Şafiî mezhebi fıkıh âlimlerinden. İsmi, Ahmed bin Lü’lü’ bin Abdullah er-Rûmî’dir. Künyesi Ebü’l-Abbâs olup, Şihâbüddîn lakabı ile tanınırdı. “İbn-i Nakîb” diye meşhûr oldu. Mısır’da doğup büyüdü. Doğumu 702 (m. 1302) senesidir. Babası, Antakya Hıristiyanlarından bir Rum olup, müslümanlara esîr düşmüştü. Mısır sultanlarından birisinin terbiyesinde yetişti ve müslüman oldu. Sonra onu azâd etti ve nakîb olarak ta’yîn etti. Kâhire’de, Baybarsiyye’de tasavvuf ilmi ile meşgûl oldu. Oğlu Ahmed bin Lü’lü’ yetişince, önce askerlikle ilgilendi. Sonra Kur’ân-ı kerîmi ezberledi. Fıkıh ilmini öğrendi. Edebiyat ilimleriyle meşgûl oldu. Çok kerre Mekke ve Medine’ye gider, uzun zaman orada kalırdı. Çok ibâdet ederdi. 769 (m. 1368) senesi Ramazan ayının ondördünde, tâ’ûn (veba) hastalığından Kâhire’de vefât etti.
İbn-i Nakîb, daha on yaşında iken ilim tahsiline başladı, İbn-i Kammâh, İbn-i Abdülhâdî, Meydûmî gibi âlimlerden hadîs-i şerîf dinleyip öğrendi. Çeşitli ilimlerde üstün bir âlim olarak yetişti. Fıkıh, kırâat, usûl, nahiv ve edebiyat ilimlerinde mütehassıs bir âlim idi. Fıkıh ilmini, Sinbâtî, Sübkî ve daha başkalarından öğrendi. Arab dili ve edebiyatını, Ebü’l-Hasen İbni Mülakkân ve Ebû Hayyân’dan okuyup öğrendi. Emsalleri arasında çok yükseldi. Vakûr, sakin bir zât idi. Allahtan korkusu çoktu. Kanâat sahibiydi. Birçok kimse, ondan ilim tahsil edip istifâde etti. Fazilet sahibi kimseler yetiştirdi. Kıymetli eserler yazdı.
Abdürrahîm Esnevî “Tabakât-üş-Şâfiiyye” adındaki eserinde diyor ki: “O, fıkıh, kırâat, tefsîr, usûl, nahiv ilimlerinde büyük bir âlimdir. Zikir, evrâd ve faziletlerle ilgili hadîs-i şerîflerden çok topladı. Zeki ve dînine bağlı bir kimse idi. Şiirleri çok güzeldir. Fasih (açık) konuşurdu. Mütevâzi bir kimse olup, çok mürüvvet sahibiydi. Herkese iyilik ederdi. Tasavvufla çok meşgûl oldu. Sık sık hacca gider, uzun zaman Mekke ve Medine’de kalırdı. İlimle meşgûl olması ve başkalarına ilim öğretmesi devamlı idi. Ondan sonra bu sıfatları kendisinde bulunduran bir kimseyi tanımıyorum.”
Çok kıymetli eserleri vardır. Başlıcaları şunlardır: 1. Teshîl-ül-hidâye ve tahsîl-ül-kifâye: Fıkıh ilmine dâir 6 cildlik bir eserdir. Sehîlî’nin “Kifâye” adındaki eserinin muhtasarıdır. 2. Es-Sirâc fî nüket-il-minhâc: Üç cildlik bir eserdir. 3. Tehzîb-üt-tenbîh, 4. Umdet-üs-sâlik ve ıddet-ün-Nâsık, 5. Terşîh-ül-müzehheb fî tashîh-ül-mühezzeb: Şafiî fıkhı hakkında bir eserdir.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Mu’cem-ül-müellifîn cild-2 sh. 55
2) Ed-Dürer-ül-kâmine cild-1, sh. 239
3) Şezerât-üz-zeheb cild-6, sh. 213
4) El-A’lâm cild-1, sh. 200