Emevî Devleti’nin meşhûr kumandanlarından. 669 (H. 49)’da doğdu. 715 (H. 97) senesinde vefat etti. Emevî halîfesi Abdülmelik bin Mervân zamanında kahramanlığı ve kumanda kabiliyeti ile tanınan Kuteybe bin Müslim, 701 (H. 82) senesinde vuku bulan Deyr-ul-Cemâcim savaşında gösterdiği başarı ile, meşhûr Emevî valisi Haccâc bin Yûsuf’un dikkatini çekti. Haccâc, onun Rey valiliğine tâyin edilmesini tavsiye etti. 705 (H. 86) senesinin sonlarında Kuteybe, Horasan eyâletinin merkezi olan Merv’e giderek vazifeye başladı. O zaman henüz müslüman olmamış Türk hakanlarına karşı yaptığı seferlerde zaferler kazandı. Onun başarılı seferleri neticesinde Emevî Devleti’nin hudutları daha da genişledi. Emevî halîfelerinden Birinci Velid zamanına rastlayan bu başarıları ile, devrinin en meşhûr fâtihlerinden oldu. Tabiîki bunda Haccâc’ın kendisini desteklemesinin mühim rolü oldu. Aldığı destekleri gayet iyi değerlendiren Kuteybe, aynı zamanda maharetli bir idareci idi. Horasan eyâletinde birlik, huzur ve asayişi te’min etti. „
Kuteybe bin Müslim, 705 (H. 86) senesinde Aşağı Toharistan’a, 710-712 (H. 92-94) seneleri arasında da Ceyhun ırmağı boyuna yerleşti ve Sogd ülkesini fethetti. Onun bu başarıları üzerine halîfe, Horasan eyâletini Irak genel valiliğinden ayırarak müstakil hâle getirdi, idaresini Kuteybe bin Müslim’e verdi. O da bu bölgede kesîf (yoğun) faaliyetler gösterdi. Çalışmalarında kardeşi Abdurrahmân ve Sâlih’den önemli yardımlar gördü.
705 (H. 86) senesinde Horasan valisi olarak vazifeye başlayan Kuteybe, ilk önce Aşağı Toharistan’daki ayaklanmayı bastırmak için harekete geçip, Belh’i aldı. Kardeşi Salih’i burada bırakıp, kendisi Merv şehrine döndü. Toharistan’ın Türk hükümdarı Nizek Tarhan’la ülkenin merkezi Badgis, onda kalmak üzere bir andlaşma yaptı. Bundan sonra Kuteybe 706 (H. 87), yılında Beykent üzerine yürüdü. Böylece Mâverâünnehr fütuhatı açıldı. Büyük Türk İmparatorluğunun da güney sınırlarına ulaşıldı. Kuteybe’nin Beykent’deki kararlı ve sert tutumu, Buhara ve civarındaki başına buyruK beylerin bir araya gelmesine sebeb oldu. Kuvvetli bir ittifak hâsıl olmaya başladı. Kuteybe, bu durum karşısında harekâtına ara vermek zorunda kaldı. Fakat Haccâc, harekâtına devam etmesini istedi. Bunun üzerine tekrar savaşa başladı. Kardeşi Abdurrahmân’ı yardım için Tirmiz’den Buhârâ’ya şevketti. 708 (H. 90)’da Buhârâ’yı kuşatırken diğer taraftan da Semerkant hâkimi üzerine yürüyordu. Bu sırada yanında bir esir gibi götürdüğü Nizek Tarhan kaçtı. Belh, Merv-i rûd, Talekan ve Faryâb hâkimleriyle birleşerek Toharistan’da isyan etti. Nizek’in isyanını kardeşi Abdurrahmân aracılığı ile bastıran Kuteybe’nin bu başarısı, Buhârâ’nın alınmasında önemli bir âmil oldu. 710 (H. 92) senesinde Buhârâ’nın alınmasıyla İslâmiyet, Buhârâ’da yayılmaya başladı.
Kuteybe bin Müslim’in orduları 711 (H. 93) senesinde Semerkand üzerine, buranın yeni hâkimi Gurak’a karşı harekâta hazırlanırken, Harezmşâh Cangan’ın daveti üzerine Harezm’e girdiler. Bu arada Kuteybe bin Müslim, Semerkand’a girmek için Haccâc’dan izin aldı. Tataristan, Buhara ve Harezm’den topladığı destek kuvvetlerle birlikte yirmi bin kişilik bir orduyla Mâverâünnehr’in en kalabalık ve en sağlam şehri olan Semerkand üzerine yürüdü. Buna karşılık Gurak; Şaş ve Fergana hânlarından takviye birlikleri almış, ayrıca Sarı Türkeş Kağan’ı da oğlu ile yardımcı kuvvetler göndermişti. Fakat Kuteybe’nin kardeşi Salih bin Müslim, bu yardımcı kuvvetleri Semerkand’a ulaşmadan bozguna uğrattı. Kuteybe bin Müslim, Semerkand muhasarasını şiddetlendirince, Gurak teslim olmak zorunda kaldı. Semerkand’dan çekildi. Sogd hükümdarı olarak başka bir şehirde oturmaya mecbur oldu.
Kuteybe bin Müslim, Semerkand’ı fethedince buraya kardeşi Abdullah bin Müslim’i bıraktı. Sonra da Şaş ve Fergana şehirleri üzerine yürüdü. Şaş (Taşkend) ele geçirildi ise de Semerkand’dan kaçan Tarhan, Fergana’daki hâkimiyetini korudu. Kuteybe bin Müslim, 714 (H. 96) senesinde karargâhını Şaş şehrinde kurdu. Bu sırada hâmisi durumunda olan Haccâc’ın vefat ettiğini duydu. Durumunun sarsıldığını hissedip, askerî harekâtı durdurdu. Haccâc’ın vefatından sonra halîfe Velid, Horasan eyâletini müstakil bir hâle getirdi. Buranın umûmî valiliğini Kuteybe bin Müslim’e verdi. Kuteybe bin Müslim’in Kaşgar seferi için hazırlıklara başladığı sırada halîfe Velid vefat etti. Bu durum onu iyice sarstı. Kuteybe, Velid’in vefatından sonra halîfe olan Süleyman’a bâzı endişeleri sebebiyle itaat etmek istemedi. Daha sonra gelişen hâdiseler netîcesinde, askerlerden bir kısmı isyan ederek Kuteybe’yi öldürdüler.