| |
ŞİHÂBÜDDÎN-İ SÜHREVERDÎ
Evliyânın büyüklerinden ve fıkıh âlimi. İsmi Ömer, babasınınki Muhammed'dir.
KünyesiEbû Abdullah'tır. Ebû Hafs veEbü'l-Kâsım Sûfî de denildi.Nesebi, soyu Ebû
Bekr-i Sıddîk'a ulaşır. Şeyh Ebü'n-Necîb'in kardeşinin oğludur. 1144 (H.539)
senesinde Sühreverd'de doğdu. 1234 (H.632) senesi Muharrem ayında vefât etti.
Şihâbüddîn Sühreverdî, ilim öğrenmek için Bağdât'a gitti. Amcası büyük âlim
Ebü'n-Necîb Abdülkâhir'in sohbetlerinde bulundu. Ondan tasavvuf ilimlerini
öğrendi. Aynı zamanda Abdülkâdir-i Geylânî hazretlerinin sohbetlerinde de
bulundu. Basra'da da Ebû Muhammed bin Abdullah'ın sohbetlerine devâm etti.Ebû
Hafs Sühreverdî; amcasından, Ebû Muhammed Hibetullah bin Şiblî, Ebü'l-Feth bin
Battî, Ma'mer bin Tâhir, Ebû Zür'a Makdisî, Ebü'l-Fütûh Tâî ve birçok âlimden
hadîs-i şerîf dinleyip, rivâyette bulundu.
Ebû
Hafs Sühreverdî, fakih, fâzıl, sûfî, verâ sâhibi, zâhid, ârif, ilm-i hakîkatte
zamânın şeyhi idi. Şâfiî mezhebinde idi. Çok ibâdet ederdi. Eline geçen malı
mülkü fakir ve muhtaçlara dağıtırdı. Fıkıh ilmini, amcasından ve Ebü'l-Kâsım
ibni Fadlân'dan öğrendi.
İbn-i
Neccâr onun hakkında; "Ebû Hafs Ömer Sühreverdî, ilm-i hakîkatte zamânının şeyhi
idi. Riyâzet ve mücâhede yolunu tuttu. Fıkıh, mukâyeseli hukuk ve Arab dili ve
edebiyâtını okudu. Birçok âlimden hadîs-i şerîf dinledi. Sonra tasavvuf yolunu
tuttu. Önceleri zikir ve ibâdetle meşgûl oldu. Sonra insanlara vâz vermeye
başladı. Amcasının Dicle kenarındaki medresesinde ders verdi. İslâm beldelerinin
her tarafından onun sohbet ve derslerini dinlemeye birçok âlim ve halk gelirdi.
Onun sözlerinin bereketi ile günahkârlar derhâl tövbe ederdi. Talebeleri, o
zamanda yıldızlar misâli, etrâfa ilim yayarlardı. Onun sultanlar katında sâhib
olduğu mevkiye ve hürmete, başka kimse nâil olmadı. Ömrünün sonunda
rahatsızlandı. Bununla berâber, zikirleri azalmadı. Allahü teâlâyı zikre devâm
etti. Cemâatte yine hazır bulundu. 110 yaşına doğru hacca gitti. Vefât
ettiğinde, geride kefen parası bile bırakmamıştı."
Ebû
Hafs Sühreverdî buyurdu ki: "Evliyâdan, yüksek mertebede bulunan birine, hiçbir
kerâmet ve hârika verilmiyebilir. Çünkü kerâmetler, yakîni, inanmayı arttırmak
için verilir. Yakîn ihsân edilen birinin kerâmetlere, hârikalara ihtiyâcı olmaz.
Bütün bu kerâmetler, Zât-ı ilâhînin zikrinden ve kalbin bu zikirle
zînetlenmesinden aşağıda kalır."
Şihâbüddîn Ebû Hafs Ömer bin Muhammed Sühreverdî, oğluna yaptığı nasîhatte şöyle
buyuruyor:
Ey
oğul! Sana, Allahü teâlâdan korkmayı, Allahü teâlânın ve Resûlünün, ana-babanın
ve evliyânın hakkına riâyet etmeyi tavsiye ederim. Eğer bunu yaparsan, Allahü
teâlâ senden râzı olur. Açıktan ve gizli olarak Allahü teâlânın emir ve
yasaklarına riâyet et. Gizli ve açık, içten ve dıştan, tefekkürle, hüzünle ve
ağlıyarak Kur'ân-ı kerîm okumayı ihmâl etme. İlimden bir adım bile yüz çevirme.
İlim öğren. Tasavvuf ehli olduğunu söyleyip de dalâlet içerisinde olanlardan,
onların avâmından olma.Çünkü onlar, din hırsızları ve müslümanları doğru yoldan
saptıranlardır. Peygamber efendimizin sünnet-i seniyyesine iyi sarıl. Dinde
sonradan ortaya çıkıp, dinden imiş gibi inanılan, hâlbuki dinde olmayan
bid'atlerden sakın. Çünkü her bid'at dalâlettir. Kadınlarla, bid'at sâhibi
kimselerle, zenginlerle ve nefslerinin peşinde giden avam ile berâber olma.
Çünkü bunlar, senin dînini giderir. Dünyâda az bir şeyle kanâat et. Yalnızlığa
iyi sarıl. Hatâ ve günâhların için çok ağla. Helâlinden yemeğe çalış. Çünkü
helâl yemek ve haramlardan sakınmak, bütün hayırların ve iyiliklerin
anahtarıdır. Harama sakın meyletme. Çünkü harama meyledersen, kıyâmet günü
Cehennem'de yanarsın. Helâl olan eşyâları giy. Eğer bunlara riâyet edersen,
îmânın ve ibâdetin tadını duyarsın. Allahü teâlâdan devamlı kork. Yarın kıyâmet
gününde, Allahü teâlânın huzûrunda hâlinin ne olacağını unutma. Geceleyin namaz
kılmayı ve gündüz oruç tutmayı çoğalt. İmam ve müezzin olmadığın zaman da
cemâatle namaz kılmayı elden bırakma. Başkan olmayı isteme. Çünkü başkan olmayı
isteyen ve seven kimse, ebediyyen felâh bulmaz. Hüküm verenlerin ve sultanların
meclislerinde bulunma. İnsanlarla münâkaşa etme. Seni medheden kimsenin sözüne
aldanma. Seni
kötüleyen kimsenin sözlerinden dolayı da üzülme. Herkese karşı iyi huylu ol.
Tevâzuya yapış. Çünkü Resûlullah efendimiz; "Kim Allahü teâlânın rızâsı için
tevâzu yaparsa, Allahü teâlâ onu yükseltir. Kim kibirlenirse ve böbürlenirse,
Allahü teâlâ onu alçaltır." buyurdular. Her zaman, iyi kimseye karşı da,
kötü kimseye karşı da edebli ol. Küçük-büyük herkese merhametli ol. Onlara karşı
şefkat ve merhamet gözüyle bak. Çok gülme.Çünkü gülmek, gaflettendir ve kalbi
öldürür. Resûlullah efendimiz; "Eğer siz, benim bildiğimi bilmiş olsaydınız,
az güler, çok ağlardınız." buyurdu. Allahü teâlânın
rahmetinden ümîdini kesme. Ümid ile korku arasında yaşa.
Ey
oğul! Dünyâyı terk et, yâni haramları, Allahü teâlânın yasak ettiği şeyleri ve
dünyâ sevgisini terk et. Çünkü dünyâyı isteyenin ve sevenin dîni gider. Namazını
kıl, orucunu tut. Allahü teâlânın velî kullarına; malın, bedenin ve makâmınla
hizmetçi ol. Onların kalblerini kazan, onların yaşayışlarına göre hareket et.
Ehl-i sünnet îtikâdı dışında olanlar hâriç, hiç bir âlimin sözlerini inkâr etme.
Eğer böyle bir inkârın olursa, ebediyyen felâh bulamazsın.
Ey
oğul! Devamlı cömert ol. Allahü teâlânın sana rızık olarak verdiği şeylerde
cömert ol. Cimrilikten, hasedden, kin ve hîleden sakın. Çünkü, cimri ve hasedci
kimsenin yeri Cehennem'dir. Hiçbir zaman hâlini insanlara açma. Zâhirini
süsleme. Çünkü zâhirini süslemek, bâtının harâb olmasındandır. Rızık konusunda
Allahü teâlânın vâdlerine güven. Çünkü Allahü teâlâ, her canlının rızkını
vereceğine dâir kefil oldu. Allahü teâlâ, Kur'ân-ı kerîmde meâlen; "Yerde yürüyen
ne kadar canlı varsa, hepsinin rızkı, ancak Allahü teâlâya âittir" buyurdu.
(Hûd sûresi: 61) İnsanlardan hiçbir şey bekleme. Hakkı söyle. Mahlûkâttan
hiçbirisine meyletme. Mâlâyânîyi terk et. Peygamber efendimiz bir hadîs-i
şerîfte; "Kişinin mâlâyânîyi, (faydası olmayan şeyleri) terketmesi,
onun müslümanlığının güzelliğindendir" buyurdu.
Ey
oğul! İnsanlara nasîhat edici ve faydalı ol. Yemeği, içmeği, konuşmayı ve uykuyu
azalt. Sâdece ihtiyâcın kadar ye. Zarûret olmadan konuşma. Çok uyuma. Namaz,
oruç ve Allahü teâlânın zikri ile meşgûl ol. Kalbin mahzûn, gözün yaşlar dökücü,
amelin hâlis, duân hamd, arkadaşların fakîr, evin mescid, malın ilim, zînetin
zühd olsun.
Ey
oğul! Bu fânî dünyânın zînetine aldanıp gurûrlanma. Bir kimse dünyâya meylederse
helâk olur. Âhiret yolculuğuna hazır ol. Fırsat elinde iken, Allahü teâlâdan
başkasına gönül bağlama. Bir gün gelir pişmanlığın fayda vermez."
Ebû
Hafs Sühreverdî birçok eserler yazdı. Bunlardan bâzıları şunlardır:
1) Akîdetü Erbâb-it-Takî, 2) Behcet-ül-Ebrâr fî Menâkıb-il-Gavs-il-Geylânî,
3) Bugyet-ül-Beyân fî Tefsîr-il-Kur'ân, 4) Avârif-ül-Meârif fî Beyân-ı Tarîk-il-Kavm:
Tasavvufa dâir bir eserdir.
KAYNAKLAR
1)
Mu'cem-ül-Müellifîn; c.7, s.313
2)
Tabakât-üş-Şâfiîyye; c.8, s.338
3) El-Bidâye
ven-Nihâye; c.13, s.138
4)
Tezkiret-ül-Huffâz; c.4, s.1458
5)
Şezerât-üz-Zeheb; c.5, s.103
6)
Miftâh-üs-Se'âde; c.2, s.355
7)
Vefeyât-ül-A'yân; c.3, s.446
8) El-A'lâm;
c.5, s.62
9)
Esmâ-ül-Müellifîn; c.1, s.785
10)
Keşf-üz-Zünûn; c.1, s.50, 126, 451, 877, 905; c.2, s.1161, 1177, 1697, 1832
11)
Avârif-ül-Meârif
12) Tam
İlmihâl Seâdet-i Ebediyye; (49. Baskı) s.1151
13)
İslâm Ahlâkı; (13. Baskı) s.12,15
14)
Brockelmann; Gal-1; s.440 Sup-1 s.788
15)
İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c.9, s.295
|
|
