deva'

(a. i. c. : edviye) : 1) ilâç. 2) çâre, tedbir. 

devâ-nâ-pezîr

ilâcı olmıyan. 

devâ-yi misk

güzel kokulu bir çeşit şeker helvası. 

devâbb

(a. i. dâbbe'nin c.) : yük ve binek hayvanları. 

devâc

(f. i.) : üste örtünecek şey, yorgan. 

devâhî

(a. i. dâhiye'nin c.) : musibetler, felâketler, büyük belâlar. 

devâhil

(a. i. dâhile'nin c.) : içler. 

devâhin

(a. i. dâhine'nin c.) : duman çıkaran bacalar. 

devâî

(a. i. dâiye'nin c.) : içten gelen bir duyguyu teşvik edici haller.

devâi-d-dehr

dünyâ halleri. 

devâî, devâiyye

(a. s.) : 1) ilâçla ilgili olan nesneler. 2) ilâçlara âit. 

devâir

(a. i. dâire'nin c.) : dâireler. 

devâir-i askeriyye

askerî dâireler.

devâir-i devlet

devlet dâireleri.

devâir-i husûsiyye

özel dâireler.

devâir-i resmiyye

resmî dâireler. 

devâir-i uruz

çoğr. Ekvator hattına paralel olarak geçen küçük . dâireler. 

devâlî

(a. s.) : hek. damar hastalığı, fr. varice. 

devâlîb

(a. i. dolâb'ın c.) : (bkz. : dolâb). 

devam

(a. i.) : 1) dâim olma, bir halde bulunma, sürme. 2) sebat. 3) bir işe, bir me'mûriyete gidip gelme. 

devan

(f. s.) : 1) koşan, seğirten, hızlı yürüyen. Esb-i devan : koşucu, hızlı giden at. Peyk-i devan : yanda koşan at uşağı. 2) zf. koşarak, sür'atle, hızla. 

devânik

(a. i. dânık'ın c.) : 1) mangırlar. 2) bir dirhemin dörtte birleri. 

devâniki

(a. s.) : Abbasî Halîfelerinden Ebû Cafer Mansûr'un hasisliğinden bir şeyi "dânik = en ufak şey, mangır" a kadar hesap-etmek âdeti olduğundan kendisine verilen lâkap. 

devâr, duvar

(a. i.) : hek. baş dönmesi hastalığı. 

devâ-sâz

(a. f. b. s.) : ilâç : tertîbeden, çâre bulan. 

devât

(a. i.) : divit, kalem koymak için uzun madenî sapı ve ucunda bir de hokkası bulunan âlet. (bkz. : devît). 

devât-dâr

(a. f. b. s.) : 1) divitdâr, yazıcı. 2) yazı takımlarına bakan kimse, 

devâvîn

(a. i. dîvân'ın c.) : şâir dîvanları, (bkz. : dîvân2) . 

devâvîn-i atîka

eski şiir dîvanları. 

devende

(f. s.) : gezen, dönüp dolaşan. 

deveran

(a. i.) : dönüp dolaşma, dolanma. 

deverân-ı dem

biy. kan * dolaşımı, fr. circulation. 

devha

(a. i.) : büyük, ulu ağaç. 

devhat-üz-zeheb

"büyük altın ağaç" : Hz. Ali'yi takdîs etme anlamına gelen bir deyim. 

devît

(f. i.) : divit, (bkz. : devât). 

deviyy

(a. i.) : anlaşılmayan, nerden geldiği belli olmıyan sesler, gürültüler, patırtılar. 

devle

(a. i.) : "devlet" kelimesinin Arapça tâbirlerde geçen bir şekli. 

devlet

(a. i. c. : düvel) : 1) bir hükümet idaresinde teşkilâtlandırılmış olan siyâsî topluluk. 

devlet-i aliyye

Osmanlı İmparatorluğu. 

devlet-i ezelî

başlangıcı bilinmiyen devlet. 2) büyük saadet, zenginlik. 3) baht, talih, kut. 4) büyük rütbe, mevki. 

devlet-i şehâdet

şehitlik devleti, şehitlerin âhiretteki en büyük saadeti. 

devlet ü ikbâl

ululuk ve iyi talih. 

devlet-âbâdî

(a. f. b. i.) : g. s. güzel sanatlarda kullanılan ve Hindistan'ın Devlet-âbâd şehrinde yapılan bir kâğıt cinsi, [tezhip, hat, minyatür v.b. ]. 

devlet-hâne

(a. f. b. i.) : ev, konak. 

devletli,-lü

(a. t. b. s.) : [eskiden] refah, saadet ve nîmet sahibi, vezir ve müşir gibi büyük rütbe sahiplerine verilen bir unvan. 

devletlü inâyetlü

sarayın kızlar ağasına verilen unvan. 

devletlü necâbetlü

şehzadeler hakkında kullanılan bir unvan. 

devletlü re'fetlü

[eskiden] seraskerlere verilen unvan. 

devletlü semâhatli

şeyhülislâmlar hakkında kullanılan bir unvan. 

devletlü siyâdetlü

Mekke şerîfine verilen unvan. 

devletlü utûfetlü

vezirlere, müşirlere, pâdişâh damatlarına verilen unvan. [Sadrazamlık etmişlere : "übbehetlü devletlü" yazılırdı]. 

devlet-meâb

(a. b. i.) : devletin, saadet ve ihtişamının sığınacağı yer, hükümdar. 

devlet-medâr

(a. b. s.) : büyüklük merkezi olan [hükümdar v.b.]. 

devlet-mend

(a. f. b. s.) : (bkz. : devletlü). 

devr

(a. i. c. : edvar) : 1) dönme, bir şeyin etrafını dolaşma. 2) dönüp dolaşma. 3) nakil, aktarma. 4) bir şeyi, başkasına teslim etme. 

devr ü teslîm

biri, bir işi tamâmiyle başkasına vererek o işten çekilme. 5) zaman, çağ. 6) bir zamanın bölündüğü kısımlardan herbiri. 7) baştan sonuna kadar okuma. 8) tas. dünyâya gelme, (nüzul) ve tekrar geldiği yere dönme (urûç) hâli. 9) müz. bir müzik üzerinde, her ölçüye verilen isim olup umumiyetle büyük ölçüler ve peşrevler için kullanılır. 

devr-i devlet

devlet zamanı, saadet nöbeti. 

devr-i dil-ârâ

gönlü hoş eden devir, en hoş zaman. 

devr-i ebvâb

kapı kapı gezip dolaşma. 

devr-i esâtîr

mitoloji çağı. 

devr-i felek

zaman, talih, kader. 

devr-i gül

gül mevsimi. 

devr-i hindî

müz. Türk müziğinin küçük usul-lerindendir; 7 zamanlı ve 5 darblıdır. Bu usul ile şarkı ve ilâhiler ölçülmüştür. Bu makamın 7/8, bir de 7/4 ağır devr-i hindî mertebeleri kullanılmıştır. Bir semaî ile bir sofyandan mürekkeptir. 

devr-i isnâ-aşerî

oniki hayvan adlariyle sayılan oniki yıllık devir. 

devr-i kamerî

bir ay içinde ayın dolaşması. 

devr-i kebir

müz. Türk müziğinin büyük usullerindendir. 28 zamanlı ve 12 darblıdır. Bu usul ile kâr, tevşîh, ilâhi bilhassa beste peşrevler ölçülmüştür. 

derv-i lâle

lâle devri, lale mevsim!. 

devr-i mihnet

dünyâ. 

devr-i râbi'

eski takvimlerde uğurlu ve uğursuz günler devri olup oniki gündür. 

devr-i revân

müz. Türk müziğinin, küçük usullerindendir 14 zamanlı ve 6 darblıdır Bu usul ile âyîn-i şerifler, tevşîhler, ilâhîler, kârlar, besteler, şarkılar, peşrevler ölçülmüştür. 

devr-i sabık

bir önceki hükümet, padişah devri

devr-i terakkî

ilerileme devri. 

devr-i tûrân

müz. Türk müziğinin küçük usul-lerindendir. 7 zamanlı ve 3 darblıdır. Türkü, köçekçe ve oyun havalarında kullanılmıştır. 

devr-i Veledi

mukabele günü semâ başlamadan önce şeyh önde, dedeler kıdem sırasiyle arkada olduğu halde semahanenin dâiresi içinde ve halka şeklinde görünmek suretiyle üç defa yapılan dolaşma, [buna : "Sultan Veled Devri" de denir]. 

devr

(f. i.) : 1) geçmiş dersleri hatırlama. 2) casus; hafiye. 3) şarap kadehi. 

devrân

(a. i.) : dünyâ, felek, zaman, talih, kader; devir. 

devre

(a. i. c. : devrât) : 1) dönüş, dönme. 2) bir şeyin fırdolayı etrafı, kenarı. 3) birkaç yıldan meydana gelen zaman süresi, * dönem. 

devre-i âliye

[eski] sultanî teşkilâtında ûlâ denilen ilk altı sınıfın son sınıfları. 

devre-i arşiyye

kavs-i urûc. [Bektaşi tâbirlerindendir]. 

devre-i ferşiyye

devriyelerin kavs-i nüzule âit olanları. [Üsküdarlı Hâşim babanın devre-i ferşiyye'si meşhurdur]. 

devre-i ibîidâiyye

eski okullarda altı sınıfın ilk sınıfları. 

devre-i kasire

fiz. kısa devre. 

devre-i mutavassıta

eski okullardaki ilk altı sınıfın orta sınıfları. 

devr-hân

(a. f. b. s.) : Kur'-ân'ı dâima okuyup devreden [kimse]. 

devri, devriyye

(a. s.) : 1) devir ile, devrân ile ilgili. Sene-i devriyye : yıl dönümü. 2) zf. zaman zaman. 

devriyye

(a. i.) : 1) geceleri dolaşan kol takımı, gezici karakol. 2) bülbül, karatavuk, sığırcık ve benzerleri gibi kuşların mensûb olduğu sınıf. 3) İnsan ve kâinatın Tanrı'dan çıkıp Tanrı'ya dönmesi felsefesine göre bu devir safhalarım anlatan tasavvuf şiiri. 

devriyye mevleviyyeti

ilmiye mensuplarına rütbeleri îcâbınca tevcih olunan vazifelerden birinin adı. 

devvâr

(a. s. clevr'den.) : devreden, çok dönen. Cerh-i devvâr : Dünyâ. Felek-i devvâr : Dünyâ. 

dewâre

(a. i.) : pergel denilen geometri âleti.