Hanefî mezhebi fıkıh ve usûl âlimi. Künyesi, Ebû Muhammed olup ismi, Ömer bin Muhammed bin Ömer’dir. Mâverâünnehr şehirlerinden Hocend’de 629 (m. 1232) yılında doğdu. Hocendî ve Habbâzî nisbet edildi. Dîn-i İslama hizmetinden dolayı Celâlüddîn lakabı verildi. 691 (m. 1292) yılında Şam’da vefât edip Sûfiyye kabristanına defnedildi.
Alâeddîn Abdullah Buhârî, Fahrüddîn Muhammed Mâymergî, Şems-ül-eimme Muhammed bin Abdüssettâr Kerderî ve daha birçok âlimden ilim öğrendi. Fıkıh ve usûl ilimlerinde ilerledi. Dört mezhebin fıkıh bilgilerinin inceliklerine vâkıf oldu. Hanefî mezhebine göre fetvâ verdi. Harezm ve Bağdad’a gidip ilim öğretti. Oradan Şam’a geçti. Orada fetvâ verip, ilim öğretti. Bilâhare hacca gitti. Mekke-i mükerremede mücavir olarak kaldı. Sonra tekrar Şam’a gitti. Hâtuniyye Medresesi’nde ders verdi. Allahü teâlânın dînine hizmet etmek için çok çalıştı. Vaktini ilim öğrenmek ve öğretmekle geçirdi. Diğer zamanlarında Kur’ân-ı kerîm okur, ibâdetle meşgûl olurdu. Merhameti çok fazlaydı. Allahü teâlânın kullarını Cehennem ateşinden kurtarmak için çalışırdı. O kadar cömertti ki, eline geçeni, bir başkasının ihtiyâcı varken kendi ihtiyâcı için harcamazdı. Devamlı güler yüzlü idi. İnsanlara emr-i ma’rûf yapardı.
Birçok talebe yetiştirdi. Talebeleri arasında; Ebü’l-Abbâs Ahmed bin Mes’ûd bin Abdürrahmân Konevî, Bedrüttavîl Dâvûd Rûmî Mantıkî, Hibetullah bin Ahmed Türkistânî gibi âlimler de vardı.
Pek kıymetli eserler yazdı. Bilhassa usûl-i fıkıhta “Mugnî” kitabı ile, Burhânüddîn Mergınânî’nin Hanefî mezhebi fıkıh bilgilerine dâir “Hidâye” adlı eserine yaptığı şerhi meşhûrdur.
¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾¾
1) El-Fevâid-ül-Behiyye sh. 151
2) Şezerât-üz-zeheb cild-5, sh. 419
3) El-Bidâye ven-nihâye cild-13, sh. 331
4) Mu’cem-ül-müellifîn cild-7, sh. 315
5) El-A’lâm cild-5, sh. 63