Fıkıh, hadîs ve târih âlimi. İsmi, Kâsım bin Muhammed bin Yûsuf bin Muhammed bin Yûsuf İbni Muhammed el-Berzâlî el-İşbilî ed-Dımeşkî olup, künyesi Ebû Muhammed’dir. Lakabı ise Alemüddîn’dir. 665 (m. 1267) senesi Cemâzil evvel ayında Dımeşk’da doğdu. 713 (m. 1339) senesi Zilhicce ayının dördünde hacca giderken yolda vefât etti. Halis denilen yere defn edildi.
Berzâlî, İbn-i Abdüddâim, İbn-i İzz, en-Necîb ve İbn-i Alâk’dan hadîs ilmini öğrendi ve icâzet (diploma) aldı. Ayrıca babasından, Kâdı İzzüddîn İbn-i Sâig, İbn-i Ebi’l-Hayr, Müslim bin Âlân, İbn-i Şeybân, el-Fahr, el-Mikdâd el-Kaysî’den ilim tahsil etti. Kur’ân-ı kerîmi, “Tenbîh” ve “Muhtasar-ı İbn-i Hacîb” adlı fıkıh kitaplarını ezberledi. 685 (m. 1286) senesinde ilim öğrenmek için Haleb’e oradan Ba’lebek, Mısır, Mekke, Medine ve birçok yerleri dolaştı. Bu seyahatleri sırasında, fıkıh ilmini Şeyh Tâcüddîn el-Fezârî, kırâat ilmini er-Rıdâ bin Debûka’dan öğrendi. Ayrıca birçok âlimden hadîs-i şerîf dinledi. Hocalarının sayısı ikibin kişiye ulaştı. Bu hocaların bin adedinden icâzet (diploma) aldı.
Berzâlî, 688 (m. 1289) senesinde Şam’a gelerek, oraya yerleşti. Burada el-Eşrafiyye dârülhadîsinde müderris oldu. 713 (m. 1313) senesinde Zâhiriyye Medresesi’nde müderris oldu. Daha sonra Nûriyye, Nefîsiyye ve Nafsiyâ medreselerinde baş müderrislik yaptı.
Zehebî onun hakkında; “Berzâlî, sünnet-i seniyyeye bağlı, mütevâzi, sâlih, kırâati düzgün bir zât idi. Çok kitap okudu. Yumuşak huylu, çok sabırlı ve faziletler sahibi olup, zamanındaki âlimlerin önde geleni idi” demektedir.
Halk tarafından çok sevilen Berzâlî’nin hattı, yazısı çok güzel idi. Birçok kitabı yazarak çoğalttı. Onun yetiştirdiği ve yirmi yaşında vefât eden kızı Fâtıma da, babası gibi birçok kitabı ve Sahîh-i Buhârî’yi yazarak çoğaltmıştı. Berzâlî ilm-i şürûtta, noterlik bilgilerinde çok derin bilgiye sâhib idi. Babasından kalan miras ile, dört oda dolusu kitap aldı. Kaydettiği bilgileri, yirmidört büyük cildde topladı. Bu kitabında, beraber hadîs-i şerîf öğrendiği kimseleri de anlattı.
Berzâlî’nin yazmış olduğu en mühim eser, Ebû Şâme tarafından yazılan Şam târihinin, 738 (m. 1338) senesine kadar devamı olan ve Târih-i Mısr ve Dımeşk veya Kitâb-ül-vefeyât adını taşıyan eserdir. Bu eseri talebesi Muhammed bin Râfi’ devam ettirdi. Berzâlî ayrıca, büyük zâtların vefât târihlerini, siyâsî vak’aları ve mühim hâdiseleri gösteren Muhtasar el-Mi’a. El-Sâbi’a ünvanı altında 601-736 (m. 1204-1335) senelerinin muhtasar bir vak’a-i nâmesini yazdı. “El-Mu’cem-ül-kebîr” ve “El-Erbeûn-el-Büldâniyye” yazmış olduğu eserlerindendir.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-8, sh. 124
2) Ed-Dürer-ül-kâmine cild-3, sh. 237
3) Tabakât-üş-Şâfiiyye (Sübkî) cild-10, sh. 381
4) El-Bidâye ven-nihâye cild-14, sh. 185
5) Şezerât-üz-zeheb cild-6, sh. 122
6) Tezkiret-ül-huffâz cild-4, sh. 1501
7) Tabakât-üş-Şâfiiyye cild-1, sh. 292
8) Fevât-ül-vefeyât cild-3, sh. 196
9) Tabakât-ül-huffâz sh. 522
10) Zeyl-i Tabakât-ül-huffâz sh. 18
11) Brockelmann Gal-2, sh. 36 Sup-2, sh. 34