Büyük fıkıh âlimlerinden. İsmi, Ahmed bin Muhammed bin Ali bin Mürtefi’ bin Hazım bin İbrâhim bin Abbâs el-Ensârî el-Buhârî’dir. Künyesi, Ebü’l-Abbâs olup, lakabı Necmüddîn’dir. 645 (m. 1247) senesinde doğdu. 710 (m. 1310) senesinde vefât etti.
İbn-i Rif’a, fıkıh ilmini; Ziyâüddîn Ca’fer İbni Şeyh Abdürrahîm Kanâî, Sedîd Ermentî İbn-i Zâhir, Tizmenti, İbn-i Rezîn, İbn-i binti Eaz, İbn-i Dakîk-ül-Iyd gibi büyük âlimlerden öğrenmiştir. Fıkıh ilmiyle çok meşgûl olduğu için, ona “Fakîh” lakabı verilmiştir. Ayrıca Abdürrahîm Demirî, Ali bin Muhammed Savvaf ve birçok âlimin derslerini dinledi. Fıkıh ilminde çok meşhûr oldu. Bu ilimde darb-ı mesel oldu. Fakîh dendiği zaman, İbn-i Rif’a kasdedilmektedir, İbn-i Rif’a, Arab dili ve edebiyatında ve usûl-i fıkıhda da çok derin bilgilere sâhib idi. İbn-i Rif’a, Ma’ziyye Medresesi’nde müderrislik yaptı. Kendisine sorulan fetvâlara çok güzel şekilde cevap verirdi. Bir müddet Mısır’da Hisbe teşkilâtı başkanlığı ve kadılık vazîfesi yaptı. Sonra bu vazîfelerden ayrıldı, İbn-i Teymiyye ile ilmî münâzaraları oldu. Münâzaradan sonra, İbn-i Teymiyye’ye İbn-i Rif’a’yı nasıl bulduğu sorulunca, Şafiî fıkhında çok derin âlim olduğunu söyledi. İbn-i Dakîk-ül-Iyd de İbn-i Rif’a’nın ilmini övdü.
İbn-i Rif’a’nın hakkında, Esnevî; “Mısır’da İbn-i Haddâd’dan sonra İbn-i Rif’a’dan daha âlim biri yetişmemiştir.” Kemâlüddîn Ca’fer; “İbn-i Rif’a, fıkıh ilminde çok derin idi. Zamanında Şafiî fıkhı reîsliği onda bulunuyordu” demişlerdir.
Kâdı Ebû Tâhir Sıftî, onun hakkında şöyle demektedir: “Benim bir işimi hâlletmek için, Kâhire’ye kadar benimle beraber gitti. İbn-i Rif’a sûreti hoş bir zât idi. Çok güzel ve fasîh konuşurdu. Zekî idi. Elinden geldiği kadar, malı ve makamı ile talebelerine ve insanlara çok yardımcı olurdu. Onların ihtiyâçlarını giderirdi. Tâcüddîn Sübkî onu çok övdü” demektedir. İbn-i Rif’a, çeşitli konulara dâir birçok eser yazdı. Bunlardan ba’zıları şunlardır: 1- Er-Rütbe fil-hisbe, 2- El-Kifâye fî şerh-it-Tenbîh liş-Şîrâzî, 3-Metâlib-ül-Meânî fî şerh-i Vesît lil-Gazâlî: Bu eser kırk cild olup, tamamlanamamıştır. Şâfii mezhebi fıkhına dâirdir. 4- El-İzâh vet-tibyân fî ma’rifet-il-mikyâl vel-Mîzân.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-2, sh. 135
2) Ed-Dürer-ül-kâmine cild-1, sh. 284
3) Şezerât-üz-zeheb cild-6, sh. 22
4) Tabakât-üş-Şâfiiyye (Sübkî) cild-9, sh. 24
5) El-Bidâye ven-nihâye cild-14, sh. 60
6) Hüsn-ül-muhâdara cild-1, sh. 320
7) Miftâh-üs-se’âde cild-2, sh. 357
8) Tabakât-üş-Şâfiiyye (Esnevî) cild-1, sh. 601
9) Brockelmann Gal-2, sh. 133 Sup-1 sh. 164