Kelâm, usûl, mantık, edebiyat ve şafiî mezhebi fıkıh âlimi. Künyesi Ebû Abdullah olup ismi, Muhammed bin Mahmûd bin Muhammed’dir. 616 (m. 1219) yılında İsfehan’da doğdu. Doğum yerine nisbetle İsfehânî denildi. Şemseddîn lakabı verildi. 688 (m. 1289) yılında Kâhire’de vefât edip Karâfe kabristanına defnedildi.
İsfehan’da doğup, orada ilim tahsiline başlayan Şemseddîn İsfehânî, İsfahan’ın ileri gelen âlimlerinden temel din bilgilerini ve âlet (yardımcı) ilimleri öğrendi. Moğol istilâsı sebebiyle, gençliğinde Bağdad’a gitti. Sirâcüddîn Herkâlî ve Tâcüddîn Ermevî gibi âlimlerden ilim öğrendi. Müstensıriyye ve Beşîriyye medreselerinde yardımcı müderrislik yaptı. Anadolu’ya gitti. Esîrüddîn Ebherî’den ilim öğrendi. Daha sonra Haleb’e gitti. Menbiç kadılığına ta’yin edildi. Bu vazîfede bir müddet kaldıktan sonra Kâhire’ye gitti. Kâdı’l-kudât Tâcüddîn İbni bint-il-Eaz tarafından Kûs kadılığına ta’yin edildi. Daha sonra Kâhire’ye dönüp, Meşhed-i Hüseyni’de ders verdi. Takıyyüddîn Kuşeyrî de aynı yerde Şafiî mezhebi fıkıh bilgileri öğretmekle vazîfelendirilince, Meşhed-i Hüseyn’de ders vermekten vaz geçti. Ömrünü ilim öğrenmek ve öğretmekle geçirdi. Allahü teâlânın emrini tatbik etmekte hiç kimseden çekinmezdi. Bir defasında, Kûs kadısı iken, şehrin vâlisinin İslâmiyete muhalif işler yaptığını haber alınca, tahkîk edip mahkemeye da’vet etti. Mahkeme neticesinde, ona, kamçı ile dövme cezası verdi.
Kelâm ilminde mütehassıs olması sebebiyle, felsefecilerin görüşlerini ve fikirlerini çok iyi bilirdi. Mantık ilminde mahirdi. Kendisinden felsefe dersi almak isteyenlere nasîhatta bulunur, felsefenin İslâmiyetle bağdaşmayacağını, insanı doğru yoldan ayıracağını anlatırdı. Allahü teâlânın rızâsı için gece gündüz çalışırdı, İnsanlara merhameti çok fazla idi. Onların, Allahü teâlânın emir ve yasaklarına uymaları ve Cehennem ateşinden kurtulmaları için ilim öğrenmelerini ve öğrendikleri ile amel etmelerini bildirirdi. Pekçok talebe yetiştirip, Allahü teâlânın dînine daha çok hizmet için gayret etti. Meşhûr âlim Berzâlî ve İbn-i Dakîk gibi âlimler talebeleri arasındaydı.
Birçok kitaplar yazan Şemseddîn İsfehânî’nin eserlerinden ba’zıları şunlardır: “Şerh-ül-Mahsûl lir-Râzî”, “Teşyîd-ül-kavâid fî şerh-i Tecrîd-il-akâid”, “El-Kavâid”, “Gâyet-ül-matlab” ve “El-Akîdet-ül-İsfehâniyye”
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Tabakât-üş-Şâfiiyye (Sübkî) cild-8, sh. 100
2) Tabakât-üş-Şâfiiyye (Esnevî) cild-1, sh. 155
3) Şezerât-üz-zeheb cild-5, sh. 406
4) El-Bidâye ven-nihâye cild-13, sh. 315
5) Mu’cem-ül-müellifîn cild-12, sh. 6
6) Fevât-ül-vefeyât cild-4, sh. 38
7) Bugyet-ül-vuât cild-1, sh. 240
8) Hüsn-ül-muhâdara cild-1, sh. 542
9) El-A’lâm cild-7, sh. 87