Şafiî mezhebi fıkıh âlimlerinden. İsmi, Hüseyn bin Ali bin Abdülkâfî bin Ali bin Temmâm bin Yûsuf bin Mûsâ bin Temmâm el-Ensârî el-Hazrecî es-Sübkî’dir. Künyesi Ebû Tayyib olup, lakabı Cemâleddîn’dir. 722 (m. 1322) senesi Receb ayında doğdu. Babası, Takıyyüddîn-i Sübkî, onu birçok âlimin derslerinde ve sohbetlerinde bulundurdu. Başta babasından olmak üzere, Şemseddîn-i İsfehânî, Zenkelûmî ve Ebû Hayyân gibi âlimlerden ilim tahsil etti. Mısır’a varınca, Yûnus-i Debâbisî’den ve başkalarından hadîs-i şerîf dinledi. Fıkıh ilmini Şeyh Mecdüddîn-i Senkelûnt’den öğrendi. Ebû Hayyân’dan nahiv ilmini okudu. “Tahsil” adındaki eseri onunla mütâlâa edip tamamladı. Şeyh Şemseddîn-i İsfehânî’den, kelâm ve usûl-i fıkıh ilimlerini öğrendi. Abdullah bin Sâig’den, Arab edebiyatının arûz bilgilerini okudu. Çok şiir yazdı. Aruzu çok iyi bilirdi. Daha babası hayatta iken, 755 (m. 1354) senesi Ramazan ayında vefât etti.
Cemâleddîn-i Sübkî, 739 (m. 1338) senesinde babası ile birlikte Şam’a gelmişti. Oradaki âlimlerden çok hadîs-i şerîf dinleyip ezberledi. Mezzî ve Zehebî’den çok ilim öğrendi. Sonra Mısır’a döndü. Sonra tekrar Şam’a geldi. Orada fetvâ verdi ve birçok ilmi münâzaralarda bulundu. 745 (m. 1344) senesinde, kadılık işlerinde babasına yardımcılık etti. Şâmiyye-i Benâniyye, Azrâviyye ve başka medreselerde ders okuttu.
İbn-i Kesîr diyor ki: “O, hakîkaten çok iyi hüküm bildirirdi Bu husûsta ortaya koydukları gayet isâbetli idi. Kimseden bir karşılık kabûl etmezdi. Kâdılığı müddetince, böyle birşeyi kimse işitmedi. Fetvâ verirdi. Yüksek bir ahlâka sahip olup, herkes tarafından hürmet ve saygı görürdü.”
Kâdı Selâhaddîn es-Safedî, “A’yân-ül-asr” adındaki eserinde diyor ki, “Onun zihni bir yıldız gibi parlak, idraki, anlayışı çok yüksekti. İbn-i Mâlikî’nin “Tehsîl” kitabını ezberledi. Nahiv ve edebiyat ilimlerinin ince bilgilerine sahip oldu. “Tenbîh” kitabını da ezbere bilirdi. Bu kitaplar üzerine yapılan şerhleri ezberlemede bir eşi yoktu.”
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Tabakat-üş-Şâfiiyye (Sübkî) cild-9, sh. 411
2) El-Bidâye ven-nihâye cild-14, sh. 251
3) Hüsn-ül-muhâdara cild-1, sh. 436
4) Ed-Dürer-ül-kâmine cild-2, sh. 61
5) Şezerât-üz-zeheb cild-6, sh. 177