Fıkıh, hadîs ve târih âlimi. İsmi, Ömer bin Ali bin Ahmed bin Muhammed bin Abdullah el-Ensârî el-Vâdiyâşî el-Endülüsî et-Tekrûrî el-Mısrî olup, künyesi Ebû Hafs’dır. Lakabı Sirâcüddîn’dir. İbn-ül-Mülakkın diye meşhûrdur. 723 (m. 1323) senesi Rebî’ul-evvel ayında Kâhire’de doğdu. 804 (m. 1401) senesi Rebî’ul-evvel ayının altıncı günü Kâhire’de vefât etti.
Babası Nûreddîn; Endülüs’ün Vâdiyâş şehrinden olup, kültürlü, Kur’ân-ı kerîm ve kırâat vecihlerini, lügat, nahiv gibi ilimleri bilen bir zât idi. Daha sonra babası, Garbî Afrika’da et-Tekrûr beldesine gidip yerleşti. Oranın halkına Kur’ân-ı kerîm, nahiv ve benzeri ilimleri öğretti. Sonra da Mısır’a gitti. Orada evlendi. Aradan çok geçmeden, ölümün anî gelişi ile, 724 (m. 1324) senesinde vefât etti. Oğlu Sirâcüddîn, o esnada bir yaşında idi. Vefâtından az önce, arkadaşlarından sâlih bir zât olan Şeyh Şerâfüddîn Îsâ el-Magribî’ye vekâlet verip, oğlu Sirâcüddîn için vasıyyette bulundu. Bu zât, Tûlûn Câmii’nde insanlara Kur’ân-ı kerîm okur, onlar da ezberlerdi. O sebepten de el-Mülakkın dendi. Daha sonra bu zât, Sirâcüddîn’in annesi ile evlendi. Sirâcüddîn’in ta’lim ve terbiyesi ile meşgûl oldu. Bu sebeple de, Sirâcüddîn, İbn-i Mülakkın diye anıldı, Îsâ el-Magribî, ona Kur’ân-ı kerîmi öğretti. Mâlikî mezhebi fıkhını öğrenmesini istedi. İbn-i Mülakkın, bunun yanında Şafiî mezhebi fıkhını iyi öğrendi. El-Minhâc kitabını okuyup ezberledi. İbn-i Seyyidinnâs ve Kutbüddîn el-Halebî’den okudu. Mısır, Haleb, Dımeşk’da birçok zâtlardan ilim öğrendi. Fıkıh ilmini; zamanının büyük âlimlerinden olan Takıyyüddîn es-Sübkî, Kemâlüddîn en-Neşâî, İzzüddîn bin Cemâ’a’dan, Arab dili ve edebiyatını; Ebû Hayyân el-Gırnâtî, Cemâlüddîn bin Hişâm, Şemsüddîn Muhammed bin Abdürrahmân’dan, kırâat ilmini; Burhânüddîn er-Reşîdî’den, Hadîs ilmini; Ebü’l-Feth bin Seyyidinnâs, Kutbüddîn el-Halebî, Ebû Abdullah es-Serrâc, Muhammed bin Gâlî, Zeynüddîn Abdürrahmân bin Abdülhâdî, Ahmed bin Küştagdî, Hasen bin Sedîdüddîn, Ahmed bin Ali bin Ömer el-Halebî, Ahmed bin Ali el-Müştûlî, Muhammed bin Ahmed el-Fârûkî, Sadruddîn Ebi’l-Kâsım el-Meydûmî, İbrâhim bin Ali ez-Zerzârî, Zeynüddîn Ebî Bekr bin Kâsım er-Rahbî, Alâüddîn el-Moğaltay’dan öğrendi. 770 (m. 1368) senesinde Dımeşk’a gitti ve Fahruddîn bin el-Buhârî’nin talebelerinden olan İbn-ül-Emile ve başkalarından okudu. Âlim ve kâmil bir zât olup, ders okutmaya, fetvâ vermeye başladı. Dâr-ül-hadîs-il-Kâmiliyye’de idârecilik yaptı. Zamanının en önde gelen âlimlerinden olup, hadîs-i şerîf ilmine çok hizmette bulundu. Husûsiyetle Şafiî mezhebi fıkhının inceliklerini öğretti.
Onun hakkında, Burhânüddîn el-Halebî; “O, her ilim dalında bilgi sahibi idi” buyurdu.
İbn-i Hacer de onun hakkında; “İnsaf ve güzel ahlâk sahibi olup, ilmî çalışmalarla meşgûl olan, güleryüzlü bir zât idi” demektedir.
İbn-i Mülakkın, üçyüzden fazla eser yazdı. Eserlerindeki ifâde, ders anlatırken olan ifâdesinden çok daha güzeldi. Son zamanlarına doğru, eserlerinin büyük bir kısmı yandı. Bu durum onu çok üzdü. Bu sebeple de hastalandı. Eserlerinden ba’zıları şunlardır: 1- Ahbâru Kudâti Mısır, 2-İrşâd-ün-nebîh ilâ tashîh-it-Tenbîh li Ebî İshak eş-Şîrâzî, 3- El-İşârât ilâ mâ vakaa fil Minhâc minel Esmâî vel me’anî vel-lügat, 4- El-A’lâm fî şerhi umdet-il-ahkâm, 5- Emniyet-ün-Nebîh fîmâ yeridü alâ tashîh-it-Tenbîh li Ebî İshak, 6- İzâh-ül-İrtiyâb, 7- El-Bedr-ül-münîr fî tahrîci ehâdîs-iş-şerh-ıl-kebîr, 8-Et-Te’dîb fî muhtasar-it-Tedrîb fil-fıkh, 9- Târîh-üd-Devlet-it-Türkiyye, 10-Tuhfet-ül-Minhâc, 11- Tahricü ehâdîs-il-mühezzeb li Ebî İshak (2 cild), 12-Tezkiret-ül-Ahyâr bi mâ fil Bust minel Ahbâr fil-fürû’, 13- Tezkiretü fî ulûm-il-hadîs, 14- Tercümânü Şa’bil îmân tashîh-ül-Hâvî fil-fürû’, 15- Tashîh-ül-Minhâc lin-Nevevî fil-fürû’, 16- Telhîs-ül-Vukûf alel-merkûf, 17- Cem’ul-Cevâmi’ fil-fürû’, 18- Hadâik-ül-Hakâik fil-hadîs, 19- Hulâsat-ül-bedr-il-münîr lehû, 20- Dürer-ül-Cevâhir fî menâkıb-iş-Şeyh Abdülkâdir, 21- Şerh-ül-erba’în lin-Nevevî, 22- Şerh-ül-Elfiye-i İbn-i Mâlik, 23- Şerh-ül-Hâvî sagîr lil-Kazvînî, 24- Şerhu Zevâid Câmi’ut-Tirmizî ales-Sahîhayn ve Ebî Dâvûd, 25- Şerh-ül-Umdeti liş-Şâşî, 26- Şerhu Muhtasar et-Tebrîzî, 27- Şerhu Minhâc-il-Vüsûl lil-Beydâvî, 28-Şevâhid-üt-Tavdîh fî şerh-il-Câmi’ ıs-Sahîh lil-Buhârî, 29- Tabakât-ül-evliyâ, 30- Tabakât-ül-Muhaddisîn, 31-Avâlet-üt-Tenbîh, 32- Acâlet-ül-Muhtâc ilâ Tercih-il-Minhâc lin-Nevevî, 33-El-İddetü fî ma’rifeti ricâl-il-umdeti, 34-Ikd-ül-mezheb fî tabakât-ı cümlet-il-mezheb, 35- Ukûd-ül-Kümâm fî müteallikât-il-Hamâm, 36- Umdet-ül-Muhtâc fî şerh-ıl-Minhâc lin-Nevevî, 37- Gâyet-us-Sülfî Hasâis-ir-Resûl (s.a.v.), 38- Gâyet-ül-Fakîh fî şerh-ıt-Tenbîh li Ebî İshak, 39- Kitâbü aded-il-Fırâk, 40- El-Mugnî fî telhisi kitabi İbn-i Bedr, 41- El-Mukni’ fî ulûm-il-hadîs, 42- El-Müntekâ min-el-Hulâsâti lil-Bedr-il-münîr, 43- Nüzhet-ül-ârifîn fî tevârih-il-mütekaddimîn, 44- Had-in-Nebîh fî şerh-ıt-Tenbîh.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-7, sh. 297
2) Ed-Dav-ül-lâmi’ cild-6, sh. 100
3) Şezerât-üz-zeheb cild-7, sh. 44
4) Esmâ-ül-müellifîn cild-1, sh. 791
5) Hüsn-ül-muhâdara cild-1, sh. 438
6) Tabakât-ül-evliyâ mukaddimesi
7) Keşf-üz-zünün cild-1, sh. 29, 60, 479, 559 cild-2, sh. 1104, 1672, 1750,
8) İzâh-ül-meknûn cild-1, sh. 153, 391 cild-2, sh. 587, 816
9) Brockelmann Sup-2, sh. 110