dî

(f. i.) : dün, dünkü gün. 

di ve ferda

dün ve yarın. 

diâm, diâmet

(a. i. c.) : 1) binaya vurulan direk, destek, payanda. 2) ileri gelen, baş. 

dîbâ

(f. i.) : renkli dokuma motiflerle süslü lüks bir çeşit ipek kumaş, canfes kumaş. 

dîbâ-yi frenk

frenk canfesi. 

dîbâc

(a. i. c. : debâbîc) : 1) dallı, çiçekli bir çeşit ipek kumaş, dîba, canfes. 2) g. s. Bir yazı sitili.

dîbâce

(a. i. c.) : başlangıç, önsöz (bkz. Mukaddeme)

dibâgat

(a. i.) : sepicilik, hayvan derilerini terbiye etmek zanaati.

dicâc

(a. i. c. : dücüc) : (bkz. decâc, dücâc).

dicâce

(a. i. c. : dücüc) : tavuk. (bkz. decâc, dücâc).

dîdân

(a. i. : dûd'un c.) : ufak soğulcanlar, kurtcağızlar.

dîdân-ı em'a

bağırsak kurtları.

dîdân-ı haytiyye

şeritler.

dîdâr

(f. i.) : 1) yüz, çehre. 

dîdâr-ı hürriyet

hürriyetin güzel yüzü

dîdâr-ı pâk

temiz yüz.

dîdâr-ı yâr

sevgilinin yüzü. 2) görme, görüşme. 3) görüş kuvveti, göz. 4) s. Açık, meydanda 5) i. Kadın adı.

dide

(f. s. c. : dîdegân) : göz. Nûr-i Dîde : gözün nuru (bkz. : ayn, çeşm.)

dîde-i giryân

ağlıyan göz. 2) gözcü. 3) gözbebeği. 4) gözucu

dîde (-)

(f. s. c. : dîde-gân) : görmüş; görülmüş. Lûtuf-dîde : lûtuf görmüş. Zarar-dide : zarar görmüş.

dîde-bân

(f. b. i.) : 1) gözcü, gözleyici, bekçi, kolcu, nöbetçi. 2) [evvelce] gümrük kolcusu. 

dîde-bân-ı felek

astr. Zühal (Satürn) gezeğeni. 

dîde-gân

(f. s. dîde'nin c.) : görmüşler. Lütuf-dîde-gân : lütuf görmüşler. 

dîg

(f. i.) : çömlek, toprak tencere.

dîg-i cûşân

taşmış, taşkın, taşan tencere.

dîg-i sevda

aşk tenceresi, muhabbet kazanı. 

diğer, dîger

(f. s.) : diğer, başka, öteki. 

dîger-bâr

(f. b. zf.) : başka defa, başka zaman. 

dîger-bin

(f. b. s.) : başkalarının iyiliği için fedakârlıkta bulunan, başkaları için yaşıyan kimse. 

dîger-gûn

(f. b. s.) : bozuk, değişmiş, başkalaşmış. 

dîger-kâm

(f. b. s.) : başkalarını düşünen, fr. altruiste. (bkz. : dîgerbîn). 

dîger-rûz

(f. b. s.) : başka gün.

dih

(f. i. c. : dihât) : 1) köy, karye. (bkz. : dîh). 2) g. s. tek renkli kenarları gümüş veya altın motifli ipek kumaş. 

dih

(f. s.) : veren, verici. Arâm-dih : rahatlık veren. Haclet-dih : utanç verici, utandırıcı. 

dîh

(f. i.) : köy, karye. 

dihân

(a. i.) : 1) kırmızı sahtiyan. 2) (dühn'ün c.) : sürünülecek yağlar. 

dihât

(f. i. dih'in c.) : köyler. 

dih-çe

(f. i.) : 1) küçük köy. 2) köylü, çiftçi. 

dih-dâr

(f. b. i.) : köy ağası, (bkz. : dih-hudâ). 

dih-gân

(f. b. i.) : köylü, " ekinci, (bkz. : dihkan). 

dih-hüdâ

(f. b. i.) : köy ağası, köy kâhyası, (bkz. : dih-dâr). 

dihî

(f. s.) : köye mensup, köylü. 

dîhîm

(f. i.) : taç. (bkz. : dâhînv dâhim, efser, iklîl). 

dihistân

(f. h. i.) : Esterâ-bâd denilen kasaba. 

dihiş

(f. i.) : verme, veriş, bağışlama, (bkz. : ihsan, atîyye). 

dihkan

("ka" uzun okunur. a. i.) : 1) çiftçi, köylü. 2) köy ağası, [aslı Farsça "dih-gân" dır], 

dihlîz

(a. i.) : (bkz. : dehlîz). 

dîk

(a. i. c. : diyeke. edyâk) : horoz. 

dîk-i ebyâz

Cennet'te bir kuş. 

dîk-ül-arş

"sidret-ül-müntehâ" da bulunan ve bağırtısiyle Cennet'teki meleklere namaz zamanını bildirecek olan tavus şeklinde bir melek. 

dîk

(a. i.) : dar olma, darlık.

dîk-ı nefes

nefes darlığı, tıknefes. 

dikak

("ka" uzun o. kunur, a. i. da. kik'in c. ) : incelenmiş, ufalmışlar. 

dîk-efrak

(a. b. i.) : çatal ibikli horoz. 

dikkat

(a. i.) : dakiklik, incelik, doğruluk, ehemmiyet verme, ince eleme, ince arama.

dikkat-i nazar

bakış inceliği. 

dil

(f. i.) : 1) gönül, yürek, kalb. 

dil-i âvâre

serseri gönül. 

dil-i bi-karâr

kararsız gönül. 

dil-i bî-mâr

hasta gönül. 

dil-i dîvâne

deli gönül. 

dil-i enhâr

ırmakların gönlü. 

dil-i mecruh

yaralı gönül. 

dil-i nâ-mihribân

merhametsiz yürek. 

dil-i pâk

temiz gönül. 

dil-i pare pare

parça parça, paramparça olmuş gönül. 

dil-i pür-âteş

ateşli gönül. 

dil-i sâd-pâre

yüz parça, paramparça olmuş gönül. 

dil-i sûzân

yanık, ateşli gönül. 

dil-i vîrân

yıkık, harap gönül. 

dil-i zâr

zavallı gönül. 2) orta, yarı. 

dil-i derya

denizin ortası. 

dil-i şeb

gece yarısı. 

dil

(f. i.) : 1) nokta. 2) gönül, kalb. 3) mandıra, ağıl. 

dil-âgâh

(f. b. s.) : gönül anlar; kalbi uyanık; bilgin, akıllı. 

dil-ârâ, dil-ârâm

(f. b. s.) : 1) gönül alan, gönül kapan, gönül ok-şıyan, gönlü dinlendiren. 2) i. kadın adı. 3) müz. bugün elde örneği olmıyan eski Türk mürekkep makamlarından biridir. 

dil-âsâ

(f. b. s.) : gönlü rahat-landıran, avutan. 

dil-âsûde

(f. b. s.) : gönlü rahat. 

dil-âşûb

(f. b. s.) : 1) gönüle sıkıntı veren, yüreği sıkan. 2) gönülü karıştıran, kalbi meftun eden fgüzel]. 

dil-âver

(f. b. s. c. : dilâverân) : 1) yiğit, yürekli. 2) i. erkek adı. 

dü-âverân

(f. b. s.) : dilâver'in c. ) : yiğitler, yürekliler. 

dil-âvîz

(f. b. s.) : 1) gönüle asılan, gönül çeken, cazip, güzel. 2) i. müz. Abdül-bâki Dede'nin terkibettiği 7 makamdan biri. 

dil-âzâd

(f. b. s.) : gönlü bir şeyle ilgili olmıyan, gönlü rahat. 

dil-âzâr

(f. b. s.) : gönül inciten, hatır kıran, kalb kıran, merhametsiz. 

dil-âzürde

(f. b. s.) : gönlü incinmiş, kalbi kırık. 

dil-bâz

(f. b. s.) : gönül eğlendiren; güzel söz söyliyen, göze hoş görünen. 

dil-bend

(f. b. s.) : gönül bağlıyan. 

dil-ber

(f. b. s. c. : dil-berân) : 1) gönlü alıp götüren, güzel. 2) i. kız adı. 

dil-berân

(f. b. s. dilber'in c.) : dilberler, güzeller. 

dil-berâne

(f. zf.) : dilbere, güzele, sevgiliye yakışır surette, 

dil-berî

(f. b. i.) : dilberlik, güzellik. 

dil-beste

(f. b. s.) : gönüE bağlamış, âşık. (bkz. : dil-dâde). 

dil-cû [y]

(f. b. s.) : gönül ariyan, gönül çeken. 

dil-dâde

(f. b. s.) : 1) gönül vermiş, âşık. (bkz. : dil-beste). 2) erkeklerin başlarına sardıkları renkli mendil. 

dil-dâr

(f. b. s.) : 1) birinin* gönlünü almış, sevgili. 2) i. müz. Abdülbakî Dede'nin terkîbettiği 7 makamdan biri. 

dildil

(f. i.) : inilti, sıkıntı, ıztı-rap. 

dil-dûz

(f. b. s.) : gönül delen, kalbe batan. 

dil-düzd

(f. b. s.) : gönül çalan. 

dile

(f. s. ve i.) : 1) gönül sahibi. 2) gönül, (bkz. : dil). 

dil-efgâr, dil-figâr

(f. b. s.) : gönlü yaralı olan, âşık. (bkz. : mecrûh-ül-fuâd). 

dil-efrûz

(f. b. s.) : gönül aydınlatan, (bkz. : dil-fürûz). 

dil-ferâh

(f. b. s.) : gönlü geniş, sevinçli. 

dil-figâr

(f. b. s.) : gönlü yaralı, âşık. 

dil-firîb

(f. b. s.) : gönül aldatan, cazibeli, alımlı. 

dil-fürûz

(f. b. s.) : gönüle ferahlık veren, sevindiren, (bkz. : dil-efrûz). 

dil-germ

(f. b. s.) : gönlü kızmış, öfkelenmiş. 

dil-gîr

(f. b. s.) : gönül tutan, kalbe sıkıntı veren; gücenik, kırgın. 

dil-güdâz

(f. b. s.) : yürek eriten, gönüle eziyet veren. 

dil-güşâ

(f. b. s.) : 1) gönül açan, iç açan, kalbe ferahlık veren. 2) i. müz. Arif Mehmed Ağa'nın terkîbettiği bir mürekkep makamdır, [elde bu makama âit hiç bir örnek yoktur]. 

dil-aüşt

(f. b. s.) : gönlü ölmüş, yüreği ölü. 

dil-hâh

(f. b. s.) : gönül isteği, gönül dileği. 

dil-harâb

(f. a. b. s.) : gönlü yıkılmış, kırılmış. 

dil-histe

(f. b. i.) : (bkz. : dil-hâh). 

dil-haste

(f. b. s.) : gönlü hasta, hasta gönüllü. 

dil-hırâş

(f. b. s.) : yürek parçalıyan, tırmalıyan. (bkz. : cân-hırâş). 

dil-hûn

(f. b. s.) : içi kan ağlıyan. 

dil-hûş

(f. b. s.) : gönlü hoş, yüreği rahat. 

dilîr

(f. s. c. : dilîrân) : yürekli, cesur, yiğit. 

dilîrân

(f. s. dilîr'in c.) : yürekliler, cesurlar, yiğitler. 

dilîrân-ı nîzedâr

mızraklı yiğitler. 

dilîr-âne

(f. zf.) : yiğitcesine, mertcesine. 

dilîrî

(f. i.) : yiğitlik, mertlik, yüreklilik. 

dil-keş

(f. b. s.) : gönül çekici. 

dilkeş-hâverân

(f. b. i.) : müz. tahminen 5 asırlık veyâ'daha eski bir mürekkep makamdır. Bu makam, hüseynî makamına İrak makamının dizisinden bir parçanın (meslâ makamın pest dörtlüsünün) eklenmesinden mürekkeptir. Bu dörtlü (segah dörtlüsünün ırak perdesindeki şeddi) ile ırak perdesinde durur. Güçlü birinci derecede hüseynî'nin güçlüsü olan hüseynî ve ikinci derecede hüseynî'nin durağı olan dü-gâh'dır (bu perde aynı zamanda ırak makamının da güçlüsüdür). Donanımı si için koma bemolü ve fa için bakıyye diyezi konulur Dilkeş-hâverân'ın terkibindeki her iki makamın da donanımı aynı olduğundan, nota içinde bir değişikliğe hacet kalmaz (tabîî geçkiler hâriç olmak üzere). 

dil-keşîde

(f. b. i.) : müz. A. A. Konuk'un terkîbettiği bir mürekkep, makamdır. Bu makam, muhayyer makamına ferahfeza terkibinin ilâvesinden müteşekkildir. Umumiyetle inicidir. Makam ferahfeza ile onun gibi yegâh perdesinde durur. Güçlüler, birinci derecede muhayyer'in durağı ve fahfezâ'nın ikinci güçlüsü olan dügâh, ikinci derecede muhayyerin güçlüsü olan hüseynî, üçüncü derecede de ferahfezâ'nın güçlüsü olan acem-aşîran'-dır. Bu güçlüler bir sekizli tiz ve peşte de şâmil olup, her birinin makamın terkibindeki dipler içinde vazife aldığı unutulmamalıdır. Donarııma muhayyer gibi si için koma bemolü ve fa için bakıyye diyezi konulur; ferahfezaya geçilince bu iki arıza bekar yapılarak, si için küçük mücenneb bemolü ve do için bakıyye diyezi ilâve olunur. 

dü-kûb

(f. b. s.) : gönlü zedeliyen, vuran. 

dil-mürde

(f. b. s.) : kslbi, hönlü ölmüş, duygusuz

dil-nişin

(f. b. s.) : 1) gönülde yer tutan, hoş, latif 2) i. Müz. Tahminen iki asırlık bir mürekkep makamdır. 

dil-nüvâz

(f. b. s.) : gönül okşıyan [aslı "dil-nevâz" dır]

dil-nüvâzâne

(f. b. s.) : gönül akşarcasına, gönül akiyana yaraşır yolda. 

dil-pesend, dil-pezir

(f. b. s.) : gönüle hoş gelen, gönlün beğendiği. 

dil-riş

(f. b. s.) : yüreği yaralık, dertli. Derviş-i dil-riş : gönlü yaralı derviş. 

dil-rüba

(f. b. s.) : 1) gönül kapan, gönlü alan. 2) i. Müz. Tahmînen iki asırlık bir makamdır. Elimizde hiçbir besteli numûnesi yoktur. 

dil-sâz

(f. b. s.) : 1) gönül yapan. 

dil-sir

(f. b. s.) : Gözü gönlü tok

dil-sitân

(f. b. s.) : Gönül alan ve zapteden güzel, kendine meftûn olan. 

dil-sûhte

(f. b. s.) : yüreği yanık, kederli. (bkz. : dil-teng)

dil-sûz

(f. b. s.) : 1) gönül yakan, yürek yakıcı 2) i. Müz. Tahmînen altı asrılık bir mürekkep makamdır. Elimizde hiçbir besteli nümûnesi yoktur. 

dil-şâd

(f. b. s.) : Gönlü hoş, sevinmiş. 

dil-şikâf

(f. b. s.) : Yürek delen, çok acıklı, dokunaklı. 

dil-şikâr

(f. b. s.) : Gönül avlıyan

dil-şiken

(f. b. s.) : Gönül kırıcı. 

dil-şikeste

(f. b. s.) : Gönlü kırık, kırık gönüllü, hüzünlü. 

dil-şüde

(f. b. s.) : Gönlü gitmiş, aşık, vurgun

dil-şüküfte

(f. b. s.) : Gönlü açılmış. 

dil-teng

(f. b. s.) : Yüreği dar, kederli, sıkıntılı. (bkz. Dil-sûhte)

dil-tengî

(f. b. s.) : İç sıkıntısı, gönül darlığı. 

dil-tesne

(f. b. s.) : Gönlü susamış, pek istekli. 

dil-zinde

(f. b. s.) : Gönlü dirilimiş, canlanmış, bilgin

dim

(f. b. s.) : Yanak, çehre, yüz

dimâ

(a. i. dem'in c.) : kanlar. Sefk-ı dimâ' : kan dökücülük

dimâğ

(a. ş. c. : edmiga) 1) teyin. (bkz. : mağz) 2) akıl şuur. (bkz. : hûş). 

dimâgî, dimâfiyye

(a. s.) 1) dimağa mensup, dimağ ile ilgili 2) zihnî, fikrî

dimen

(a. i. Dimne'nin c.) : süprüntülükler. 

dimişk

(a. h. i.) şam

dimişki

(a. s.) 1) Şam'la ilgili, şam'a ait. (bkz. : Şâmî). 2) i. Güzel sanatlarda kullanılan ve Şam'da yapılan bir çeşit kâğıt. [tezhip, hat, minyatür v. b]

dimne

(f. i.) : Tilki. ["kelîle ve dimne"] kuşlar ve diğer hayvanlar hakkında Hintçe yazılmış bir hikaye kitabı olup Îranlı "Hüseyin Vâiz" tarafından "Envâr-i süheylî" adiyle Farsça'ya, daha sonra "Hümâyunnâme" adiyle Osmanlıc'ya tercüme olunmuştur. 

dimne

(a. i. c. : dimen) : süprüntülük. 

dîn

(a. i. c. : edyân) : Allah'a inanma ve bağlanma. 

dîn

(f. i.) : 1) her Güneş ayının yirmi dördüncü günü. 2) kalemi muhafazaya me'mur sayılan melek. 

dînâr

(a. i. c. : denânîr) : 1) eski zamanın çeyrek lirası değerinde bulunan bir nevî altın parası. 2) bir Fransız frangına denk olan =sırp parası. 

dîn-dâr

(a. f. b. s.) : Allah'a inanmış ve bağlanmış olan kimse. 

dîn-dârâne

(a. f. zf.) : Allah'a inanmış ve bağlanmış olan kimseye mahsus veya yakışacak şekilde. 

dîn-dârî

(a. f. b. i.) : dindarlık. 

dînen

(a. zf.) : dince, din bakımından. 

dînî, dîniyye

(a. s.) : dinle ilgili olan. Ulûm-i dîniyye (din bilgileri) : din dersleri. Akaid-i dîniyye (din inanışları) : din dersleri. 

dîn-penâh

(a. f. b. s.) : dîni koruyan; dîne destek olan. Pâdişâh-ı din-penâh : dîni koruyan, â\ne destek olan padişah. 

dîn-pcrver

(a. f. b. s.) : dîne hizmet ve yardım eden, dîni arkalıyan. 

dîn-şiken

(a. f. b. s.) : dîni kıran, dîne karşı koyan. 

dîn-şikenâne

(a. f. zf.) : dîni kıracak, dîne zarar verecek surette. Akvâl-i dîn-şikenâne : dîne zararlı olacak şekilde sözler. 

dîr

(f. zf.) : 1) geç, çoktan, uzun müddet. 

dîr ü zud

geç ve çabuk. 2) s. uzak. (bkz. : dûr). 

dirahş

(f. i.) : nur, ziya, ışık, parıltı. 

dirahşân

(f. s.) : parlak, parlıyan. Mîr-i dirahşân : parlak, parlıyan Güneş, [aslı "durahşân" dır]. 

dirahşânî

(f. i.) : parlaklık, parıldayıcılık. [aslı "durahşânî" dir]. (bkz. : durahşân). 

dirahşende

(f. s.) : ışıldıyan, parıldıyan, ışıklı, nurlu. 

diraht

(f. i.) : ağaç. (bkz. : şecer). 

diraht-i Meryem

Meryem'in altında oturduğu ağaç. 

diraht-i meyve-dâr

yemiş veren, yemişli ağaç. 

dîrân

(a. i. dâr'ın c.) : evler, (bkz. : diyer). 

dirayet

(a. i.) : zekâ, bilgi, kavrayış. 

dirâyet-kâr

(a. f. b. s.) : dirayetli, bilgili, kavrayışlı. 

dirayetli

(a. t. b. s.) : zekî, bilgili, kavrayışlı. 

dirâyet-mend

(a. f. b. s.) : dirayetli, zekî, bilgili, kavrayışlı. 

dîr-bâz

(f. b. s. ve zf.) : uzun, uzun müddet. 

direfş

(f. i.) : bayrak, sancak. 

direfş-i Gâvyâni

(Gâve’nin bayrağı) [Dahhâk'ın zulmüne karşı isyan eden Gâve isminde bir demircinin kendi meşin önlüğünü yırtarak yaptığı bayrak]. 

direm

(f. i.) : 1) akça, para. 2) dirhem. 3) gümüş para. 

direm-güzîn

(f. b. i.) : sarraf. 

direm-hırîde

(f. b. s.) : para ile alınmış. 

direm-serâ

(f. b. i.) : darphâne, para basılan yer. 

direng

(f. i.) : bekleme; gecikme; tutma; istirahat. (bkz. : ârâm). 

direv

(f. i.) : ekin biçme, hasat. 

direv-ger

(f. b. s.) : ekin biçen, orakçı. 

dirhem

(derâhim) : 1) eski okkanın dörtyüzde biri. 2) gümüş para. 

dirhem-i ceyyid

bozuk, karışık olmıyan dirhem [gümüş para]. 

dirhem-i hâlis

saf gümüşten ibaret olup başka bir mâden ile karışık olmıyan dirhem. 

dirhem-i örfî

on altı kırattan ibaret dirhem. 

dirhem-i râyic

gerek ceyyid ve gerek züyûf olsun, halk arasında alınıp verilen dirhem. 

dirhem-i şer'î

on dört kırattan ibaret dirhem, [zekâtta, mehirde, diyette, nisâb-ı sirkatte muteber olan da bu dirhemdir]. 

dirhem ü dinar

gümüş ve altın para. 3) şerîate göre, orta boyda olan, 70 tane arpanın ağırlığı. 

dirîg

(f. i.) : 1) esirgeme. 2) e. ey. vah, ah, aman, yazık. 3) men'etme, önleme. 

dirîga

("ga" uzun okunur, f. zf.) : yazık, eyvahlar olsun!

dîrin, dîrîne

(f. s.) : eski, kadîm. Ayîn-i dîrîn : eski töre. Bende-i dîrîne : eski kul. 

disâm

(a. i.) : 1) şişe kapağı, mantar gibi şeyler. 2) anat. kapak, * kapacık. 

disâr

(a. s.) : eklendiği kelimeye çokluk, bolluk mânâsını verir. Merhamet-disâr : çok merhametli. 

disâr

(a. i. c. : düşür) : 1) üste giyilen kaftan, elbise. 2) yatak çarşafı. 

dîse

(f. i.) : şahıs, kişi. 

dî-şeb

(f. b. i.) : dün gece. 

dîv

(f. i.) : 1) dev. 2) şeytan. 3) cin.

dîv-i âhenîn-beden

demir gövdeli dev. 

dîvân

(a. i. c. : devâvîn) : 1) büyük meclis. 

dîvân-ı ahkâm-ı adliyye

(a. b. i.) : huk. kanunlara ve nizâmnâmelere göre bakılacak dâvaları görmek üzere \Î84 tânhw\de kurulan Uk. nizamiye, mahkemesi. 

dîvân-ı âlî

yüce divan. 

dîvân-ı deâvî nezâreti

çavuşbaşılığın kaldırıldığı hicrî 1252 (1836) yılında bunun yerine ihdas olunan dâire. [1287 (1870) de adliye nezâretinin teşekkülü üzerine lağvolunmuştur]. 

dîvân-ı harb

(a. b. i.) : huk. harb dîvânı, askerî mahkeme, [dîvân-ı harbler 21 şevval 1286 tarihli eski Askerî Ceza Kanûnu'nun 48 inci maddesine göre beş askerden teşkil edilirdi]. 

dîvân-ı harb-i örfî

* sıkıyönetim mahkemesi. 

dîvân-ı hâss

pâdişâhın başkanlık ettiği meclis. 

dîvân-ı hümâyûn

(a. f. i.) : halkın dâva ve şikâyetlerinin dinlenip hallolunduğu, devlet işlerinin görüldüğü pâdişâh huzuru, [bu mecliste, sadrâzam, şeyhülislâm, kazaskerler, defterdarlar ve şâir büyük devlet ricali bulunurdu]. 

dîvân-ı ilâhî

âhiretteki hesap günü. 2) bir şâirin, şiirlerini kafiyelerine göre alfabe sırasiyle içine alan mecmua. 

dîvân-ı Fuzûlî

Fuzûlî'nin dîvânı. 

divan-ı Hâkanî

Hâkanî'nin dîvânı. 

dîvân-çe

(a. f. b. i.) : küçük şiir mecmuası. 

Dîvâne

(f. s.) : deli; budala, alık. 

dîvân efendisi

(a. t. b. i.) : eskiden taşrada me'mur olan vezîr veya âmirlerin mektupçuluk vazîfesini gördürmek üzere kullandıkları me'mur. (bkz. : dîvân kâtibi). 

dîvâne-gî

(f. b. i.) : divanelik, delilik. 

dîvâne-rev

(f. b. s.) : delicesine hareket eden, çılgın. 

dîvân-hâne

(a. f. b. i.) : geniş sofa, salon. 

dîvân-ı muhasebat

(a. b. i.) : * sayıştay, devletçe sarfolunan paraların hesabını kontrol, murakabe altında bulunduran yüksek kurul, muhasebat dîvânı, . 

dîvân kâtibi

(a. t. b. i.) : (bkz. : dîvân efendisi). 

dîvânî, dîvâniyye

(a. s.) : dîvâna âit, dîvanla ilgili. Hatt-ı dîvânî : dîvandan çıkan yazıların yazıldığı bir çeşit yazı. Menâsib-idîvâniye : dîvan kalemindeki me'murluklar. 

Dîvânü Lûgat-it-Türk

(a. b. i.) : (bkz. : Mahmud (Kâşgarlı-). 

dîvâr

(f. i.) : duvar. 

dîvâr-ger

(f. b. i.) : duvarcı. 

dîv-bâd

(f. b. i.) : 1) şiddetli rüzgâr, kasırga. 2) delilik, cinnet. 

dîv-beçe

(f. i.) : dev yavrusu. 

dîv-bend

(f. h. i.) : Tehmûres'-in lâkabı. 

dîv-câme

(f. b. i.) : [eskiden] savaşlarda giyilen arslan ve kaplan pöstekisi. 

dîv-çe

(t. b. i.) : 1) ağaç kurdu, güve. 2) zool. sülük. 3) bot. kadın tuzluğu denilen nebat (* bitki). 4) arka kaşağısı. 

dîve

(f. i.) : ipekböceği. 

dîvek

(f. i.) : ağaç kurdu, güve. (bkz. : dîv-çe 1). 

dîver

(f. i.) : ev sahibi. 

dîv-gîr

(f. b. s.) : cin tutmuş, cin çarpmış; cinci. 

dîv-lâh

(f. b. i.) : (bkz. : mecenne). 

diyanet

(a. i.) : 1) din. 2) dindarlık, din duygusu. 

diyânet-kâr

(a. f. b. s.) : dindarlıkta gayretli olan. 

diyar

(a. i. dâr'ın c.) : 1) memleket, ülke. 

diyâr-ı ahar

başka memleket. 

diyâr-ı gurbet

gurbet ili. 

diyâr-ı küfr

islâm ülkelerinden gayri yerler. 

diyâr-ı Rûm

Osmanlı ülkesi. 

diyâr-ı tahassür

özlem diyarı, özlenen ülke. 2) yabancı haneler, evler. 

diyât

(a. i. diyet'in c.) : diyetler. 

diyeke

(a. i. dîk'in c.) : horozlar, (bkz. : edyâk). 

diyer

(a. i. dâr'ın c.) : evler, (bkz. : dîrân). 

diyet

(a. i. c. : diyât) : kan bahası. 

diyet-i kâmile

huk. katledilen şahsın nefsine bedel cânîden veya ailesinden alınan tam diyet olup mikdârı maktule göre değişir. 

diyet-i mugallâza

huk. şibhi amd suretiyle vuku'bulan bir katilden dolayı verilmesi gereken diyettir ki dört nevîden yirmi beşer adet olmak üzere yüz devedir, [bu neviler : bint-i mehas, bint-i lebun, hıkka ve cezea denilen develerdir]. 

dîz, dîze

(f. i.) : renk. (bkz. : levn). 

diz

(f. i.) : kale, sur. 

diz-dâr

(f. b. i.) : kale muhafızı.