bey'

(a. i. c. : büyü') : satma, satış, satılma, satın alma. 

bey' bi-l-isticrar

huk. sonradan mecmu bedeli verilmek üzere belli bedelle ceste ceste mal satmak, [bakkallardan deftere yazılmak suretiyle mal almak bu kabildendir]. 

bey' bU-istiglâl

huk. satanın malı kiralamak üzere vefâen bey'etmesi. 

bey' bi-l-mücâzefe

huk. götürü satmak. 

bey' bi-l vefa

huk. satıcı bedeli geri verdikte müşterinin de satılan malı "geri vermesi keyfiyeti. 

bey'-i bât

kat'î satış. 

bey'-i caiz

sahih olan satış. 

bey'-i gayr-i lâzım

huk. kendisinde hıyârattan birisi bulunan bey'-i nafiz. 

bey'-i lâzım

huk. hıyârattan ârî olan bey'-i nafiz. 

bey'-i mevkuf

huk. başkasının icazetine bağlı olan satış, [fuzûlînin bey'i gibi]. 

bey'-i mukayaza

huk. aynı ayna, yânî nakitten başka olarak malı mal ile değiştirmekdir ki trampadan ibarettir. 

bey'-i mün'akid

huk. in'ikad bulan satış akdi demektir ki sahih, fasit, nafiz, mevkuf kısımlarına ayrılır. 

bey'-i nafiz

huk. üçüncü şahsın hakkı taallûk etmiyen satış akdidir ki lâzım ve gayri lâzım kısımlarına ayrılır. 

bey'-i sahih

huk. zâten ve vasfen meşru olan satış akdi. 

bey'-i teâtî

huk. Alıp vermekle olan fi'lî bir satış akdi. [pazarlıksız ve lâkırdısız müşterinin parayı, ekmekçinin de ekmeği vermesi gibi]. 

bey' men yezîd

arttırma ile satış. 

Beyâ

(f. s.) : 1) dolmuş, dolu. 2) i. girilecek yer, kapı. 

beyaban

(f. i.) : kır, çöl.

beyâbân-ı gam

gam çölü

beyâbânî

(f. i.) : çöl adamı. (f. b. s. ) : âşîret, göçebe, yurdsuz. 

beyâbân-nişîn

beyâd

(a. i.) : yok olma, mahvolma, (bkz. : bîd, büyûd, beydûdet). 

beyâdıka, beyâzıka

(a. i. beydak, beyzak'ın c.) : 1) [satranç oyununda] paytaklar, piyadeler. 2) s. küçük yapılı ve çabuk yürüyen [adamlar], paytaklar. 

beyâdir

(a. i. c.) : harmanlar. 

beyâh

(a. i. c. : büyâh) : ufak balık, ["biyâh" şeklinde de kullanılır], (bkz. : bi-yâh). 

Beyân

(a. i. c. : beyanât) : 1) anlatma, açık söyleme, bildirme. 2) ed. belagat ilminin, hakikat, mecaz, hikâye, teşbih, istiar gibi bahislerini öğreten kısmı, (bkz. : belagat). 

beyânı efkâr

fikirleri söyleme.

beyân-ı hâl

hâlini bildirme, anlatma. 

beyân-ı matlab

istenilen şeyin beyân edilmesi, dileğin bildirilmesi. 

beyân-ı zaruret

huk. beyâna mevzu olmayan bir nevi söz, söylenmediği halde söylenmiş sayılan hüküm. 

beyanât

(a. i. beyân'ın c.) : nutuk, * söylev, * demeç. 

beyan-nâme

(a. f. b. s.) : 1) bildirge. 2) hâli yazı ile bildiren açıklama. 

beyâre

(f. i.) : kısa, boysuz, bodur olarak yerde yetişen fidan, sebze ve meyve. 

beyâriş

(f. i.) : çâre, tedbir; ilâç. 

beyât

(a. i.) : gece uyuma, gece iş görme, geceyi iş ile geçirme. 

beyâtî

(f. i.) : müz. Türk müziğinin en eski makamlarından olup, hâlâ kullanılmakta ve çok kullanılmış bir makamdır. Bu makam, uşşak dörtlüsüne pûselik beşlisi ilâvesinden meydana gelen (V T 2) ve Türk müziğinin 5 numaralı basit makamı olan uşşak'ın inici şeklidir. Uşşak gibi dügâh [lâ perdesinde durur ve güçlüsü neva] re dir. Bu güçlü perdesinin uşşak'dan daha ehemmiyetli olarak kullanılması ve ekseriya bu perdeden başlıyarak bestekârların bir hicaz geçkisi yapmış olmaları, makamın yapısiyle alâkalı değildir. Uşşak'dan farkı, tiz perdelerden başlaması, bu perdelerde gezinerek inici bir şekilde karar etmesidir. Donanımına uşşak gibi si için bir koma bemolü konulur. Niseb-i şerife'si 8 dir. Orta sekizlideki sesleri şöyledir (peşten tîze doğru) : dügâh, segah, çargâh, hüseynî, acem, gerdaniye, muhayyer. Beyâtî, uşşak kadar ruha huzur verici değildir. Uşşak'ın tasavvufî ve felsefî karakterine mukabil beyâtînin biraz hüzne kaçan bir karakteri vardır. 

beyâtî-arabân

(f. b. i.) : müz. Türk müziğinin mürekkep makamlarındandır. Çok eski bir terkip ise de, birkaç asır tutulmuş ve XVIII. asrın son senelerinde Sâdullah Ağa tarafından tekrar ortaya atılarak ihya olunmuştur. Beyâtî-araban, isminden de anlaşıldığı üzere araban (yâni şetaraban) makamına beyâtî ilâvesinden mürekkeptir. Terkîbindeki beyâtî ile, onun gibi dügâh [lâ perdesinde kalır; bu perde şetara-ban'ın da güçlüsü olmaktadır. Beyâtî'nin güçlüsü ve şetaraban'ın durağı olan neva] re perdesi, makamın birinci derecede güçlüsüdür. Donanımına beyâtî'nin si koma bemolü ile şetarabanın yalnız mi bakıyye bemolü ve fa bakıyye diyezi arızaları konulur. Lâhin içinde beyâtî icra olunurken son iki arıza bekar yapıldığı gibi şetaraban için si bekar ve si bakıyye bemolü kullanıldığı da çok vâ-kidir. Ancak şetaraban'ın dördüncü arızası olan do bakıyye diyezi'nin beyâtî-araban'da bulunmayışı, eskiden yalnız "araban" diye anılan makamda do perdesinin natürel olarak kullanılması ve hattâ ara-ban'ın yegâh gibi bâzan dügâh perdesinde de kalması ile alâkalıdır. Esasen beyâtî-araban'da şetaraban dizisi bütün sesleri ile tam olarak yapılmaz. Beyâtî-araban'ın terkibi bu şekilde ise de, son yarım asırda biraz değişikliğe uğrıyarak, bestekârlar tarafından hicaz beşlisinde fazla dolaşan bir karcığar gibi kullanılmağa başlanmıştır. Beyâtî makamının karcığar geçkilerine çok elverişli olması ve karcığarın sonunda da şetaraban başındaki beş-li'nin bulunması buna sebebolmuştur. Esasen güçlü, durak, hattâ donanım ve seyir hususiyetleri karcığar ile müşterektir. 

beyâtî-arabân-pûselik

(f. b. i.) : müz. Fahri efendinin ter-kîbettiği bir makamdır ki, onun fahte peşrevi ile saz semaîsi, makamın yegâne numuneleridir. Beyâtî-arabân makamının sonuna bir pûselik beşlisi ilâvesinden ibarettir. Makam ekseriya beyâtî-arabân'ın güçlüsü olan neva perdesinden îtibâren bir pûselik dörtlüsü göstererek ve sonra istenirse tam bir pûselik dörtlüsü göstererek ve sonra istenirse tam bir pûselik dizisi veya hüseynî perdesini güçlü ittihâz ederek inici bir şekilde sıralanan pûselik beşlisi ile seyir ve böylece bu dizi parçası ile dügâh perdesinde karar kılmaktadır. Beyâtî-arabân gibi donanır ve pûselik dizisinin îcâbeden seslerinde, bu arızalar bekar yapılır. 

beyâtî-pûselik

(f. b. i.) : müz. Zekâi Dede'nin terkîbettiği bir mürekkep makamdır. Beyâtî ile pûselik makamının ekseriya tam dizisinden müteşekkildir. Pûselik makamı ile dügâh perdesinde kalır. Güçlü birinci, derecede be-yâtî'de olduğu gibi neva ve ikinci derecede pûse-lik'de olduğu gibi hüseynî perdeleridir. Donanıma beyâtî gibi si için bir koma bemolü konulur. Nota içinde pûselik için si bekar ve sol bakıyye diyezleri kullanılır. 

beyâvâr

(f. i.) : meşguliyet, uğraşma, iş, güç. 

beyaz

(a. i.) : 1) aklık. 2) yumurta akı. 3) aydınlık. 4) s. ak. 

beyazi

(a. i.) : 1) beyazlık, aklık. 2) uzunluğuna açılan yazma kitap ve mecmua; sığır dili. 

beydâ

(a. s.) : 1) tehlikeli yer. 2) i. sahra, çöl. 3) i. Mekke ile Medîne arasında düz bir yer. 

beydah

(f. i.) : başlı, haşarı at. (bkz. : bîdah). [kelime bidah şeklinde de kullanılabilir]. 

beydaha

(a. i.) : etine dolgun, iri ve şişmanca kadın, (bkz. : beyzah). 

beydak

(a. i. c. : beyâdıka) : satranç oyununda piyade denilen taşların her biri, paytak. 

beydâne

(a. i. c. : beydânât) : yabani dişi eşek. 

beyder

(a. i.) : 1) ekin harmanı, harman yeri. 2) dogru lügat. 

beydere

(a. i.) : ekini harman etme. 

beyderî

(a. s.) : harmana mensup, harmancı. 

beydûdet

(a. i.) : yok olma (bkz. : bid, beyâd, büyûd). 

bey-gâh

(f. i.) : pazar yeri, pazar. 

bey-gar, beygare

("ga" lar uzun okunur, f. i.) : sövme; tekdir; çıkışma, başa kakma. 

beyhan

(a. s.) : 1) sır saklamayan, dâima aklındakini ve kalbindekini söyliyen, boşboğaz. 2) i. kadın adı. 

beyhen

(a. i.) : bot. bir çeşit beyaz çiçek, mısırgülü. 

beyhuşt

(f. i.) : kökünden, dibinden kopmuş, koparılmış olan şey. 

beykem

(f. i.) : sofa ve salon, da; yazlık köşk. 

beylek

(f. i.) : berat, ferman, hüccet, vesika. 

beylem

(a. i.) : 1) açılmamış pamuk kozası. 2) kazma; rende. 

Beyn

(a. i.) : 1) ara, aralık. 2) arada, araya, arasında. Gurâb-ül-beyn : ayrılık kargası; mec. nefret edilen kimse. 

beyn-el-ahâlî

ahâli arasında. 

beyn-el-akrân

akranlar, yaşıtlar arasında. 

beyn-el-guzât

gazîler arasında. 

beyn-el-halk

halk arasında. 

beyn-el-havf ve-r-recâ

korku ile ümit arası. 

beyn-en-nâs

halk arasında. 

beyn-en-nevm ve-l-yakaıa

uyku ile yan uyanıklık arası. 

beyn-es-semâi ve-l-arz

yerle gök arasında. 

beyn-ez-zevceyn

karıkoca arasında. 

beyne beyne

(a. b. zf.) : ne iyi ne kötü, ikisi ortası. 

beyne-hû beyn-Allah

(a. c.) : onunla Allah arasında, bir Allah bir'kendi bilir. 

beynahümâ

(a. zf.) : ikisi arasında. 

beyn-el-milel

(a. s.) : milletlerarası, fr. internaüonai. 

beynûnet

(a. i.) : 1) iki şey arasındaki mesâfe, aralık. 2) ihtilâf, anlaşmazlık, ara açıklığı. 

beyrem

(a. i. c. : beyârim) : 1) marangoz rendesi. 2) kazma [âlet]. 3) sert ve uzun taş. 4) eritilmiş sürme, yağlı sürme. 

beyt

(a. i. c. : büyüt) : 1) mesken, hâne, ev, oda, oba. 

beyt-i ankebût, beyt-ül-ankebût

örümcek yuvası; mec. derme çatma ev. 

beyt-i iddet

huk. evlilik devam ederken karı ile kocanın birlikte oturdukları ev. 

beyt-i muzlim

fotoğraf kutusu. 

beyi-i şerîf

Kabe. (bkz. : Beytullâh). 

beyt-ül-ahzân

1) Yusuf'u kaybeden Yâkub'un çadırır; 2) dünyâ. 

beyt-ül-arûs

gelin odası, (bkz. : hacle, hacle-gâh). 

bayt-ül-hüzn

hüzünlü, gamlı, kederli ev. 

beyt-üi-mâi

mâliye hazinesi, [islâm hukukunda]. 

beyt-ül-ma'mûr, beyt-i ma'mûr

yedinci kat gökte, Cennet-i Firdevs'te bir köşk olup Hz. Ademle yer yüzüne indirilmiş -Kabe mevkiine- Tufandan sonra yine Cennetteki yerine alınmıştır. 

beyt-üz-zifâf

gelin odası, (bkz. : beyt-ül-arûs). 2) (a. i. c. : ebyât) : ed. aynı vezinde iki mısra'dan ibaret söz. 

beyt-i musarra'

ed. mısrâların ikisi de kafiyeli olan beyit. 

beyt-ül-gazel

ed. gazelin en güzel, en iyi olan beyti. 

beyt-ül-kasîd

ed. kasidenin seçilmiş en güzel beyti. 

beytâr

(a. i.) : baytar, veteriner. 

beytârâ

(a. i.) : baytarlık, hayvan hekimliği. 

Beyt-i Mukaddes

(a. h. i.) : Mukaddes ev 1) Kudüs. 2) Kudüs camii, (bkz. : mescid-i aksa). 3) i. Allah sevgisinden başka bir şeye bağlı olmıyan bir gönül, (bkz. : beyt-ül-hikme). 

Beyt-Ullah

(a. h. i.) : "Allah'ın evi" : Kabe. (bkz. : Beyt-i Şerîf). 

beytûtet

(a. i. beyt'den.) : geceleme, gece kalma. 

beyt-ül-arûs

(a. b. i.) : gelin odası, (bkz. : beyt-üz-zifâf). 

beyt-ül-hikme

(a. b. i.) : Hikmet evi. Allah'a âşık bir gönül, (bkz. : Beyt-i Mukaddes 3) . 

beyt-ül-kasîd

(a. b. i.) : ed. kasidenin en iyi beyti. 

Beyt-ül-Makdis

(a. h. i.). : (bkz. : Beyt-i Mukaddes), [aslî şekli : Beyt-ül-Mak. dis'dir]. 

beyt-ül-mâl

(a. i.) : [eskiden] mâliye hazînesi. 

beyt-ül-ma'mûr

(a. b. i.) : gökte, Kabe hizasında Kerrûbiyânın tavafı olan Beyt-i Şerîf. 

beyt-üz-zifâf

(a. b. i.) : gelin odası, (bkz. : beyt-ül-arûs). 

beyû

(f. i.) : gelin, (bkz. : arûs). 

beyûg

(f. i.) : gelin, (bkz. : arûs). 

beyûgânî

(f. i.) : düğün. 

beyûn

(f. i.) : afyon. 

beyûn

(a. i.) : dibi geniş kuyu, bostan kuyusu, (bkz. : bâin). 

beyûs

(f. i.) : 1) istek. 2) ümit. 3) tamah. 4) yaltaklanma; alçak gönüllülük. 

beyûz

(a. s. beyzâ'dan.) : çok yumurtlayan. 

beyyâ

(a. i. bey'den.) : perakende satış yapan küçük tüccar. 

beyyâb

(a. i.) : saka, sucu. 

beyyâhe

(a. i.) : balık ağı. 

beyyâkallah

(a. n.) : Allah seni sevindirsin, güldürsün, isteğine kavuştursun mânâsına gelen bir tâbir. 

beyyin

(a. s.) : açık, aşikâr, (bkz. : ayan, bahir, celî, hüveydâ). 

beyyine

(a. i. c. : beyyinât) : delil, şahit, tanık, (bkz. : bürhân). 

beyyine-i âdile

doğru şahit, tanık. 

beyyinen

(a. zf.) : açık olarak, aşikâr olarak… (bkz. : vâzıhan). 

Beyyûmiyye

(a. i.) : (Kadiriyye tarîkati şubelerinden birinin adı. [Mısır'da Bey-yum'da (1108-1696) da doğmuş Alî Bin-il-Hâfız, ibni Muhammed tarafından kurulmuştur]. 

Beyz

(a. i. c. : büyûz) : 1) yumurta [umûmî olarak]. 2) hayvanların, ençok atın ayaklarında peyda olan yumurta büyüklüğündeki şişler. 3) kuşun yumurtlaması. 

Beyzâ

(a. s.) : 1) daha ak, çok beyaz. Hilât-ı beyzâ' (beyaz kaftan) : şeyhislam kaftanı. Millet-i beyzâ : İslâmlar. 

Beyzah

(a. i.) : etine dolgun, iri yapılı, şişmanca [adam], (bkz. : beydaha). 

Beyzâr

(a. i.) : tenessül âleti. 

beyzâr, beyzâre

(a. s.) : 1) geveze, çalçene. (bkz. : bîhûde-gû). 

beyzâre

(a. i.) : uzun, büyük sopa. 

Beyzavi

(a. s.) : yumurta şeklinde, (bkz. : beyzî). 

beyze

(a. i.) : 1) yumurta. 2) haya. (bkz. : husye). 3) demir başlık, (bkz. : miğfer). 

beyze-i âftâb, beyze-i âteşin, beyze-i çarh, beyze-i zer, beyze-i subh, beyze-i zerrin

Güneş. 

beyze-i İslâm

(a. it. ve i.) : (bkz. : beyzet-ül-islâm). 

beyzeteyn

(a. i. c.) : hayalar, (bkz. : husyeteyn). 

beyzet-üd-dîk

(a. it. ve i.) : horoz yumurtası, mec. bulunmaz şey. 

beyzet-ül-akr

(a. it. ve i.) : "kısırlık yumurtası" : 1) horoz yumurtası. 2) mee. çok nâdir şey. 

beyzet-ül-arz

(a. it. ve i.) : "yer yumurtası" : yer mantarı, keme, domalan [bitki]. 

beyzet-üi-beled

(a. it. ve i.) : devekuşu yumurtası. 

beyzet-ül-harr

(a. it. ve i.) : şiddetli sıcaklık. 

beyzet-ül-hıdr

(a. it. ve i.) : örtülü, kapalı güzel kadın. 

beyzet-ül-İslâm

(a. it. ve i.) : 1) İslâm milleti. 2) Islâmın yayıldığı saha, İslâm ülkesi. 3) Islâmın hakîkî merkezi. (bkz. : beyze-i islâm). 

beyzî

(a. s.) : 1) yumurta biçiminde olan, oval. (bkz. : beyzavî). 2) i. yumurta şeklinde bir şey.