Irak’ta yetişen ve gözle ilgili ilk eseri yazan tıb âlimi. Künyesi, Ebû Zeyd’dir. 810 (H. 194) senesinde Fırat kıyısındaki Hire kasabasında doğdu. Babası eczacıydı. Babasının laboratuarındaki malzeme ve âletler, Huneyn bin İshak’da ilme karşı bir ilgi uyandırdı’. Basra’ya gidip, meşhûr dil âlimi Hâlid bin Ahmed’den Arab dili ve edebiyatını öğrendi. Esas arzusu tabîb olmaktı. Bu yüzden Bağdâd’a giderek, Yahya bin Maseveyh ve başkalarından tıb ilmini tahsil etti. Ayrıca Yunanca, Süryânice ve Farsça’yı öğrendi. Hocası gibi meşhûr bir tabîb olmak istiyordu. Bunun için Anadolu’ya giderek eski doktorların eserlerini asıllarından okuyup inceledi.
Bağdâd’a yerleşen Huneyn bin İshak’ı, halîfe, tercüme dîvânına reis tâyin etti. On yedi yaşında tıb dersleri vermeye başladı. Yorulmadan çalışmaları tıb alanında söz sahibi olmasına ve halîfe Mütevekkil’in özel doktorluğuna kadar yükselmesine sebeb oldu. Bu meşhûr tabib, 873 (H. 260) senesinde Bağdâd’da öldü.
Huneyn bin İshak, tıbbın göz sahasında meşhûr oldu. Gözle ilgili eseri, sahasında en kıymetli eserler arasında yer aldı. Bu alanda ilk eser verme şerefi Huneyn bin İshak’a âid olup, tıbdaki bilgisi, devrine göre en üst seviyedeydi. Halîfe tarafından zehir yapması istenince; “Benim hünerlerim faydalı şeyleri yapmak içindir. Dînimiz, düşmanlarımıza bile iyilikte bulunmamızı emrediyor. Aynı şeyleri dostlarımıza karşı yapmamızı daha çok ister. Benim mesleğim; insanlara hizmet ve onları tedâvî ederek sağlığa kavuşturmak esâsına dayalıdır. Ayrıca her tabîb hiç bir kimseye öldürücü ilâç vermemek için yemîn etmiştir” diye cevab vermiştir.
Huneyn bin İshak, tabibliği yanında tercümeciliğiyle de meşhûr oldu. Bu faaliyetlere, halîfe Me’mun zamanında başladı. 856 senesinde Mütevekkil’in Bağdâd’da kurduğu tercüme mektebi ile kütübhânesinin idare işlerini yürüttü. Bu zaman içinde Yunanlı tabîb Galen’in eserlerinin hepsini Arabca’ya tercüme etti. Halîfe yaptığı her tercüme kitaba ağırlığınca altın verdi. Lisâna son derece hâkim olduğu için yaptığı tercümeler sıhhatli ve güvenilirdi.
Huneyn bin İshak, yüze yakın eser yazdı. Bu eserlerinden bâzıları şunlardır: 1-El-Aşr Makâlât fi’l-Ayn: Göz hakkında yazılan en eski eserdir. Eser, 1926 senesinde İngilizce’ye tercüme edilmiştir. Daha sonra Max Mayerhof Almanca’ya çevirmiştir. 2-Kitâb-ül-Medhal fit-Tıb: Bu eser sorulu-cevaplı şekilde kaleme alınmıştır. Eser, Galen’in Arş Parva adlı kitabına, yazdığı bir girişten ibarettir. 3-Kitâb-ül-Mevludîn: Tabiat ilimleri hakkında bir eserdir. 4-Târîh-ul-âlem vel-mebde’ vel-enbiyâ vel-mülûk vel-ümem: Kendi devrine kadar olan târihi ihtiva eder. 5-El-Füsûl-ül-Ebukrâtiyye: Tıb ilmine dâir matbu bir eserdir 6-El-Kavl fi hıfz-il-esnân ve ıstıslâhihâ: Diş sağlığı hakkındadır. Bilinen tek nüshası Şam’daki Zâhiriyye Kütüphânesi’ndedir. 7-Ed-Dav’ü hakîkatuhu: Işınların mâhiyetine dâirdir. Süryânice yazılan bu eser, Kayyûm bin Hilâl tarafından Arabca’ya tercüme edilmiştir. 8-Et-teşrîh-ül-kebîr, 9-El-Mesâil fil-Ayn. 10-Medhal ilâ ilm-ir-rûhâniyyât, 11-El-Mesâil fit-tıb lil-müteallimîn, 12-Kuvel Eğziyefi, 13-Tedbîr-ul-esıhha.
Huneyn bin İshak’ın göz hakkındaki eserini on sekizinci asra kadar, batılı tabibler el kitabı olarak kullanmışlardır. Göz alanında ciddî eserler kaleme alan Ali bin Îsâ ve Ammâr, çalışmalarında Huneyn bin İshak’ın bu eserinden faydalanmıştır. Eseri latinceye tercüme eden batılı tabîb Konstantin, kendisine mâl etmeye kalkıştı. İlmî ahlâkla bağdaşmayan bu durumu Demetrius tarafından açığa çıkarıldı. Eseri inceleyen Demetrius, eserin Huneyn bin İshak’ın eserinin tercümesi olduğunu ortaya koydu.