Kanunî Sultan Süleymân zamanında yaşamış Osmanlı âlim ve şâirlerinden. İsmi, Abdullah bin Şeyh İbrâhim Şibesterî’dir. Aslen İran’dandır. Şâir olup, şiirlerinde Niyâzî mahlasını (takma adını) kullanırdı. Abdullah Niyâzî Efendi’nin doğumu ve yetişmesi hakkında kaynaklar bilgi vermemektedir. 936 (m. 1530) senesinde vefât etti. Şakâyik tercümesinde, vefâtı Sultan Selim Hân’ın saltanatının ilk yılları olarak bildirilmektedir. Hâlbuki Rodos Adası, Kanunî Sultan Süleymân Hân zamanında 929 (m. 1523) senesinde fethedilmiştir. Buna göre vefâtı, Sultan Süleymân Hân’ın padişahlığının ilk yılları olmaktadır.
Abdullah Niyâzî Efendi, önce kendi memleketinde (İran’da) ilim tahsil etti. Arabî dil bilgilerinde ve aklî ilimlerde derin bilgi sahibi olduktan sonra memleketinden ayrıldı. İran’dan İstanbul’a geldi. Yavuz Sultan Selim Hân zamanında ona vazîfe verildi. Bu vazîfenin ne olduğu açıklanmamaktadır. Kanunî Sultan Süleymân Rodos adasını fethedince, altmış beyitlik bir kaside yazıp, Sultân’a takdim etti. Kaside, başından sonuna kadar, her beytin birinci mısrası Sultan Süleymân Hân’ın tahta geçişlerine, bir mısrası da Rodos kalesinin fethine târih düşüyordu. (Osmanlılar zamanında ebced hesabına göre şiirle târih düşürme san’atı yaygın ve meşhûrdur.)
Abdullah Niyâzî Efendi, muamma san’atına dâir bir risale yazdı. (Muamma: Bilmeceye benzer, kapalı, zor anlaşılır sözler, beyitler.) Bu risalede her kaidenin misâlinde, “Selîm” ismini koyduğu bildirilmektedir. Sohbetlerinde mülayim ve tatlı bir eda ile konuşurdu.
Güzel sûretli, uzun boylu, güzel ahlâklı idi. Ağır başlı ve vekar sahibi bir kimse idi. Şiir söylemede ve yazmada kabiliyetli idi. Rodos fethedilince, Sultan Süleymân Hân’a yazdığı kasidenin bizzat Abdullah Niyâzî Efendi’nin el yazısıyle yazılmış olanını Mecdî Efendi gördüğünü söylemektedir.
Abdullah Efendi’nin eserleri şunlardır: 1- Seyyid Şerîf Cürcânî’nin Metali’ şerhine haşiye, 2- Risâle-i muamma, 3- Nahiv ilmine dâir Kâfiye şerhi.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Şakâyık-ı Nu’mâniyye tercümesi (Mecdî Efendi) sh. 456
2) Sicilli Osmânî cild-3, sh. 362