202 Her vav ve ya

Her vav ve ya harekeli olup lamel fiilde vaki olursa ve kendilerinden önceki harf de harekeli bir harf olursa, son harf lamel fiil mensub olmadığı takdirde, vav ve ya sakin kılınırlar. Örnek: .......... korkar-atar-savaşır gibi. Fiilin sonundaki vav ve ya harfleri üzerine ötüre ağır olduğu için sakin kılınır. Bu fiillerden her birinin aslı : .......... dır. .......... nın ya’sı harekeli olup kendisinden önceki harf üstün olduğu için bu ya elife çevrildi. Üstünlü oldukları zaman, vav ve ya harekeli olurlar. Ör: .......... gibi. Çünkü vav ve ya üzerine fetha hafiftir. Tesniyede: .................... dersin.

Cemi müzekkerde: .......... dersin. Aslı: .......... dir. vav ve ya, lamel fiilde vaki oldukları ve bunlar üzerine ötüre ağır olduğu için sakin kılındılar. Bu durumda iki sakin bir araya geldi: vav ve ya ve bunlardan sonra cemi vavı. Cemi vavından önceki illetli harf atıldı ve .......... nin ya’sı harekeli ve kendinden önceki harf de üstün olduğu için, ya harfi elife çevrildi.

Cemi vavı sahih olması için, .......... deki mim ötüre kılındı. Muhatabanın tekilinde : .......... dersin. Aslı: .......... dır. vav’ın esiresinden önce ötüre ağır olduğu için za sakin kılındı ve vaıv ın esiresi za ya nakledildi. Vav sakin ve ya da sakin olduğu için, vav düşürüldü. Ecvef fiilden ismi failde: .......... dersin. Mazide: .......... ve .......... idi. İsmi fail için elif ziyade edildi. Bu durumda iki elif bir araya geldi: bunlardan biri ismi failin elifi, diğeri aynel fiilden çevrilmiş elif. Aynel fiilden çevrilmiş olan elif, hemzeye çevrildi. .......... da böyledir. Nâkıs fiilden ismi fail, nasb halen de mensubdur. Ör: .......... gibi. Onun siğası değişmez. Refi ve cer (yani ötüre ve esire hallerin) de : .......... yani bu gazidir ve atıcıdır. Gaziye ve atıcıya uğradım dersin. Aslı: .......... ve .......... dur. Daha önce anlattığımız sebepten dolayı ya sakin kılınıp iki sakin bir araya gledi: ya ve tenvin. Ya düşürüldü geriye tenvin kaldı. Eğer kelimenin başına elif-lam getirirsen tenvin düşer ve ya sakin olarak geri gelir. Bu takdirce sen: .................... yani bu gazi ve atıcı. Ben gaziye ve atıcıya uğradım dersin.

Ecvef fiilin ismi mefûlunde : .......... desin. Aslı: .......... dür. Buna da daha önce anlattığımız gibi yapıldı. Orta harfi ya olan ecvef fiilin binasında .......... dersin. Aslı: .......... dur. Yan nın harekesi kafa nakledildi, iki sakin bir araya geldiği için ya düşürüldü ve düşürülen ya ya delalet etmesi için kaf esire kılındı. Kaf esire olunca ismi mefûlun vavı ya oldu. İki vavdan: birincisi sakin ikincisi harekeli olarak bir araya gelirlerse, birincisi ikincisi içine sokulur. Ör: .......... gibi. Aslı: .......... dur.

Vav ve ya: birincisi sakin ikincisi harekeli olarak bir araya gelirse vav ya ya çevrilir ve ya sahih olması için, birici ya dan önceki harf esire kılınır ve ya harfi diğer ya harfinde idğam olunur. Ör: .......... gibi. Aslı: .......... dur. Ecvef fiilden emri gaibde: .......... dersin. Aslı: .......... ür. Vavın harekesi kaf a nakledildi. Vav sakin, lam da sakin olduğu için vav düşürüldü. Kaf’in harekeli olması ile hemzede düşürüldü. Tensiye de .......... dersin. Tensiye halinde lamın harekeli olması sebebiyle vav geri döndü.

Nâkıs fiilin emri gaibinde .......... dersin.

Nâkıs fiilin emri hazırında vav ve ya düşürülmekle .......... dersin. Çünkü nâkıs fiilin cezm ve vakf hali lamel fiilin düşmesidir. Vavlı nâkıs fiilden mechûl müstakbel, emr ve nehy de vav harfi ya ya çevrilir. Çünkü bunlar, mazinin feridir. Mechûl mazide vav harfi kenarda kaldığı ve kendisinden önceki harf esire olduğu için, vav harf ya olur. Ör: .......... gibi. Aslı: ..........dir. Baş harfi illetli fiil gelince şu üç babdan olan mamul müstakbel, emr ve nehyde eğer fael fiili vav ise bu vav düşer:

1- Mazide orta harfin üstünü ve müzaride esiresi ile: .......... ör: .......... söz verdi gibi.

2- Mazide ve müzaride orta harfin üstün ile: .......... ör: .......... bağışladı gibi.

3- Mazide ve müzaride orta harfin esiresi ile : .......... ör: .......... varis oldu gibi.