Fâtih
Sultan Mehmed Han devrinin değerli kumandan ve vezirlerinden. Yeniçerilikten
yetişen Gedik Ahmed Paşa’nın Anadolu beylerbeyi oluncaya kadar ne gibi
vazifelerde bulunduğu bilinmemektedir. Anadolu beylerbeyliği yaptığı zamanlarda
Uzun Hasan ve Karaman Beyliği’ne karşı büyük başarılar elde etmesi ve 1470
Eğriboz seferindeki muvaffakiyeti vezirliğe yükselmesine sebeb olmuş ve
fetihlerde bulunmuştur.
Vezir
olduktan sonra daha büyük vazifelere me’mur edilen Ahmed Paşa, önce Alanya
kalesini fethederek, Karamanoğullarının elinde bulunan Silifke, Mokan ve Gargos
kalelerini alıp, buralardaki Karaman ailesi mensublarını İstanbul’a gönderdi.
Uzun Hasan’ın kardeşi Cihângir Bey’in seçme Türkmen beylerinden müteşekkil ordu
harekâtının durdurulması vazifesini üstlenen Ahmed Paşa, önceleri kuvvetinin
azlığı dolayısıyla geri çekilmişse de, şehzâde Mustafa Çelebi ve Dâvûd Paşa’nın
kendisine katılmasıyla Akkoyunlu ordusunu yenerek ordudaki Türkmen beylerini
esir aldı.
İstanbul’a
çağrılan Gedik Ahmed Paşa, Uzun Hasan’a karşı yapılacak hareketler konusunda
toplanan meşveret meclisinde bulunmuş ve Akkoyunlulara karşı harekâta geçmek
isteyenlerin tarafında yer almıştır. 1473 Otlukbeli savaşında sağ cenahda
bulunan Gedik Ahmed Paşa, savaşın başarı ile gelişmesinde önemli rol oynamıştır.
Akkoyunlu seferi sırasında, Karaman oğulları ile müttefikleri olan Venedikliler
tarafından alınan Anadolu’nun güney sahilindeki bâzı kaleleri yeniden fetheden
Ahmed Paşa, aynı sene Mahmûd Paşa’nın yerine sadrâzam tâyin edildi (1474).
Veziriazam
olduktan sonra, 1475’de Karadeniz’deki Ceneviz kolonilerinin fethine me’mur
edilen Gedik Ahmed Paşa, Azak ve Menkub kalelerini almış ve neticesinde Kırım
Hanlığı Osmanlı Devleti’nin himayesine girmiştir. Bu fetihler aynı zamanda
Karadeniz’in Türk gölü hâline getirilmesi projesinin ikinci safhasını da teşkil
etmiştir. 1476’da Fâtih Sultan Mehmed’le birlikte Boğdan ve Mora seferine çıkan
Ahmed Paşa, İşkodra’nın fethine me’mur edildiğinde, bundan kaçınmış ve neticede
vezîriâzamlıktan azledilerek, Rumeli hisarına hapsedilmiştir.
Bir
süre sonra Hersekzâde Ahmed Paşa’nın delâleti ile hapisten çıkarılan Gedik
Ahmed Paşa, donanma kumandanlığına tâyin edilerek, Gelibolu’ya gönderildi.
1478’de Limni’yi alarak, buraya Anadolu’nun Türk ahâlisini yerleştirdi. 1479’da
yunan denizine sefere me’mur edilen kapdân-ı derya Gedik Ahmed Paşa; Kefalonya,
Zanta ve Santamaura adalarını fethetti. Ertesi sene Napoli krallığının fethine
me’mur edilen Paşa, Otranto’yu zabt etmiş, ancak daha ileri yürümesini, Fâtih
Sultan Mehmed’in vefât haberi engellemiştir.
Fâtih
Sultan Mehmed’in vefâtından sonra devlet kadrolarında vazifeye devam etti ise
de, Cem hâdisesinde iki taraflı hareket ettiği kanâatine varan sultan İkinci
Bâyezîd tarafından 1482 yılında îdâm edildi.
Fâtih
devrindeki fetihlerde üstün gayretleri ile tanınan Gedik Ahmed Paşa, Türk
târihinin nâdir kumandanlarından birisidir. En müşkil işleri başaran Ahmed
Paşa, sert tabiatlı, açık fikirli, mert ve dürüst bir vezir idi. Halk arasında
sevilen bir şahsiyet olduğu için vefâtı derin bir eleme sebeb olmuştur.
Gedik
Ahmed Paşa, İstanbul, Afyonkarahisar ve Konya’da bir çok hayrat yaptırmıştır.
İstanbul’daki Gedik Paşa semti, ismini burada yaptırdığı eserlerden almıştır.
Afyon’da inşâ ettirdiği imâret, medrese ve kütübhâne hâlâ ayaktadır. Mevlânâ
Celâleddîn-i Rûmî zaviyesini de tamir ettirmiştir.
Çıkdı Otranto’ya pür velvele Ahmed
Paşa
Tuğlar varsa gerekdir Kızılelma’ya kadar.
Yahyâ
Kemâl
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Hadîkat-ül-vüizerâ; sh. 13
2) Osmanlı Târihi (Uzunçarşılı); cild-2, sh.
533
3) Rehber Ansiklopedisi; cild-6, sh. 168
4) Tevârih-i Âli Osman (Oruç Bey); sh. 124
5) Tevârîh-i Âl-i Osman (Âşıkpaşazâde); sh.
173
6) Târihi Ebü’l-Feth (Dursun Bey) sh. 143
7) Tâc-üt’tevârîh;
cild-1, sh. 518, cild-12, sh. 12
8) Devlet-i Osmanâniyye Târihi; cild-4, sh.
766