Meşhûr Şafiî âlim ve kadılarından. İsmi, Abdülvehhâb Halef bin Bedr el-A’lâmî olup, İbn-i Binti’l-Eaz künyesi ile tanınır. Lakabı Tâcüddîn’dir. 604 (m. 1208) senesinde Receb ayında doğdu, 665 (m. 1267) senesi Receb ayının yirmiyedinci gecesinde vefât etti.
Ca’fer-i Hemedânî’nin derslerinde bulundu. Sünen-i Ebû Davud’u, hadîs âlimlerinden Zekiyyüddîn Münzirî’nin yanında okudu.
Fazilet sahibi, iyi huylu, zekî, yaşayışı temiz, ilim ve görüş sahibi bir zât idi. Sultanların yanında kıymeti ve hürmeti vardı. Mısır’da Kâdı’l-kudât idi. Vezirlik de yaptı. Şafiî fıkhını okuttu. Meşhûr Sâlihiyye Medresesi’nde hocalık yaptı. Hatîblik de yapan Tâcüddîn (r.a.), aynı zamanda ilmî reîslik de yapıyordu. Başkalarına nasîb olmıyan mevkilere yükseldi.
Adâletten asla ayrılmaz, bu hussuta hiç ta’viz vermezdi. Onun hakkında; “Âdil kadıların sonuncusudur” denilmiştir. Adâleti ve fazileti husûsunda, herkes ittifâk halindedir. Kâdı Tâcüddîn çok dindar idi. Allahü teâlânın emrine uymak ve O’nun rızâsını kazanmak husûsunda, kimsenin kınamasından çekinmezdi. Hakkın ortaya çıkması husûsunda, çok titiz davranırdı. Mısır beldelerinde hâkimlik işini mükemmel bir şekilde yerine getirmiştir. Ayrıca hatîblik, ilmî işler, Şafiî fıkhının öğretilmesi, Sâlihiyye Medresesi’nde ders verme ve namaz kıldırma vazîfelerini de yürütmüştür. Yaptığı vazîfeler sayıldığında, yirmibeş tane olduğu görülür. Sultan kendisine çok hürmet ederdi. Vezîr İbn-i Hınâ ondan çekinir, sultânın yanında Kâdı Tâcüddîn’in kendisine iltifât etmesinden çok memnun olurdu.
Evine teşrîfini çok isterdi. Hiç olmazsa hasta olduğu zaman ziyârete gelmesini beklerdi. Bir defasında vezîr hastalanmıştı. Kâdı Tâcüddîn onu ziyârete gitti. Vezîr kendisini karşılamak için kalktı. Bunu gören kadı: “Biz de seni hasta diye ziyâretine geldik. Fakat sen ise, ayakta ve sıhhatliymişsin” dedi. Oturmadan geri döndü. Büyük âlim Alâüddîn Bâcî onun çok keskin bir zekâya sahip olduğunu söylemiştir. Şeyh-ül-İslâm İbn-i Dakîk-ül-Iyd şöyle der. “İbn-i binti’l-Eaz, eğer ilme kendisini gereği gibi verebilse idi, İzzeddîn bin Abdüsselâm’dan üstün olurdu. İbn-i binti’l-Eaz, yaşadığı asırda övülen iki kadıdan birisidir. Diğeri Hama kadısı İbn-i Bârizî’dir.”
Onun zamanında, Sultan Zâhir, önce Kâhire’de sonra Dımeşk’da üç tane kadı değiştirmiştir. Daha önce Mısır’da mahkeme işlerine Şafiî kadılar bakardı. Diğer üç mezhebin kadılarını da mahkemede bulundurmaya başladılar.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) Tabakât-üş-Şâfiiyye (Sübkî) cild-8, sh. 318
2) El-Bidâye ven-nihâye cild-13, sh. 219
3) Hüsn-ül-muhâdara cild-1, sh. 415, cild-2, sh. 164
4) Zeyl-i Ravdateyn sh. 240
5) Şezerât-üz-zeheb cild-5, sh. 319