Şafiî mezhebi fıkıh âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin Dâvûd bin Muhammed’dir. Lakabı Şemsüddîn, künyesi Ebû Abdullah’tır. Bâzilî nisbetiyle meşhûr olmuştur. 845 (m. 1441) senesinde Mardin yakınlarında bulunan Cezîretü İbn-i Ömer (Cizre) denilen yerde doğdu. 925 (m. 1519) senesinde Hama’da vefât etti.
Cizre’de büyüdü ve Azerbaycan’a gidip orada zamanının âlimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsil etti. Orada Hâviy-üs-sagîr, Akâid-ün-Nesefî, Aruz-ül-Endelûsî adlı eserleri ve mantık ilmine dâir Şemsiyye, nahiv ilmine dâir Kâfiye, sarf ilmine dâir İzzî gibi eserleri ezberledi. Aklî ilimleri; Molla Zâhir, Molla Muhammed Kancefânî, Mevlânâ Osman el-Bâvi’den, naklî ilimleri ise babasından tahsil etti. 890 (m. 1485) senesinde Şam’a geldi. 895 (m. 1489) senesinde hac ibâdetini yerine getirmek üzere Hicaz’a gitti. Hac ibâdetini ifâ edip, Resûlullah (s.a.v.) efendimizi ziyâret ettikten sonra Hama’ya gelip yerleşti. Vefât edinceye kadar orada ilim öğretmekle meşgûl oldu.
Muhammed bin Dâvûd el-Bâzilî; zâhid, dünyâya gönül vermekten ve bel bağlamaktan uzak, gösterişe önem vermeyen, sâde yaşayış sahibi bir zât idi. Çok ibâdet eder, devamlı oruç tutardı. Uzun zaman ders okutmakla ve talebe yetiştirmekle meşgûl oldu. Fıkıh, târih ve usûl ilimlerinde ihtisas sahibi olan Muhammed el-Bâzilî’nin birçok kıymetli eserleri vardır. Bu eserleri şunlardır: 1- Hâşiyetü alâ Çem’ul-Cevâmi’i lil-Mahallî, (Fıkıh usûlü ilmine dâir bir eserdir), 2- Gâyet-ül-merâm fî ricâl-il-Buhârî ilâ Seyyid-il-Enâm, 3- Kitâbü Mukaddimet-ül-Âcil li zâhiret-il-âcil, 4- Menâkıb-ı Ebü’l-Hasen el-Eş’arî, 5- Tuhfet-ül-merdiyye fil-mesâil-iş-Şâmiyye, 6- Bedî’ul-Bedî’ fî medh-iş-şefî, 7- Tuhfetü zev-il-ereb fimâ yüraddü aleynâ min iştişkâli Haleb.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-9, sh. 298
2) Şezerât-üz-zeheb cild-8, sh. 138
3) El-Kevâkib-üs-sâire cild-1, sh. 47
4) Esmâ-ül-müellifîn cild-2, sh. 228
5) El-A’lâm cild-6, sh. 120
6) Keşf-üz-zünûn sh. 595, 1193, 1802