Fıkıh ve tefsîr âlimi. İsmi, Mahmûd bin Mes’ûd bin Muslîh el-Fârisî eş-Şîrâzî olup, lakabı Kutbüddîn’dir. 634 (m. 1236) senesi Safer ayında Şîrâz’da doğdu. 710 (m. 1311) senesi Ramazân-ı Şerîf ayında Tebrîz’de vefât etti.
Kutbüddîn Şîrâzî, din ve fen bilgilerinde zamanının en büyük âlimiydi. Hâfızası çok kuvvetli olup, zeki idi. Önce babasından ilim öğrendi. Babası fen âlimi ve tabib idi. Amcası ve daha sonra Zeki el-Berkeşâî Şems-ül-Ketbî’den ilim öğrenerek tabib oldu. Daha sonra Nâsıruddîn et-Tûsî’den kozmografya ilmini öğrendi.
Sonra Anadolu’ya gitti. Sivas ve Malatya civarlarında bulundu ve kadılık yaptı. Oradan Şam’a elçi olarak gönderildi. Daha sonra Tebrîz’e yerleşti. Orada, aklî ve naklî ilimlerde ders verdi. Çok talebe yetiştirdi. Devlet adamlarıyla görüşürdü. Zarif ve lati-feci idi. Dımeşk’da da ders okuttu. Fakirleri gözetir, cemâatle namaza önem verirdi. Zamanının âlimleri ona, büyük âlim ma’nâsına gelen “Şârih-ül-allâme” dediler.
Zehebî onun hakkında: “Kutbüddîn eş-Şîrâzî’nin i’tikâdı düzgün ve kuvvetli olup, Kur’ân-ı kerîmin çok okunmasını söylerdi. Kendisi medh olunduğu zaman tevâzu gösterir ve; “Keşke ben, Resûlullahın (s.a.v.) yaşadığı zamanda yaşasaydım da, görmeseydim ve işitmeseydim. Belki Resûl-i ekremin (s.a.v) mübârek nazarı bana rastlardı” derdi. O, güzel huylu idi. Talebeleri ona çok hürmet ve saygı gösterirlerdi” demektedir.
Kutbüddîn eş-Şîrâzî birçok eser yazdı. Eserlerinden ba’zıları şunlardır: 1- Şerh-ül-muhtasar, 2- Şerh-ül-miftâh lis-sükaki, 3- Şerh-ül-külliyât, 4- Şerh-ül-işrâk lis-Sühreverdî, 5- Gurret-üt-tâc, 6- Feth-ül-mennân fî tefsîr-il-Kur’ân (Kırk cildlik bir eser), 7- Nihâyet-ül-idrâk fî dirâyet-il-eflâk (Kozmografya ilmine dâir), 8- Şirhu metn-is-süâl.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-12, sh. 202
2) Bugyet-ül-vuât cild-2, sh. 282
3) Tabakât-üş-Şüfıiyye (Sübkî) cild-10, sh. 386
4) Miftâh-üs-se’âde cild-1, sh. 204
5) Ed-Dürer-ül-kâmine cild-4, sh. 339
6) Tabakât-üş-Şâfiiyye (Esnevî) cild-2, sh. 120
7) Esmâ-ül-müellifîn cild-2, sh. 406
8) El-Feth-ül-mübîn cild-2, sh. 109
9) Târih-i Ebi’l-Fidâ cild-4, sh. 63