Fıkıh, hadîs, tefsîr ve târih âlimi. İsmi, Muhammed bin Abdürrahmân bin Muhammed bin Ebî Bekr bin Osman bin Muhammed’dir. Künyesi Ebü’l-Hayr ve Ebî Abdullah olup, lakabı Şemsüddîn’dir. Mısır’ın köylerinden olan Sehâ’da doğduğu için Sehâvî nisbet edilmiştir. Bu nisbeti ile meşhûr oldu. 830 (m. 1427) senesinde doğdu. 902 (m. 1496) senesinde Medîne-i münevverede vefât etti.
Sehâvî, Şeyhülislâm Bülkînî’nin medresesine yakın olan mahallede doğdu. Dört yaşına gelince, İbn-i Hacer-i Askalânî’nin bulunduğu mahalleye yerleştiler. Orada, babası onu Şerefüddîn Îsâ bin Ahmed Makdisî’nin derslerine gönderdi. Daha sonra fakîh Bedrüddîn Hüseyn bin Ahmed’in sohbetlerine devam etti. Bu zâtın yanında Kur’ân-ı kerîmi ezberledi. Tecvîd ilmini öğrendi. Birçok eseri ezberledi. Ezberlediği bu eserleri, asrın büyük âlimlerin huzûrunda okudu. İlim öğrendiği âlimlerin sayısı dörtyüzü bulmaktadır. İbn-i Hacer-i Askalânî’nin derslerine devam eden Sehâvî, onun bütün eserlerini kendisinden dinledi. Vefâtına kadar İbn-i Hacer’in yanından ayrılmadı. İbn-i Hacer ona ders okutma ve eser yazma husûsunda icâzet (diploma) verdi.
Sehâvî, hocası İbn-i Hacer’in vefâtından sonra Dimyat’a gitti. Oradaki âlimlerin derslerini dinledi. Sonra hac farizasını yerine getirmek için deniz yoluyla Hicaz’a gitti. Şa’bân ayının başlarında Mekke-i mükerremeye vardı. Orada hac zamanına kadar ikâmet etti. Bu arada birçok âlimin derslerini ta’kib etti. Mekke-i mükerremede ilim öğrendiği âlimlerin ba’zıları şunlardır: Ebü’l-Feth Merâgî, Burhânüddîn Zemzemi, Takıyyüddîn bin Fehd, Zeynüddîn Emyûtî, Şihâbüddîn Şevâitî, Ebü’s-Se’âdât bin Zahîre, Ebû Hamîd bin Ziyâî. Hac farizasını yerine getiren Sehâvî, Kâhire’ye döndü. Kâhire’de hadîs-i şerîf ve yapılan rivâyetleri dinlemeye kitapları mütâlaaya ve âlimlerden istifâde etmeye çalıştı. Bu arada birçok yerlere ilmî seyahatler yaptı. Buralarda birçok âlimden ilim öğrendi. Bunlardan ba’zıları şunlardır: İbn-i Şıhne, Tennûhî, Selâhüddîn Ziftâvî Matrız, Abdullah bin Ebî Bekr, Demâminî, Bülkînî, İbn-i Mulâkkın, Irakî, Heysemî, Kemâlüddîn Demirî, Halâvî, Süveydâvî, Cemâlüddîn Reşîdî, Ebû Bekr bin İbrâhim, İbn-i Izz.
Sehâvî, ilim öğrenmek için pekçok seyahatler yaptı. Haleb, Dımeşk, Beyt-i makdis, Halîl, Nablus, Remle, Hama, Ba’lebek, Hıms’ı dolaştı. Buralarda ders aldığı hocalarının sayısı yüze yakındır.
Babasının ve amcasının talebelerinden olan Burhânüddîn bin Hızır’ın yanında da kalan Sehâvî, onun yanında Arabî ilimlere dâir pekçok şeyler yazdı. Elfiye üzerine yazılan pekçok şerhi dinledi.
Sehâvî; İbn-i Salâh’ın “Ulûm-ül-hadîs” adlı eserini, Râfiî’nin Tahrîc’ini ve Müsned-ül-firdevs telhisini, Bezl-ül-mâun’u, Dımeşkiyye ve Halebiyye emâ-lilerini, Şafiî ve Leys’in menâkıbını, Feth-ül-bârî’nin çoğunu, Tahric-ül-Mesâbih’i,İbn-i Hacib el-Aslî’yi, Ta’lîk-üt-ta’lîk’i, Mukaddimet-ül-isâbe’yi İbn-i Hacer’in yanında okudu ve mütâlâa etti. Kendi başına okuyup ezberlediği eserlerden ba’zıları ise şunlardır: Nûhbe ve şerhi, el-Erbe’în-ül-mütebâyine, el-Hisâl-ül-mükeffire, el-Kavl-ül-müsedded, Bülûğ-ül-merâm, el-Aşeret-ül-aşâriyyât, el-Kelâm fî hadîs-i umm-i Râfiî.
Sehâvî, 898 (m. 1492) senesinde Medîne-i münevvereye gitti. Vefâtına kadar burada kaldı. Mekkeliler ve Medîneliler, ondan gerek rivâyet ve gerekse dirayet bakımından pekçok şeyler öğrendiler.
Şemsüddîn Sehâvî, birçok eser yazdı. Yazdığı eserlerin sayısı ikiyüzdür. Bunların en meşhûrları şunlardır: 1-Ed-Dav-ül-lâmi’ fî a’yân-il-karn it-tâsi’: Eser matbû’ olup, oniki cilddir.
Müellif, burada hayâtını otuz sahifede anlatmıştır. 2-Şerhu Elfiyet-il-Irâkî: Hadîs-i şerîf ıstılâhlarına dâirdir. 3-El-mekâsıd-ül-hasene, 4-El-Kavl-ül-bedî’ fî ahkâm-is-salâti alel-Habîb-iş-şefi’, 5-El-İ’lâm bit-Tevbîh limen zemm-et-târih, 6- El-Cevâhir-ül-Mükellele fil-ahbâr-il-mürselsele, 7-El-Mu’în: İmâm-ı Nevevî’nin Erbe’inde zikredilen zâtların hâl tercümelerine dâirdir. Eserin el yazması bir nüshası Rabât Kütüphânesi’nde, Kettânî bölümü, 1785 numaradadır. 8-El-İhtimâm: İmâm-ı Nevevî’nin hâl tercümesine dâirdir. 9-Et-Tıbr-ül-mesbûk, 10-Vecîz-ül-kelâm fiz-zeyli alâ kitâb-iz-Zehebî düvel-ül-İslâm, 11-El-Cevâhir ved-dürer fî tercemet-i Şeyhülislâm İbn-i Hacer Askalânî, 12- El-Kevkeb-ül-mudî: Sehâvî, asrındaki ba’zı âlimlerin hâl tercümelerini anlatmıştır. 13-El-Cevher-ül-mecmûâ, 14-Et-Tuhfet-ül-latîfe fî ahbâr-il-medînet-iş-şerîfe, 15-Bugyet-ül-ulemâ ver-ruvât, 16-Ez-Zeyl alâ tabakât-il-kurrâ li İbn-il-Cezerî, 17-El-Gâye fî şerh-ıl-Hidâye, 18-Umdet-ül-kâri ves-Sâmî. 19- El-Kavl-üt-tâm fî fâdl-ir-remyi bis-sihâm, 20-Eş-Şâfiî min-el-elem fî Vefeyât-il-ümem, 21-Târih-ül-medîneteyn, 22-Et-Târih-ül-muhît, 23-Tabakât-ül-Mâli-kiyye, 24-Telhîsu târih-ül-Yemen, 25-Telhîsu Tabakât-ül-kurrâ, 26-Er-Rıhlet-üs-Sekenderiyye, 27- Er-Rıhlet-ül-mekkiyye.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-10 sh. 150
2) Ed-Dav-ül-lâmi’ cild-8, sh. 2
3) El-Kevâkib-üs-sâire cild-1, sh. 53
4) Şezerât-üz-zeheb cild-8, sh. 15
5) El-A’lâm cild-6, sh. 194
6) İzâh-ül-meknûn cild-1, sh. 29, 112, 259, 474 cild-2, sh. 16, 39, 123, 247, 402
7) Keşf-üz-zünûn cild-1, sh. 29, 128, 327, 618 cild-2, sh. 1356, 1779, 1884
8) Ahlwardt; Verzeichniss der arabischen Handschriften cild-3, sh. 23 cild-7, sh. 383
9) Brockelmann Sup-3, sh. 31
10) Tam İlmihâl Se’âdet-i Ebediyye sh. 1072