Kırâat, hadîs ve fıkıh âlimi. İsmi, Muhammed Hicâzî bin Muhammed bin Abdullah Kalkaşendî. Vaiz diye bilinir. 957 (m. 1550) senesinde doğdu. 1035 (m. 1625) senesinde Kâhire’de vefât etti.
Muhammed Vâiz Mısır’da yetişti. Kur’ân-ı kerîmi, nahiv, kırâat ve fıkıh ilmine dâir çeşitli eserleri ezberledi. Ezberlediklerini asrının büyük âlimlerine arz etti. Onların huzûrunda okudu. Hadîs âlimi Necmüddîn Gaytî, Cemâlüddîn İbni Kâdı Zekeriyyâ, Ahmed bin Ahmed bin Abdullah Sinbâtî, Abdülvehhâb-ı Şa’rânî, Şemsüddîn Muhammed Remlî, Seyyid Ermıyûnû, Şemsüddîn Alkamî, Şeyh Kerîmüddîn Halveti’den ilim öğrendi ve hadîs-i şerîf rivâyet etti. Muhammed Vâiz’in ders aldığı hocalarının sayısı üçyüze ulaşır.
Muhammed Vaiz, Şafiî mezhebinden idi. İlâhi ma’rifetler ve ma’nevî ilimlerle meşhûrdur. Zâhirî ilimlerde söz sahibi idi. Halvetî tarikatından idi. Ondan sonra gelen Şam ve Mısır âlimleri, ondan ilim aldılar.
Muhammed Vâiz’in yazmış olduğu eserlerinden ba’zıları şunlardır: 1- Şer-hun alel Elfiyet-il-Hadîs lis-Süyûtî, 2-Şerh-ül-Câmi’us-sagîr lis Süyûtî: Kıymetli bir eserdir. Buna; “Feth-ül-mevlânnesîr bi şerh-il-Câmi’us-sagîr ismini vermiştir. Oniki cild olup her cild elli formadır. 3- Sevâ-us-sırât fî beyân-il-Hadîs lis-Süyûtî: Kıyâmet alâmetlerini bildiren büyük bir kitaptır. Üçyüz tane kıyâmet alâmeti saymıştır. 4- El-Kavl-üş-şefi’ fis-salâti alâ Habîb-iş-şerîf, 5- Şerhun alet-Tayyibe, 6- El-Kavl-ül-mesrûh fin-nefsi ver-rûh, 7-El-Bürhân fî Evkâf-is-sultân, 8-El-İsti’lâm an rü’yet-in-nebiyyi fil-menâm, 9- El-Kavl-ül-mesbût fî kıssati Hârût, 10- Keşf-ün-nikâb fî hayât-il-enbiyâi.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-9, sh. 177
2) Hulâsat-ül-eser cild-4, sh. 174
3) Esmâ-ül-müellifîn cild-2, sh. 274
4) Keşf-üz-zünûn cild-2, sh. 1356