f. b. s.) : şarabın tortusunu içen, kalender, (bkz. : dürd-keş). 

dürdî

(f. i.) : tortu, çöküntü, (bkz. : dürd, dürde, rüsûb). 

dürdîriyye-i halvetiyye

Hanefiyye-i Halvetiyye şubelerinden birinin adı. [kurucusu : Şeyh Şehâbeddin Ahmed-üd-Dürdürî'dir. 1127 (1715) de Mısır'da doğmuştur]. 

dürd-keş

(f. b. s.) : şarabın tortusunu içen. (bkz. dürd-âşâm.)

dürece

(a. i.) : merdiven, (bkz. : süllem). 

dürer

(a. i. dürre'nin c.) : büyük inci taneleri. 

dürer-bâr

(f. b. s.) : inci yağdıran, inci gibi söz söyliyen. 

dürger

(f. i.) : dülger, bir binânın tahta olan kısımlarını yapan usta. (bkz. : dürûger, neccâr). 

dörr

(a. i.) : inci. dürr-i Aden : Aden incisi. dürr-i girân-mâye : kıymetli iri inci. dürr-i güftâr : söz incisi. 

dürr-i hoş-âb

iyi inci. 

dürr-i istifa

seçkinlik incisi (Hz. Muhammed (Aleyhisselam)). 

dürr-i meknûn

mahfazalı parlak inci. 

dürr-i nâb

parlak, beyaz inci. 

dürr-i nâzım

dizilmiş inci. 

dürr-i nâ-süfte

delinmemiş inci; mec. kızoğlan kız. 

dürr-i nefîd

dizi itici, inci dizisi. 

dürr-i sadef-nişîn

sedefinden çıkmamış inci. 

dürr-i sirâb

iri inci. 

dürr-i şah-vâr, - şeh-vâr

(pâdişâha lâyık) iri inci. 

dürr-i yegâne

eşi bulunmıyan, tek inci. 

dürr-i yek-dâne

iri taneli inci. 

dürr-i yetim

sedefinde tek olarak çıkan iri, büyük inci. mec. Hz. Muhammed (Aleyhisselam), [Farsçası "dür" dür]. 

dürrâa

(a. i.) : üste giyilen önü açık bir elbise; ferace. 

dürrâc, dürrâce

(a. i.) : zool. eti gevrek, keklik cinsinden bir kuş, çil kuşu, turaç kuşu. 

dürrât

(a. i. dürre'nin c.) : büyük inci taneleri, (bkz. : dürer). 

dürre

(a. i. c. dürer, dürrât) : büyük inci tanesi. 

dürr-efşân

(a. f. b. s.) : inci serpen; inci gibi söz söyliyen ağız. 

dürrî, dürriyye

(a. s.) : inci gibi parlıyan, parlak, parıltılı, [çok zaman "yıldız" hakkında kullanılır]. Kevkeb-i dürrf : parlak yıldız. 

dü-rû [y]

(f. t. s.) : iki yüzlü. 

dürû'

(a. i. dır'in c.) : zırh gömlekler. 

dürûd

(f. i.) : 1) duâ, medih; selâm. 2) ekin biçme. 3) yontulmuş ağaç, kereste. 

dürûg

(f. i.) : yalan gerçek olmıyan söz. (bkz. : kizb). 

dürûg-ı maslahat-âmîz

iş bitiren yalan.

dürûger

(f. i.) : (bkz. : dürger). 

dürûgerî

(f. i.) : marangozluk. (bkz. : sifânet). 

dürûgî

(f. s.) : yalanla ilgili. 

dürûg-zen

(f. b. s.) : yalancı

dürûfl-zen

(f. b. i.) : yalancılık. 

dürûs

(a. i. ders'in c.) : dersler, (bkz. : ders).

dürûs-i nâfia

faydalı dersler. 

dürûz

(a. h. i. dürzî'nin c.) : dürzîler. 

dü-rûz, dü-rûze

(f. b. s.) : iki günlük, kısa [zaman]. 

dürüst

(f. s.) : 1) doğru, düzgün; sağlam. 2) bütün, tam. 

dürüst-hân

(f. b. s.) : okuyuşu doğru ve dürüst olan. 

dürüstî

(f. i.) : doğruluk, düzgünlük, sağlamlık. 

dürüst

(f. s.) : kaba, sert, katı, kalın. 

dürüstî

(f. i.) : kabalık, sertlik, katılık, kalınlık. 

Dürzi

(a. h. i.) : Lübnanlı. 

düstûr

(a. i. o. : desâtîr) : 1) kanun, kaide, kural. 2) vezir; müşür. 3) büyük defter. 4) esaslı kaide. 5) devlet kanunlarını içine alan kitap. 

düstûr-i mükerrem

(kanun, nizam üzere hareket eden) vezir; sadrâzamlarla vezirlere tazim makamında verilen unvan. 

düstûr-ül-amel

gereği gibi uygulanacak olan kanun. 

düstûr-ül-edviye

kodeks, fr. codex. 

düsûm

(a. i. desem'in c.) : yağlar. 

düsûr

(a. i.) : mahvolma, eseri kalmama. 

düsûr-ün-nefs

her şeyi çabuk unutma hâli. 

düşür

(a. i. disâr'ın c.) : 1) üste giyilen kaftanlar, elbiseler. 2) yatak çarşafları. 

dü-şâh, düsâhî

(f. b. i.) : 1) çatal ağaç; tomruk. 2) suçlunun boynuna takılan çatal ağaç. 

düşenbih

(f. i.) : pazartesi günü. 

düşeş

(f. i.) : zar oyununda en büyük sayı olan'iki "6" nın yanyana gelmesi; mee. rasgelme, iyi tesadüf, beklenmedik kazanç

düsîn, düjîne

(f. zf.) : dün gece. 

düşman, düşmen

(f. s.) : düşman, yağı. (bkz. : adû, adüvv, hasm) : 

düşmenin

(f. s. düşmen'in c.) : düşmanlar, yağılar, 

düşnâm

(f. b. i.) : sövme, sövüp sayma, (bkz. : şetm). 

düşvâr

(f. s.) : güç, zor. Emr-i düşvâr : güç iş. 

düşvâr-ger

(f. b. i.) : dağ, dağlık. 

düsvârî

(f. i.) : güçlük, zorluk, (bkz. : suûbet). 

düsvâr-pesend

(f. b. s.) : (bkz. : müşkül-pesend). 

dü-tâ

(f. b. s.) : iki kat, bükülmüş, eğrilmiş, kamburu çıkmış. Kad-ı dü-tâ : iki büklüm olmuş boy. 

düvâl

(f. i.) : kayış; tasma. 

düvâzdeh

(f. b. s.) : on iki. 

düvâzdeh imâm

on iki imam. (bkz. : eimme-i isnâ-aşer). 

düvâzdehüm

(f. b. s.) : on ikinci, on ikide bir. 

düvel

(a. t. devlet'in c.) : devletler. 

düvel-i muazzama

büyük devletler. [İngiltere, Fransa, Almanya, Avusturya - Macaristan, Rusya, italya]. 

düvel-i mü'telife

uyuşmuş, anlaşmış devletler, [birinci' umûmî harpte : "İngiltere, Fransa, Rusya, İtalya" idi]. 

düvel-i müttefika

ittifak etmiş, birleşmiş devletler, birleşik devletler, [birinci umûmî harpte : "Osmanlı imparatorluğu, Almanya, Avusturya - Macaristan" idi]. 

düvel-i saire

düvel-i muazzama'nın dışında kalan devletler. 

düvelî, düveliyye

(a. s.) : devletlerle ilgili : Münâsebât-ı düveliyye : devlet münâsebetleri. 

dü-vîst

(f. b. s.) : iki yüz. 

dü-vüm, dü-vümîn

(f. s.) : ikinci, (bkz. : sânî). 

düyek

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin küçük usullerindendir ve eski zamanlardan beri pek rağbetle kullanılan bir ölçüdür. Sekiz zamanlı ve beş darblıdtr. Bu güzel usûl, ilâhi formunda en ziyâde kullanılan ölçü olup, âyîn-i şeriflerin muayyen kısımlarında, tevşîh, peşrev, kâr, beste, oyun havası ve bilhassa şarkı formlarında da is-tîmal edilir, 8/4 ağır düyek mertebesi de sık kullanılır. Düyek, iki adet sofyandan mürekkeptir. 

duyûn

(a. i. deyn'in c.) : borçlar. 

düyûn-i umûmiyye

(umûmî borçlar) : Osmanlı imparatorluğunun XX. asrın ikinci yarısından sonra yabancı devletlerden aldığı borçlara karşı, gösterdiği gelirleri toplamaya mahsus yabancı me'murların idaresi altında ve İstanbul'da bulunan müessese. 

düyûnât

(a. i. deyn'in c. olan düyûn'un c.) : borçlar. 

düyûnât-ı atîka

eski borçlar. 

düzd

(f. s. c. : düzdân) : hırsız, uğru. 

düzdân

(f. s. düzd'ün c.) : hırsızlar, (bkz. : sürrak). 

düzd-âne

(f. zf.) : hırsız gibi, hırsızca, hırsıza yakışır yoida. 

düzdî

(f. i.) : hırsızlık. 

düzdîde

(f. s.) : çalınmış [şey]

Dürr-i düzdide

çalınmış inci. 

dü-zebân

(f. b. s.) : iki dilli.