SAYFA 001 002 003 004 005 006 007 008 009 010 011 012 013 014 015 016 017 018 019 020 021

TR AR ORJ

206 Mudâaf

Mudaaf fiile gelince; eğer orta harfi sakin ve son harfi harekeli veya her ikisi de harekeli olursa, onda idğam Lâzımdır. Ör: .......... uzakı gibi. Aslı: .......... dır. müzaride birinci dalın harekesi, mim e nakledildi, birinci dal sakin olarak kaldı. Birinci dal, ikinci dal harfinde idğam olundu. .......... oldu.

Eğer mudaaf fiilin orta harfi harekeli ve son harfi sakin olursa, ızhar yani idğamsiz ve şeddesiz olması Lâzımdır. Ör: .......... gibi. Eğer mudaaf fiilin orta ve son harfi sakin olursa, ikincisi harekelenir ve birinci harf ikincide idğam olunur. Ör: .......... gibi. Aslı: .......... dür.

Birinci dal harfinin harekesi mim’e nakledildi. İki dal harfi sakin olarak kaldılar. İkincisi harekelendirildi ve birinci dal harfi, ikincide idğam olundu. Sonra ikinci dal harfi fetha kılındı. Çünkü fetha harekelerin en hafifidir. İkinci dal harfini müzarinin orta harfine uyarak ötüre ile veya esire ile harekelemek caiz olur. Çünkü sakin harf harekelendirildiği zaman esire ile harekelenir.

Nitekim emri hazır ve nehyi hazırda da fiilin sonunu esire ile harekelemek caiz olur. Aynın ötüresi ile .......... babından olan mudaaf fiilin emri hazırında dal harfinin ötüresi ile: .......... ve dalın üstünü ile : .......... ve esiresi ile : .......... dersin. Mim harfi üç şekilde de ötürelidir. İzhar etmekle : .......... demek de caiz olur. Aynını esiresi ile .......... babından esire ile .......... kaç üstün ile:  .......... desin. Her iki şekilde de fa harfi esirelidir. İzhar ile yani idğamsız .......... demek de caiz olur. Aynını üstünü ile .......... babından fetha ile : .......... ısır ve esire ile: .......... demek de caiz olur.

Efale babından: .......... sevdi dersin. Aslı: .......... dur. Banın harekesi haya nakledildi ve birinci ba ikinci bada idğam olundu. Emri hazırda idğam ile ve ızhar ile : .......... dersin. Her ne zaman bir harfi diğer bir harfe idğam ettiğinde idğam edilen harfin yerine şedde korsun.

Mehmuza gelince, eğer hemze sakin ise onu hali üzere terk etmek caiz olur. Onu vava veya ya ya çevirmek de caiz olur. Eğer hemzeden önceki harf üstünlü ise, hemze elife çevrilir. Eğer esireli ise, hemze yaya çevrilir. Ör: .......... gibi. Eğer hemze harekeli olup kendinden önceki harf de harekeli bir harf olursa, hemze sahih harf gibi değişmez. Ör: .......... gibi.

Eğer hemzeden önceki harf sakin olursa, hemzeyi hali üzere bırakmak caiz olur. Bunun misali Yüce Allahın şu sözüdür. .......... yani kasaba halkına sor demektir. Aslı ..........dır. hemzenin harekesi sin e nakledildi. Hemze düşürüldü. Yukarıda geçen misal hemzenin aslı üzere bırakılması ve terk edilmesi ile okundun. .......... almak – yemek – emretmek masdarından emri hazırda kıysa yapılmaksızın: .......... dersin. Çünkü hemze sakin olup kendisinden önceki harf de ötüreli olursa, kendinden önce ki harfin harekesi cinsinden kılınır. Lâkin Arabın kelamında çok kullanıldığı için bu misallere muhalefet edilir.