Osmanlılar devrinde yetişen âlimlerden. Osmanlı şeyhülislâmlarının altmışüçüncüsüdür. İsmi Mustafa’dır. Kırkaltıncı şeyhülislâm Erzurumlu Seyyid Feyzullah Efendi’nin oğludur. Feyzullah Efendi-zâde diye bilinir. 1090 (m. 1679) senesinde İstanbul’da doğdu. 1158 (m. 1745) senesinde yine İstanbul’da vefât etti. Üsküdar’da, Mirzâ-zâde Mehmed Efendi’nin kabrinin yanında medfûndur.
İlk eğitim ve öğrenimini babasından gördükten sonra, zamanının âlimlerinden ilim tahsil etti. İlmi, yüksek derecelere ulaşıp, âlimler arasında meşhûr oldu. Birçok medreselerde müderrislik yapıp, talebe yetiştirmekle meşgûl oldu. Otuzüç yaşındayken kadılığa geçip, 1113 (m. 1701) senesinde Mekke-i mükerreme kadılığına ta’yin edildi. 1114 (m. 1702) senesinde Anadolu kadıaskerliğine ve arkasından Rumeli kadıaskerliğine getirildi. 1115 (m. 1703) senesinde meydana gelen Edirne vak’asında, babası Feyzullah Efendi, yeniçeriler tarafından eziyet edilerek şehîd edildikten sonra, diğer kardeşleriyle birlikte Yedikule’ye hapsedildi. Hapis cezası sürgün cezasına çevrilerek Kıbrıs’a gönderildi. Bir müddet Kıbrıs’ta kaldıktan sonra, Bursa’ya gelmesine müsâade edildi. Bursa’da yirmisekiz yıl kadar kaldıktan sonra, 1143 (m. 1730) senesinde Sultan Birinci Mahmûd Hân tahta geçip, ayaklanmaları bastırdıktan sonra, Mustafa Efendi’nin İstanbul’a gelmesine izin verip da’vet etti. Pâdişâhın lütuf ve ihsânlarına kavuştu. 1145 (m. 1732) senesinde Rumeli kadıaskerliğine ta’yin edildi. 1147 (m. 1734) senesinde şeyhülislâmlık yüksek makamına getirildi. Bu şerefli vazîfeyi dokuz sene iki ay müddetle adâlet ve doğrulukla yürüttü. Yaşı ilerlemiş olan Mustafa Efendi, felç hastalığına tutularak vefât etti.
Feyzullah Efendi-zâde es-Seyyid Şeyh Mustafa Efendi, âlim ve fazilet sahibi bir zât idi. Nakşibendî yüksek yolundan da feyz almış idi. Allahü teâlânın dîninin emirlerine bağlı, haramlardan ve şüphelilerden şiddetle kaçınır, herkesle iyi geçinmeye çalışır, kimseyi kırmamaya dikkat ederdi. Şâir, ince rûhlu, cömert, kerem sahibi ve yardımsever bir zât olan Feyzullah Efendi-zâde Şeyh Mustafa Efendi, Eyyûb Nişancası’nda bir dergâh ve Saraçhâne’de bir çeşme yaptırmıştı. Kaynaklarda eserleriyle ilgili bilgiye rastlanmamıştır.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Devhat-ül-meşâyıh sh. 92
2) İlmiye salnamesi sh. 518
3) Kâmûs-ül-a’lâm cild-6, sh. 4305